Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 72. Preparations for the marriage of the four sons of king Dasaratha.

 

[Preparations for the marriage of the four sons of king Dasaratha.]

तमुक्तवन्तं वैदेहं विश्वामित्रो महामुनि:।

उवाच वचनं वीरं वसिष्ठसहितो नृपम्।।1.72.1।।

अचिन्त्यान्यप्रमेयानि कुलानि नरपुङ्गव।

इक्ष्वाकूणां विदेहानां नैषां तुल्योऽस्ति कश्चन।।1.72.2।।

सदृशो धर्मसम्बन्ध: सदृशो रूपसम्पदा।

रामलक्ष्मणयो राजन् सीता चोर्मिलया सह।।1.72.3।।

वक्तव्यं च नरश्रेष्ठ श्रूयतां वचनं मम।

भ्राता यवीयान् धर्मज्ञ एष राजा कुशध्वज:।।1.72.4।।

अस्य धर्मात्मनो राजन् रूपेणाप्रतिमं भुवि ।

सुताद्वयं नरश्रेष्ठ पत्न्यर्थं वरयामहे।।1.72.5।।

भरतस्य कुमारस्य शत्रुघ्नस्य च धीमत:।

वरयामस्सुते राजन् तयोरर्थे महात्मनो:।।1.72.6।।

पुत्रा दशरथस्येमे रूपयौवनशालिन:।

लोकपालोपमास्सर्वे देवतुल्यपराक्रमा:।।1.72.7।।

उभयोरपि राजेन्द्र सम्बन्धेनानुबध्यताम्।

इक्ष्वाको: कुलमव्यग्रं भवत:पुण्यकर्मण:।।1.72.8।।

विश्वामित्रवच श्शृत्वा वसिष्ठस्य मते तदा।

जनक: प्रांजलिर्वाक्यमुवाच मुनिपुङ्गवौ।।1.72.9।।

कुलं धन्यमिदं मन्ये येषां नो मुनिपुङ्गवौ ।

सदृशं कुलसम्बन्धं यदाज्ञापयथ: स्वयम्।।1.72.10।।

एवं भवतु भद्रं व: कुशध्वजसुते इमे।

पत्न्यौ भजेतां सहितौ शत्रुघ्नभरतावुभौ।।1.72.11।।

एकाह्ना राजपुत्रीणां चतसृणां महामुने।

पाणीन् गृह्णन्तु चत्वारो राजपुत्रा महाबला:।।1.72.12।।

उत्तरे दिवसे ब्रह्मन् फल्गुनीभ्यां मनीषिण:।

वैवाहिकं प्रशंसन्ति भगो यत्र प्रजापति:।।1.72.13।।

एवमुक्त्वा वचस्सौम्यं प्रत्युत्थाय कृताञ्जलि:।

उभौ मुनिवरौ राजा जनको वाक्यमब्रवीत्।।1.72.14।।

परो धर्म: कृतो मह्यं शिष्योऽस्मिभवतो सदा।

इमान्यासनमुख्यानि आसातां मुनिपुङ्गवौ।।1.72.15।।

यथा दशरथस्येयं तथाऽयोध्या पुरी मम।

प्रभुत्वे नास्ति सन्देहो यथार्हं कर्तुमर्हथ।।1.72.16।।

तथा ब्रुवति वैदेहे जनके रघुनन्दन:।

राजा दशरथो हृष्ट: प्रत्युवाच महीपतिम्।।1.72.17।।

युवामसङ्ख्येयगुणौ भ्रातरौ मिथिलेश्वरौ।

ऋषयो राजसङ्घाश्च भवद्भ्यामभिपूजिता:।।1.72.18।।

स्वस्ति प्राप्नुहि भद्रं ते गमिष्यामि स्वमालयम्।

श्राद्धकर्माणि सर्वाणि विधास्यामीति चाब्रवीत्।।1.72.19।।

तमापृष्ट्वा नरपतिं राजा दशरथस्तदा।

मुनीन्द्रौ तौ पुरस्कृत्य जगामाशु महायशा:।।1.72.20।।

स गत्वा निलयं राजा श्राद्धं कृत्वा विधानत:।

प्रभाते काल्यमुत्थाय चक्रे गोदानमुत्तमम्।।1.72.21।।

गवां शतसहस्राणि ब्राह्मणेभ्यो नराधिप:।

एकैकशो ददौ राजा पुत्रानुद्दिश्य धर्मत:।।1.72.22।।

सुवर्णश्रुङ्गा स्सम्पन्ना स्सवत्सा: कांस्यदोहना:।

गवां शतसहस्राणि चत्वारि पुरुषर्षभ:।।1.72.23।।

वित्तमन्यच्च सुबहुद्विजेभ्यो रघुनन्दन:।

ददौ गोदानमुद्दिश्य पुत्राणां पुत्रवत्सल:।।1.72.24।।

स सुतै: कृतगोदानैर्वृतस्तु नृपतिस्तदा।

लोकपालैरिवाभाति वृत: स्सौम्य: प्रजापति:।।1.72.25।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे द्विसप्ततितमस्सर्ग:।।

[Preparations for the marriage of the four sons of king Dasaratha.]

തമുക്തവന്തം വൈദേഹം വിശ്വാമിത്രോ മഹാമുനി:.

ഉവാച വചനം വീരം വസിഷ്ഠസഹിതോ നൃപമ്৷৷1.72.1৷৷

When Janaka the valiant king of Videha thus spoke (on the genealogy of his family) the mighty ascetic Viswamitra accompanied by Vasishta said to Janaka:

അചിന്ത്യാന്യപ്രമേയാനി കുലാനി നരപുങ്ഗവ!.

ഇക്ഷ്വാകൂണാം വിദേഹാനാം നൈഷാം തുല്യോസ്തി കശ്ചന৷৷1.72.2৷৷

"O Pre-eminent among men! the glory of the two races of Ikshvakus as also of Videhas is in comprehensible and immeasurable. There is none equal to these kings of the Ikshvakus and Videhas.

സദൃശോ ധര്മസമ്ബന്ധ: സദൃശോ രൂപസമ്പദാ.

രാമലക്ഷ്മണയോ രാജന്! സീതാ ചോര്മിലയാ സഹ৷৷1.72.3৷৷

O King! it is a perfect match between Sita and Rama and Urmila and Lakshmana. In respect of piety and beauty the match is perfect.

വക്തവ്യം ച നരശ്രേഷ്ഠ! ശ്രൂയതാം വചനം മമ.

ഭ്രാതാ യവീയാന് ധര്മജ്ഞ ഏഷ രാജാ കുശധ്വജ:৷৷1.72.4৷৷

O Best of men! my words deserve to be heard. This younger brother king Kusadhwaja is knower of righteousness.

അസ്യ ധര്മാത്മനോ രാജന്! രൂപേണാപ്രതിമം ഭുവി .

സുതാദ്വയം നരശ്രേഷ്ഠ പത്ന്യര്ഥം വരയാമഹേ৷৷1.72.5৷৷

O King, O Eminent among men! we seek the hands of this virtuous king's two daughters, unrivalled in beauty, on earth, as consorts.

ഭരതസ്യ കുമാരസ്യ ശത്രുഘ്നസ്യ ച ധീമത:.

വരയാമസ്സുതേ രാജന് തയോരര്ഥേ മഹാത്മനോ:৷৷1.72.6৷৷

O king! we choose your brother's daughters for the great souls: the young Bharata and the sagacious Satrughna.

പുത്രാ ദശരഥസ്യേമേ രൂപയൌവനശാലിന:.

ലോകപാലോപമാസ്സര്വേ ദേവതുല്യപരാക്രമാ:৷৷1.72.7৷৷

Bestowed with youth and beauty, these sons of Dasaratha resemble kings in defending the worlds and gods in valour.

ഉഭയോരപി രാജേന്ദ്ര സമ്ബന്ധേനാനുബധ്യതാമ്.

ഇക്ഷ്വാകോ: കുലമവ്യഗ്രം ഭവത:പുണ്യകര്മണ:৷৷1.72.8৷৷

O King of kings (Janaka)! the bond between your race with its pious deeds and the Ikshvakus may be strenghthened by this alliance".

വിശ്വാമിത്രവച ശ്ശൃത്വാ വസിഷ്ഠസ്യ മതേ തദാ.

ജനക: പ്രാംജലിര്വാക്യമുവാച മുനിപുങ്ഗവൌ৷৷1.72.9৷৷

Having heard the words of Viswamitra which echoed the wish of Vasishta, Janaka replied to the eminent ascetics with folded palms.

കുലം ധന്യമിദം മന്യേ യേഷാം നോ മുനിപുങ്ഗവൌ .

സദൃശം കുലസമ്ബന്ധം യദാജ്ഞാപയഥ: സ്വയമ്৷৷1.72.10৷৷

"Since both of you, eminent ascetics, recomended this befitting alliance of the two races on your own, I regard my race as blessed.

ഏവം ഭവതു ഭദ്രം വ: കുശധ്വജസുതേ ഇമേ.

പത്ന്യൌ ഭജേതാം സഹിതൌ ശത്രുഘ്നഭരതാവുഭൌ৷৷1.72.11৷৷

"Let it be so, Be blessed! Let these two daughters of Kusadhwaja (Mandavi and Srutakirti) be the wives of Satrughna and Bharata respectively and serve them.

ഏകാഹ്നാ രാജപുത്രീണാം ചതസൃണാം മഹാമുനേ!.

പാണീന് ഗൃഹ്ണന്തു ചത്വാരോ രാജപുത്രാ മഹാബലാ:৷৷1.72.12৷৷

O Great ascetic! let the valiant four princes take the hands of four princesses on the same day.

ഉത്തരേ ദിവസേ ബ്രഹ്മന്! ഫല്ഗുനീഭ്യാം മനീഷിണ:.

വൈവാഹികം പ്രശംസന്തി ഭഗോ യത്ര പ്രജാപതി:৷৷1.72.13৷৷

"The wise, O Brahmin! think the marriage is favourable when Bhaga is Prajapati on the succeeding day of the ascent of the two stars. (that is, when poorva is followed by uttara phalguni).

ഏവമുക്ത്വാ വചസ്സൌമ്യം പ്രത്യുത്ഥായ കൃതാഞ്ജലി:.

ഉഭൌ മുനിവരൌ രാജാ ജനകോ വാക്യമബ്രവീത്৷৷1.72.14৷৷

King Janaka, having spoken these pleasing words, stood up and with folded hands addressing both the great ascetics:

പരോ ധര്മ: കൃതോ മഹ്യം ശിഷ്യോസ്മിഭവതോ സദാ.

ഇമാന്യാസനമുഖ്യാനി ആസാതാം മുനിപുങ്ഗവൌ৷৷1.72.15৷৷

"You have earned me a great religious merit. I shall be always your disciple O Eminent ascestics, occupy these important seats".

യഥാ ദശരഥസ്യേയം തഥായോധ്യാ പുരീ മമ.

പ്രഭുത്വേ നാസ്തി സന്ദേഹോ യഥാര്ഹം കര്തുമര്ഹഥ৷৷1.72.16৷৷

"Dasaratha has right on the city of Ayodhya as much as I have on this. This right is unquestionable. So do whatever you think right".

തഥാ ബ്രുവതി വൈദേഹേ ജനകേ രഘുനന്ദന:.

രാജാ ദശരഥോ ഹൃഷ്ട: പ്രത്യുവാച മഹീപതിമ്৷৷1.72.17৷৷

To the words of Janaka, king of Videha, king Dasaratha, the descendant of Raghu cheerfully replied:

യുവാമസങ്ഖ്യേയഗുണൌ ഭ്രാതരൌ മിഥിലേശ്വരൌ.

ഋഷയോ രാജസങ്ഘാശ്ച ഭവദ്ഭ്യാമഭിപൂജിതാ:৷৷1.72.18৷৷

"You both brothers are lords of Mithila. You possess countless virtues. You pay regards to many rishis and hosts of kings".

സ്വസ്തി പ്രാപ്നുഹി ഭദ്രം തേ ഗമിഷ്യാമി സ്വമാലയമ്.

ശ്രാദ്ധകര്മാണി സര്വാണി വിധാസ്യാമീതി ചാബ്രവീത്৷৷1.72.19৷৷

"Be safe. Be blessed. Let me retire to the camp. I have to perform the rites offerings to the forefathers".

തമാപൃഷ്ട്വാ നരപതിം രാജാ ദശരഥസ്തദാ.

മുനീന്ദ്രൌ തൌ പുരസ്കൃത്യ ജഗാമാശു മഹായശാ:৷৷1.72.20৷৷

Then renowned king Dasaratha, took leave of the two great ascetics. Then the rowned king Dasaratha took have of the king (Janaka) immediately following the two great ascetics.

സ ഗത്വാ നിലയം രാജാ ശ്രാദ്ധം കൃത്വാ വിധാനത:.

പ്രഭാതേ കാല്യമുത്ഥായ ചക്രേ ഗോദാനമുത്തമമ്৷৷1.72.21৷৷

The king (Dasaratha) reached the abode, performed the sharaddha ceremony in accordance with the scriptures. Next day at dawn at appropriate time he gifted away cows (a ceremony performed by initiating the bridegrooms into the marriage.)

ഗവാം ശതസഹസ്രാണി ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ നരാധിപ:.

ഏകൈകശോ ദദൌ രാജാ പുത്രാനുദ്ദിശ്യ ധര്മത:৷৷1.72.22৷৷

For the welfare of each of his sons the king (Dasaratha) religiously gave away a hundred thousand cows to brahmins.

സുവര്ണശ്രുങ്ഗാ സ്സമ്പന്നാ സ്സവത്സാ: കാംസ്യദോഹനാ:.

ഗവാം ശതസഹസ്രാണി ചത്വാരി പുരുഷര്ഷഭ:৷৷1.72.23৷৷

വിത്തമന്യച്ച സുബഹുദ്വിജേഭ്യോ രഘുനന്ദന:.

ദദൌ ഗോദാനമുദ്ദിശ്യ പുത്രാണാം പുത്രവത്സല:৷৷1.72.24৷৷

Great among men and affectionate towards his children, (king Dasaratha), the delight of the Raghus donated in the name of his sons' donates to the brahmins four hundred thousand cows. They were capable of abundance of milk. Their horns were plaited with gold. They were accompanied by calves. With them were given away bell-metal vessels for keeping milk and innumerable valuables.

സ സുതൈ: കൃതഗോദാനൈര്വൃതസ്തു നൃപതിസ്തദാ.

ലോകപാലൈരിവാഭാതി വൃത: സ്സൌമ്യ: പ്രജാപതി:৷৷1.72.25৷৷

With his sons for whose sake cows have been given away the cheerful king looked like shining Prajapati surrrounded by the guardians of the world.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേ ദ്വിസപ്തതിതമസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the seventhsecond sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.