Valmiki Ramayana, Ayodhyakanda, Sarga 9. Manthara's success in poisoning Kaikeyi's mind

 

[Instigated by Manthara, Kaikeyi enters the chamber of wrath.]

एवमुक्ता तु कैकेयी क्रोधेन ज्वलितानना।
दीर्घमुष्णं विनिश्वस्य मन्थरामिदमब्रवीत्।।2.9.1।।

अद्य राममितः क्षिप्रं वनं प्रस्थापयाम्यहम्।
यौवराज्ये च भरतं क्षिप्रमेवाभिषेचये।।2.9.2।।

इदं त्विदानीं सम्पश्य केनोपायेन मन्थरे।
भरतः प्राप्नुयाद्राज्यं न तु रामः कथञ्चन।।2.9.3।।

एवमुक्ता तया देव्या मन्थरा पापदर्शिनी।
रामार्थमुपहिंसन्ती कैकेयीमिदमब्रवीत्।।2.9.4।।

हन्तेदानीं प्रवक्ष्यामि कैकेयि श्रूयतां च मे।
यथा ते भरतो राज्यं पुत्रः प्राप्स्यति केवलम्।।2.9.5।।

किं न स्मरसि कैकेयि स्मरन्ती वा निगूहसे।
यदुच्यमानमात्मार्थं मत्तस्त्वं श्रोतुमिच्छसि।।2.9.6।।

मयोच्यमानं यदि ते श्रोतुं छन्दो विलासिनि।
श्रूयतामभिधास्यामि श्रुत्वा चापि विमृश्यताम्।।2.9.7।।

श्रुत्वैवं वचनं तस्या मन्थरायास्तु कैकेयी।
किञ्चिदुत्थाय शयनात्स्वास्तीर्णादिदमब्रवीत्।।2.9.8।।

कथय त्वं ममोपायं केनोपायेन मन्थरे।
भरतः प्राप्नुयाद्राज्यं न तु रामः कथञ्चन।।2.9.9।।

एवमुक्ता तया देव्या मन्थरा पापदर्शिनी।
रामार्थमुपहिंसन्ती कुब्जा वचनमब्रवीत्।।2.9.10।।

तव दैवासुरे युद्धे सह राजर्षिभिः पतिः।
अगच्छत्त्वामुपादाय देवराजस्य साह्यकृत्।।2.9.11।।

दिशमास्थाय वै देवि दक्षिणां दण्डकान्प्रति।
वैजयन्तमिति ख्यातं पुरं यत्र तिमिध्वजः।।2.9.12।।

स शम्बर इति ख्यातश्शतमायो महासुरः।
ददौ शक्रस्य सङ्ग्रामं देवसङ्घैरनिर्जितः।।2.9.13।।

तस्मिन्महति सङ्ग्रामे पुरुषान्क्षतविक्षतान्।
रात्रौ प्रसुप्तान्घ्नन्ति स्म तरसाऽऽसाद्य राक्षसाः।।2.9.14।।

तत्राकरोन्महद्युद्धं राजा दशरथस्तदा।
असुरैश्च महाबाहुश्शस्त्रैश्च शकलीकृतः।।2.9.15।।

अपवाह्य त्वया देवि सङ्ग्रामान्नष्टचेतनः।
तत्रापि विक्षतश्शस्त्रैः पतिस्ते रक्षितस्त्वया।।2.9.16।।

तुष्टेन तेन दत्तौ ते द्वौ वरौ शुभदर्शने।
स त्वयोक्तः पतिर्देवि यदेच्छेयं तदा वरौ।।2.9.17।।

गृह्णीयामिति तत्तेन तथेत्युक्तं महात्मना।

अनभिज्ञाम्ह्यहं देवि त्वयैव कथिता पुरा।।2.9.18।।
कथैषा तव तु स्नेहान्मनसा धार्यते मया।

रामाभिषेकसम्भारान्निगृह्य विनिवर्तय।।2.9.19।।

तौ वरौ याच भर्तारं भरतस्याभिषेचनम्।
प्रव्राजनं च रामस्य त्वं वर्षाणि चतुर्दश।।2.9.20।।

चतुर्दश हि वर्षाणि रामे प्रव्राजिते वनम्।
प्रजाभावगतस्नेहस्स्थिरः पुत्रो भविष्यति।।2.9.21।।

क्रोधागारं प्रविश्याऽद्य क्रुद्धेवाश्वपतेस्सुते।
शेष्वाऽनन्तर्हितायां त्वं भूमौ मलिनवासिनी।।2.9.22।।

मास्मैनं प्रत्युदीक्षेथा मा चैनमभिभाषथाः।
रुदन्ती चापि तं दृष्ट्वा जगत्यां शोकलालसा।।2.9.23।।

दयिता त्वं सदा भर्तुरत्र मे नास्ति संशयः।
त्वत्कृते स महाराजो विशेदपि हुताशनम्।।2.9.24।।

न त्वां क्रोधयितुं शक्तो न क्रृद्धां प्रत्युदीक्षितुम्।
तव प्रियार्थं राजा हि प्राणानपि परित्यजेत्।।2.9.25।।

न ह्यतिक्रमितुं शक्तस्तव वाक्यं महीपतिः।
मन्दस्वभावे बुध्यस्व सौभाग्यबलमात्मनः।।2.9.26।।

मणिमुक्तं सुवर्णानि रत्नानि विविधानि च।
दद्याद्दशरथो राजा मास्म तेषु मनः कृथाः।।2.9.27।।

यौ तौ दैवासुरे युद्धे वरौ दशरथोऽददात्।
तौ स्मारय महाभागे सोऽर्थो न त्वामतिक्रमेत्।।2.9.28।।

यदातु ते वरं दद्यात्स्वयमुत्थाप्य राघवः।
व्यवस्थाप्य महाराजं त्वमिमं वृणुया वरम्।।2.9.29।।

रामं प्रव्राजयारण्ये नव वर्षाणि पञ्च च।
भरतः क्रियतां राजा पृथिव्याः पार्थिवर्षभः।।2.9.30।।

चतुर्दश हि वर्षाणि रामे प्रव्राजिते वनम्।
रूढश्च कृतमूलश्च शेषं स्थास्यति ते सुतः।।2.9.31।।

रामप्रव्राजनं चैव देवि याचस्व तं वरम्।
एवं सिद्ध्यन्ति पुत्रस्य सर्वार्थास्तव भामिनि।।2.9.32।।

एवं प्रव्राजितश्चैव रामोऽरामो भविष्यति।
भरतश्च हतामित्रस्तव राजा भविष्यति।।2.9.33।।

येन कालेन रामश्च वनात्प्रत्यागमिष्यति।
तेन कालेन पुत्रस्ते कृतमूलो भविष्यति।।2.9.34।।

सुगृहीतमनुष्यश्च सुहृद्भिस्सार्धमात्मवान्।

प्राप्तकालं नु मन्येऽहं राजानं वीतसाध्वसा।।2.9.35।।
रामाभिषेकसङ्कल्पान्निगृह्य विनिवर्तय।

अनर्थमर्थरूपेण ग्राहिता सा ततस्तया।।2.9.36।।
हृष्टा प्रतीता कैकेयी मन्थरामिदमब्रवीत्।

सा हि वाक्येन कुब्जायाः किशोरीवोत्पथं गता।।2.9.37।।
कैकेयी विस्मयं प्राप्ता परं परमदर्शना।

कुब्जे त्वां नाभिजानामि श्रेष्ठां श्रेष्ठाभिथायिनीम्।।2.9.38।।
पृथिव्यामसि कुब्जानामुत्तमा बुद्धिनिश्चये।

त्वमेव तु ममाऽर्थेषु नित्ययुक्ता हितैषिणी।।2.9.39।।
नाहं समवबुध्येयं कुब्जे राज्ञश्चिकीर्षितम्।

सन्ति दुस्संस्थिताः कुब्जा वक्राः परमदारुणाः।।2.9.40।।
त्वं पद्ममिव वातेन सन्नता प्रियदर्शना।
त्वं पद्ममिव वातेन सन्नता प्रियदर्शना।

उरस्तेऽभिनिविष्टं वै यावत्स्कन्धात् समुन्नतं।।2.9.41।।
अधस्ताच्चोदरं शातं सुनाभमिव लज्जितम्।

परिपूर्णं तु जघनं सुपीनौ च पयोधरौ।।2.9.42।।
विमलेन्दुसमं वक्त्रमहोराजसि मन्थरे।

जघनं तव निर्घुष्टं रशनादामशोभितम्।।2.9.43।।
जङ्घे भृशमुपन्यस्ते पादौ चाप्यायतावुभौ।

त्वमायताभ्यां सक्थिभ्यां मन्थरे क्षौमवासिनी।।2.9.44।।
अग्रतो मम गच्छन्ती राजहंसीव राजसे।

आसन्याश्शम्बरे मायास्सहस्रमसुराधिपे।।2.9.45।।
सर्वास्त्वयि निविष्टास्ता भूयश्चान्यास्सहस्रशः।

तवेदं स्थगु यद्दीर्घं रथघोणमिवायतम्।।2.9.46।।
मतयः क्षत्रविद्याश्च मायाश्चात्र वसन्ति ते।

अत्र ते प्रतिमोक्ष्यामि मालां कुब्जे हिरण्मयीम्।।2.9.47।।
अभिषिक्ते च भरते राघवे च वनं गते।

जात्येन च सुवर्णेन सुनिष्टप्तेन मन्थरे।।2.9.48।।
लब्धार्था च प्रतीता च लेपयिष्यामि ते स्थगु।

मुखे च तिलकं चित्रं जातरूपमयं शुभम्।।2.9.49।।
कारयिष्यामि ते कुब्जे शुभान्याभरणानि च।

परिधाय शुभे वस्त्रे देवतेव चरिष्यसि।।2.9.50।।

चन्द्रमाह्वयमानेन मुखेनाप्रतिमानना।
गमिष्यसि गतिं मुख्यां गर्वयन्ती द्विषज्जनम्।।2.9.51।।

तवापि कुब्जाः कुब्जायास्सर्वाभरणभूषिताः।
पादौ परिचरिष्यन्ति यथैव त्वं सदा मम।।2.9.52।।

इति प्रशस्यमाना सा कैकेयीमिदमब्रवीत्।
शयानां शयने शुभ्रे वेद्यामग्निशिखामिव।।2.9.53।।

गतोदके सेतुबन्धो न कल्याणि विधीयते।
उत्तिष्ठ कुरु कल्याणि राजानमनुदर्शय।।2.9.54।।

तथा प्रोत्साहिता देवी गत्वा मन्थरया सह।
क्रोधागारं विशालाक्षी सौभाग्यमदगर्विता।।2.9.55।।

अनेकशतसाहस्रं मुक्ताहारं वराङ्गना।
अवमुच्य वरार्हाणि शुभान्याभरणानि च।।2.9.56।।

ततो हेमोपमा तत्र कुब्जावाक्यवशं गता।
संविश्य भूमौ कैकेयी मन्थरामिदमब्रवीत्।।2.9.57।।

इह वा मां मृतां कुब्जे नृपायावेदयिष्यसि।
वनं तु राघवे प्राप्ते भरतः प्राप्स्यति क्षितिम्।।2.9.58।।

न सुवर्णेन मे ह्यर्थो न रत्नैर्न च भूषणैः।
एष मे जीवितस्यान्तो रामो यद्यभिषिच्यते।।2.9.59।।

अथो पुनस्तां महिषीं महीक्षितो
वचोभिरत्यर्थमहापराक्रमैः।
उवाच कुब्जा भरतस्य मातरं
हितं वचो राममुपेत्य चाहितम्।।2.9.60।।

प्रपत्स्यते राज्यमिदं हि राघवो
यदि ध्रुवं त्वं ससुता च तप्स्यसे।
अतो हि कल्याणि यतस्व तत्तथा
यथा सुतस्ते भरतोऽभिषेक्ष्यते।।2.9.61।।

तथाऽतिविद्धा महिषी तु कुब्जया
समाहता वागिषुभिर्मुहुर्मुहुः।
निधायहस्तौ हृदयेऽतिविस्मिता
शशंस कुब्जां कुपिता पुनः पुनः।।2.9.62।।

यमस्य वा मां विषयं गतामितो
निशाम्य कुब्जे प्रतिवेदयिष्यसि।
वनं गते वा सुचिराय राघवे
समृद्धकामो भरतो भविष्यति।।2.9.63।।

अहं हि नैवास्तरणानि न स्रजो
न चन्दनं नाञ्जनपानभोजनम्।
न किञ्चिदिच्छामि न चेह जीवितं
न चेदितो गच्छति राघवो वनम्।।2.9.64।।

अथैतदुक्त्वा वचनं सुदारुणं
निधाय सर्वाभरणानि भामिनी।
असंवृतामास्तरणेन मेदिनीं
तदाऽधिशिश्ये पतितेव किन्नरी।।2.9.65।।

उदीर्णसंरम्भतमोवृतानना
तथाऽवमुक्तोत्तममाल्यभूषणा।
नरेन्द्रपत्नी विमना बभूव सा
तमोवृता द्यौरिव मग्नतारका।।2.9.66।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे नवमस्सर्गः।।

[Instigated by Manthara, Kaikeyi enters the chamber of wrath.]

ഏവമുക്താ തു കൈകേയീ ക്രോധേന ജ്വലിതാനനാ.
ദീര്ഘമുഷ്ണം വിനിശ്വസ്യ മന്ഥരാമിദമബ്രവീത്৷৷2.9.1৷৷

Thus spoken to, Kaikeyi, her face burning with anger, breathed a deep, hot sigh and said these words to Manthara:

അദ്യ രാമമിതഃ ക്ഷിപ്രം വനം പ്രസ്ഥാപയാമ്യഹമ്.
യൌവരാജ്യേ ച ഭരതം ക്ഷിപ്രമേവാഭിഷേചയേ৷৷2.9.2৷৷

To-day I shall at once banish Rama from here into the forest and get Bharata coronated as heir-apparent without delay.

ഇദം ത്വിദാനീം സമ്പശ്യ കേനോപായേന മന്ഥരേ.
ഭരതഃ പ്രാപ്നുയാദ്രാജ്യം ന തു രാമഃ കഥഞ്ചന৷৷2.9.3৷৷

O Manthara! now see, for sure, Bharata and not Rama will get the kingdom by any
means.

ഏവമുക്താ തയാ ദേവ്യാ മന്ഥരാ പാപദര്ശിനീ.
രാമാര്ഥമുപഹിംസന്തീ കൈകേയീമിദമബ്രവീത്৷৷2.9.4৷৷

Thus addressed by queen Kaikeyi, that evil minded Manthara said this to Kaikeyi in order to spoil the interest of Rama:

ഹന്തേദാനീം പ്രവക്ഷ്യാമി കൈകേയി! ശ്രൂയതാം ച മേ.
യഥാ തേ ഭരതോ രാജ്യം പുത്രഃ പ്രാപ്സ്യതി കേവലമ്৷৷2.9.5৷৷

O Kaikeyi, what a joy! I shall now tell you how your son Bharata alone will secure the kingdom. Listen to me:

കിം ന സ്മരസി കൈകേയി! സ്മരന്തീ വാ നിഗൂഹസേ.
യദുച്യമാനമാത്മാര്ഥം മത്തസ്ത്വം ശ്രോതുമിച്ഛസി৷৷2.9.6৷৷

O Kaikeyi, don't you remember in your own interest what I'm going to tell you or are you hiding it, wishing to hear from me?

മയോച്യമാനം യദി തേ ശ്രോതും ഛന്ദോ വിലാസിനി!.
ശ്രൂയതാമഭിധാസ്യാമി ശ്രുത്വാ ചാപി വിമൃശ്യതാമ്৷৷2.9.7৷৷

O lovely Kaikeyi! if it pleases you to hear from me, I shall tell you. Listen and think over it, too.

ശ്രുത്വൈവം വചനം തസ്യാ മന്ഥരായാസ്തു കൈകേയീ.
കിഞ്ചിദുത്ഥായ ശയനാത്സ്വാസ്തീര്ണാദിദമബ്രവീത്৷৷2.9.8৷৷

After hearing Manthara's words, Kaikeyi got up a little from her well-spread bed and said this:

കഥയ ത്വം മമോപായം കേനോപായേന മന്ഥരേ!.
ഭരതഃ പ്രാപ്നുയാദ്രാജ്യം ന തു രാമഃ കഥഞ്ചന৷৷2.9.9৷৷

O Manthara, tell me the means by which Bharata and not Rama will secure the kingdom in any circumstances.

ഏവമുക്താ തയാ ദേവ്യാ മന്ഥരാ പാപദര്ശിനീ.
രാമാര്ഥമുപഹിംസന്തീ കുബ്ജാ വചനമബ്രവീത്৷৷2.9.10৷৷

Thus addressed by the queen (Kaikeyi), the evil-eyed hunchback, Manthara, said with the intention to damage Rama's interest.

തവ ദൈവാസുരേ യുദ്ധേ സഹ രാജര്ഷിഭിഃ പതിഃ.
അഗച്ഛത്ത്വാമുപാദായ ദേവരാജസ്യ സാഹ്യകൃത്৷৷2.9.11৷৷

ദിശമാസ്ഥായ വൈ ദേവി! ദക്ഷിണാം ദണ്ഡകാന്പ്രതി.
വൈജയന്തമിതി ഖ്യാതം പുരം യത്ര തിമിധ്വജഃ৷৷2.9.12৷৷

O queen! during the war between gods and asuras, your husband went with royal saints intending to render assistance to Indra, king of the gods, taking you along with him. He set off in the southern direction of Dandaka forest to a renowned city called Vaijayanta where asura Timidhvaja lived.

സ ശമ്ബര ഇതി ഖ്യാതശ്ശതമായോ മഹാസുരഃ.
ദദൌ ശക്രസ്യ സങ്ഗ്രാമം ദേവസങ്ഘൈരനിര്ജിതഃ৷৷2.9.13৷৷

That mighty asura well-known as Sambara, capable of a hundred deceitful forms, challenged Indra to a battle which could not be conquered by hosts of gods.

തസ്മിന്മഹതി സങ്ഗ്രാമേ പുരുഷാന്ക്ഷതവിക്ഷതാന്.
രാത്രൌ പ്രസുപ്താന്ഘ്നന്തി സ്മ തരസാസാദ്യ രാക്ഷസാഃ৷৷2.9.14৷৷

In that great battle, the rakshasas used to kill by force the warriors wounded by the weapons and those fast asleep during the night.

തത്രാകരോന്മഹദ്യുദ്ധം രാജാ ദശരഥസ്തദാ.
അസുരൈശ്ച മഹാബാഹുശ്ശസ്ത്രൈശ്ച ശകലീകൃതഃ৷৷2.9.15৷৷

There in that great battle the mighty-armed king Dasaratha lay wounded with weapons (used) by the asuras.

അപവാഹ്യ ത്വയാ ദേവി! സങ്ഗ്രാമാന്നഷ്ടചേതനഃ.
തത്രാപി വിക്ഷതശ്ശസ്ത്രൈഃ പതിസ്തേ രക്ഷിതസ്ത്വയാ৷৷2.9.16৷৷

O queen! you had protected your husband by carrying him away from the battlefield
when he lost his consciousness. He was saved by you. Once again you saved him when he lay wounded with weapons (hurled) by the asuras

തുഷ്ടേന തേന ദത്തൌ തേ ദ്വൌ വരൌ ശുഭദര്ശനേ!.

സ ത്വയോക്തഃ പതിര്ദേവി യദേച്ഛേയം തദാ വരൌ৷৷2.9.17৷৷
ഗൃഹ്ണീയാമിതി തത്തേന തഥേത്യുക്തം മഹാത്മനാ.

O auspicious-looking one! out of gratitude he had granted two boons to you (for saving him on two occasions). O queen! then you told your husband that whenever you desire, you will ask for those boons. The magnanimous king said, 'So be it'.

അനഭിജ്ഞാമ്ഹ്യഹം ദേവി! ത്വയൈവ കഥിതാ പുരാ৷৷2.9.18৷৷

കഥൈഷാ തവ തു സ്നേഹാന്മനസാ ധാര്യതേ മയാ.
രാമാഭിഷേകസമ്ഭാരാന്നിഗൃഹ്യ വിനിവര്തയ৷৷2.9.19৷৷

O queen! I did not know this indeed. Only you had related it to me earlier. Because of my affection towards you, I have retained it in my memory. (Now) prevent preparations for Rama's consecration by force.

തൌ വരൌ യാച ഭര്താരം ഭരതസ്യാഭിഷേചനമ്.
പ്രവ്രാജനം ച രാമസ്യ ത്വം വര്ഷാണി ചതുര്ദശ৷৷2.9.20৷৷

Ask your husband for those two boons namely consecration of Bharata and banishment of Rama for fourteen years.

ചതുര്ദശ ഹി വര്ഷാണി രാമേ പ്രവ്രാജിതേ വനമ്.
പ്രജാഭാവഗതസ്നേഹസ്സ്ഥിരഃ പുത്രോ ഭവിഷ്യതി৷৷2.9.21৷৷

If Rama is banished into the forest for fourteen years your son will be firmly established in the kingdom by affectionately winning the hearts of the people.

ക്രോധാഗാരം പ്രവിശ്യാദ്യ ക്രുദ്ധേവാശ്വപതേസ്സുതേ!.
ശേഷ്വാനന്തര്ഹിതായാം ത്വം ഭൂമൌ മലിനവാസിനീ৷৷2.9.22৷৷

O Kaikeyi ,daughter of Ashwapati enter now the chamber of wrath like one in angry mood, wearing soiled garments and lie down on the bare ground.

മാസ്മൈനം പ്രത്യുദീക്ഷേഥാ മാ ചൈനമഭിഭാഷഥാഃ.
രുദന്തീ ചാപി തം ദൃഷ്ട്വാ ജഗത്യാം ശോകലാലസാ৷৷2.9.23৷৷

Immersed in grief and in tears, neither look at him (Dasaratha) nor even talk to him when you see him.

ദയിതാ ത്വം സദാ ഭര്തുരത്ര മേ നാസ്തി സംശയഃ.
ത്വത്കൃതേ സ മഹാരാജോ വിശേദപി ഹുതാശനമ്৷৷2.9.24৷৷

No doubt, you have always been a beloved wife to your husband. For your sake the great king will even enter into the burning fire.

ന ത്വാം ക്രോധയിതും ശക്തോ ന ക്രൃദ്ധാം പ്രത്യുദീക്ഷിതുമ്.
തവ പ്രിയാര്ഥം രാജാ ഹി പ്രാണാനപി പരിത്യജേത്৷৷2.9.25৷৷

The king is afraid of inciting your ire. When you are angry, he dare not look at your indignant countenance. Indeed he will forsake even his life for your pleasure.

ന ഹ്യതിക്രമിതും ശക്തസ്തവ വാക്യം മഹീപതിഃ.
മന്ദസ്വഭാവേ ബുധ്യസ്വ സൌഭാഗ്യബലമാത്മനഃ৷৷2.9.26৷৷

The king would not dare transgress your words. O wicked woman!, recognise the power of your beauty.

മണിമുക്തം സുവര്ണാനി രത്നാനി വിവിധാനി ച.
ദദ്യാദ്ദശരഥോ രാജാ മാസ്മ തേഷു മനഃ കൃഥാഃ৷৷2.9.27৷৷

King Dasaratha may give you gems, pearls, gold and different kinds of precious stones. Do not pay them any attention.

യൌ തൌ ദൈവാസുരേ യുദ്ധേ വരൌ ദശരഥോദദാത്.
തൌ സ്മാരയ മഹാഭാഗേ! സോര്ഥോ ന ത്വാമതിക്രമേത്৷৷2.9.28৷৷

O fortunate Kaikeyi, make him recollect the two boons he had granted you in the war between gods and demons. You should not ignore your objective.

യദാതു തേ വരം ദദ്യാത്സ്വയമുത്ഥാപ്യ രാഘവഃ.
വ്യവസ്ഥാപ്യ മഹാരാജം ത്വമിമം വൃണുയാ വരമ്৷৷2.9.29৷৷

When Dasaratha personally lifts you from the floor and asks you what you want you may make him settle down and ask him for these boons:

രാമം പ്രവ്രാജയാരണ്യേ നവ വര്ഷാണി പഞ്ച ച.
ഭരതഃ ക്രിയതാം രാജാ പൃഥിവ്യാഃ പാര്ഥിവര്ഷഭഃ৷৷2.9.30৷৷

'O best of kings! exile Rama into the forest for fourteen years and make Bharata king of the land'.

ചതുര്ദശ ഹി വര്ഷാണി രാമേ പ്രവ്രാജിതേ വനമ്.
രൂഢശ്ച കൃതമൂലശ്ച ശേഷം സ്ഥാസ്യതി തേ സുതഃ৷৷2.9.31৷৷

After Rama has been exiled into the forest for fourteen years your son grown strong and deep-rooted will remain (king) for the rest of his life.

രാമപ്രവ്രാജനം ചൈവ ദേവി! യാചസ്വ തം വരമ്.
ഏവം സിദ്ധ്യന്തി പുത്രസ്യ സര്വാര്ഥാസ്തവ ഭാമിനി!৷৷2.9.32৷৷

O Devi! demand Rama's exile as a boon. O lovely queen! this way all the interests
of your son will be fulfilled (protected).

ഏവം പ്രവ്രാജിതശ്ചൈവ രാമോരാമോ ഭവിഷ്യതി.
ഭരതശ്ച ഹതാമിത്രസ്തവ രാജാ ഭവിഷ്യതി৷৷2.9.33৷৷

Thus, if Rama is exiled he will no longer be Rama (be able to cause delight to the people). Bharata will become king with his enemy subdued.

യേന കാലേന രാമശ്ച വനാത്പ്രത്യാഗമിഷ്യതി.
തേന കാലേന പുത്രസ്തേ കൃതമൂലോ ഭവിഷ്യതി৷৷2.9.34৷৷

സുഗൃഹീതമനുഷ്യശ്ച സുഹൃദ്ഭിസ്സാര്ധമാത്മവാന്.

By the time Rama returns from the forest, your son (now) confident, would have become deep rooted by gaining the company of friends and the acceptability of the people.

പ്രാപ്തകാലം നു മന്യേഹം രാജാനം വീതസാധ്വസാ৷৷2.9.35৷৷
രാമാഭിഷേകസങ്കല്പാന്നിഗൃഹ്യ വിനിവര്തയ.

I think the proper time has come (to ask for the boons). Without fear refrain the king forcibly from his intention of installing Rama.

അനര്ഥമര്ഥരൂപേണ ഗ്രാഹിതാ സാ തതസ്തയാ৷৷2.9.36৷৷
ഹൃഷ്ടാ പ്രതീതാ കൈകേയീ മന്ഥരാമിദമബ്രവീത്.

Thus, having been made to accept the evil design as a beneficial objective, Kaikeyi understood (the entire matter) and in delight spoke to Manthara.

സാ ഹി വാക്യേന കുബ്ജായാഃ കിശോരീവോത്പഥം ഗതാ৷৷2.9.37৷৷
കൈകേയീ വിസ്മയം പ്രാപ്താ പരം പരമദര്ശനാ.

That Kaikeyi, even though endowed with sound foresight, expressed her sense of wonder at the words of the hunchback and chose a wrong path like a young (immature) girl.

കുബ്ജേ ത്വാം നാഭിജാനാമി ശ്രേഷ്ഠാം ശ്രേഷ്ഠാഭിഥായിനീമ്৷৷2.9.38৷৷
പൃഥിവ്യാമസി കുബ്ജാനാമുത്തമാ ബുദ്ധിനിശ്ചയേ.

(She said) O hunchback, I never knew that you can speak such excellent words or decide things intelligently. You are the best among the hunchbacks of this world.

ത്വമേവ തു മമാര്ഥേഷു നിത്യയുക്താ ഹിതൈഷിണീ৷৷2.9.39৷৷
നാഹം സമവബുധ്യേയം കുബ്ജേ! രാജ്ഞശ്ചികീര്ഷിതമ്.

O hunchback !you alone always show interest in my affairs and seek my welfare. I might not have known the intended (deceptive) action of the king (without you).

സന്തി ദുസ്സംസ്ഥിതാഃ കുബ്ജാ വക്രാഃ പരമദാരുണാഃ৷৷2.9.40৷৷
ത്വം പദ്മമിവ വാതേന സന്നതാ പ്രിയദര്ശനാ.

There are many hunchbacks in this world, terribly ugly with their bodies misshaped and crooked. But you look beautiful like a lotus bent by the breeze.

ഉരസ്തേഭിനിവിഷ്ടം വൈ യാവത്സ്കന്ധാത് സമുന്നതം৷৷2.9.41৷৷
അധസ്താച്ചോദരം ശാതം സുനാഭമിവ ലജ്ജിതമ്.

Your breasts are thick and are as high as your shoulders. Beneath them lies your belly with its beautiful navel (waist) looking slender as if out of bashfulness.

പരിപൂര്ണം തു ജഘനം സുപീനൌ ച പയോധരൌ৷৷2.9.42৷৷
വിമലേന്ദുസമം വക്ത്രമഹോരാജസി മന്ഥരേ!.

You have full hips, round and plump breasts. Your countenance equals the bright moon. How passionate you look, Manthara!

ജഘനം തവ നിര്ഘുഷ്ടം രശനാദാമശോഭിതമ്৷৷2.9.43৷৷
ജങ്ഘേ ഭൃശമുപന്യസ്തേ പാദൌ ചാപ്യായതാവുഭൌ.

Your hips, glitter with the jingling girdle. Strong are the calfs of your legs and long are your feet.

ത്വമായതാഭ്യാം സക്ഥിഭ്യാം മന്ഥരേ! ക്ഷൌമവാസിനീ৷৷2.9.44৷৷
അഗ്രതോ മമ ഗച്ഛന്തീ രാജഹംസീവ രാജസേ.

O Manthara! when clad in silk garment you walk in front of me with your heavy
thighs, you look like a female royal swan.

ആസന്യാശ്ശമ്ബരേ മായാസ്സഹസ്രമസുരാധിപേ৷৷2.9.45৷৷
സര്വാസ്ത്വയി നിവിഷ്ടാസ്താ ഭൂയശ്ചാന്യാസ്സഹസ്രശഃ.

In you reside a thousand deceitful means more than all the thousand mayas (tricks) of Sambara, king of the asuras, was capable of.

തവേദം സ്ഥഗു യദ്ദീര്ഘം രഥഘോണമിവായതമ്৷৷2.9.46৷৷
മതയഃ ക്ഷത്രവിദ്യാശ്ച മായാശ്ചാത്ര വസന്തി തേ.

Your clever thoughts, magic powers and also the skills of kshatriyas are stored in your huge hump which is as wide as the hub of a chariot wheel.

അത്ര തേ പ്രതിമോക്ഷ്യാമി മാലാം കുബ്ജേ! ഹിരണ്മയീമ്৷৷2.9.47৷৷
അഭിഷിക്തേ ച ഭരതേ രാഘവേ ച വനം ഗതേ.

O hunchback, with Rama gone to the forest and Bharata consecrated, I shall drape this hump with a golden garland.

ജാത്യേന ച സുവര്ണേന സുനിഷ്ടപ്തേന മന്ഥരേ!৷৷2.9.48৷৷
ലബ്ധാര്ഥാ ച പ്രതീതാ ച ലേപയിഷ്യാമി തേ സ്ഥഗു.

O Manthara, when my objective is accomplished and I am fully satisfied, I will smear your hump with the best of refined liquid gold.

മുഖേ ച തിലകം ചിത്രം ജാതരൂപമയം ശുഭമ്৷৷2.9.49৷৷
കാരയിഷ്യാമി തേ കുബ്ജേ! ശുഭാന്യാഭരണാനി ച.

O Manthara, I shall get a tilaka made of gold for your auspicious, lovely face and shall also order exquisite ornaments (for you).

പരിധായ ശുഭേ വസ്ത്രേ ദേവതേവ ചരിഷ്യസി৷৷2.9.50৷৷

ചന്ദ്രമാഹ്വയമാനേന മുഖേനാപ്രതിമാനനാ.
ഗമിഷ്യസി ഗതിം മുഖ്യാം ഗര്വയന്തീ ദ്വിഷജ്ജനമ്৷৷2.9.51৷৷

You shall move about wearing lovely garments like a goddess. With a peerless countenance, as if challenging the Moon and feeling proud, you will attain a state of
eminence amidst your enemies.

തവാപി കുബ്ജാഃ കുബ്ജായാസ്സര്വാഭരണഭൂഷിതാഃ.
പാദൌ പരിചരിഷ്യന്തി യഥൈവ ത്വം സദാ മമ৷৷2.9.52৷৷

Other hunchbacks adorned with all sorts of ornament shall also serve you in the same manner as you are serving me.

ഇതി പ്രശസ്യമാനാ സാ കൈകേയീമിദമബ്രവീത്.
ശയാനാം ശയനേ ശുഭ്രേ വേദ്യാമഗ്നിശിഖാമിവ৷৷2.9.53৷৷

Flattered in this manner, Manthara addressed Kaikeyi who was lying on a white couch and looking like a flaming fire on the sacrificial altar:

ഗതോദകേ സേതുബന്ധോ ന കല്യാണി! വിധീയതേ.
ഉത്തിഷ്ഠ കുരു കല്യാണി! രാജാനമനുദര്ശയ৷৷2.9.54৷৷

O fortunate one! construction of a dike is not undertaken after the water has flowed down. Act before the king to the best of your interest.

തഥാ പ്രോത്സാഹിതാ ദേവീ ഗത്വാ മന്ഥരയാ സഹ.
ക്രോധാഗാരം വിശാലാക്ഷീ സൌഭാഗ്യമദഗര്വിതാ৷৷2.9.55৷৷

അനേകശതസാഹസ്രം മുക്താഹാരം വരാങ്ഗനാ.
അവമുച്യ വരാര്ഹാണി ശുഭാന്യാഭരണാനി ച৷৷2.9.56৷৷

തതോ ഹേമോപമാ തത്ര കുബ്ജാവാക്യവശം ഗതാ.
സംവിശ്യ ഭൂമൌ കൈകേയീ മന്ഥരാമിദമബ്രവീത്৷৷2.9.57৷৷

That beautiful, large-eyed Kaikeyi, puffed with the pride of her intoxicating beauty, encourged and influenced by the words of that hunchback, entered the chamber of wrath. She cast off her highly precious pearl necklace worth many hundreds of thousands (of rupees) and other costly, beautiful ornaments. Thereafter that golden-hued Kaikeyi lay down on the floor and said to Manthara:

ഇഹ വാ മാം മൃതാം കുബ്ജേ! നൃപായാവേദയിഷ്യസി.
വനം തു രാഘവേ പ്രാപ്തേ ഭരതഃ പ്രാപ്സ്യതി ക്ഷിതിമ്৷৷2.9.58৷৷

O hunchback, tell the king, either Bharata shall secure the kingdom on Rama's departure to the forest or else I will die here.

ന സുവര്ണേന മേ ഹ്യര്ഥോ ന രത്നൈര്ന ച ഭൂഷണൈഃ.
ഏഷ മേ ജീവിതസ്യാന്തോ രാമോ യദ്യഭിഷിച്യതേ৷৷2.9.59৷৷

I do not aspire for gold, nor gems nor ornaments. If Rama is installed, that will be the end of my life.

അഥോ പുനസ്താം മഹിഷീം മഹീക്ഷിതോ
വചോഭിരത്യര്ഥമഹാപരാക്രമൈഃ.
ഉവാച കുബ്ജാ ഭരതസ്യ മാതരം
ഹിതം വചോ രാമമുപേത്യ ചാഹിതമ്৷৷2.9.60৷৷

Addressing queen Kaikeyi, the mother of Bharata, with extremely powerful words, that hunchback again made these utterances beneficial to Bharata and detrimental to Rama:

പ്രപത്സ്യതേ രാജ്യമിദം ഹി രാഘവോ
യദി ധ്രുവം ത്വം സസുതാ ച തപ്സ്യസേ.
അതോ ഹി കല്യാണി! യതസ്വ തത്തഥാ
യഥാ സുതസ്തേ ഭരതോഭിഷേക്ഷ്യതേ৷৷2.9.61৷৷

It is true that if Rama secures this kingdom, you along with your son are bound to suffer. O auspicious one, hence act in a way your son Bharata will be installed.

തഥാതിവിദ്ധാ മഹിഷീ തു കുബ്ജയാ
സമാഹതാ വാഗിഷുഭിര്മുഹുര്മുഹുഃ.
നിധായഹസ്തൌ ഹൃദയേതിവിസ്മിതാ
ശശംസ കുബ്ജാം കുപിതാ പുനഃ പുനഃ৷৷2.9.62৷৷

Repeatedly struck down by that hunchback's arrow-sharp words greatly grieved queen Kaikeyi was inflamed against the king. Laying her hands on the chest again and again and expressing her amazement, she praised that hunchback.

യമസ്യ വാ മാം വിഷയം ഗതാമിതോ
നിശാമ്യ കുബ്ജേ! പ്രതിവേദയിഷ്യസി.
വനം ഗതേ വാ സുചിരായ രാഘവേ
സമൃദ്ധകാമോ ഭരതോ ഭവിഷ്യതി৷৷2.9.63৷৷

Tell the king that he will see either the fulfilment of Bharata's desire after Rama is banished into the forest for a long period or me gone to Yama's abode.

അഹം ഹി നൈവാസ്തരണാനി ന സ്രജോ
ന ചന്ദനം നാഞ്ജനപാനഭോജനമ്.
ന കിഞ്ചിദിച്ഛാമി ന ചേഹ ജീവിതം
ന ചേദിതോ ഗച്ഛതി രാഘവോ വനമ്৷৷2.9.64৷৷

If Rama does not go from here to the forest, I want neither a bed nor garlands nor sandalpaste nor unguents nor food nor water nor even life.

അഥൈതദുക്ത്വാ വചനം സുദാരുണം
നിധായ സര്വാഭരണാനി ഭാമിനീ.
അസംവൃതാമാസ്തരണേന മേദിനീം
തദാധിശിശ്യേ പതിതേവ കിന്നരീ৷৷2.9.65৷৷

Saying these ruthless words, that lovely Kaikeyi cast off all her ornaments like a
fallen 'kinnara' woman, and lay down on the floor with the carpet removed.

ഉദീര്ണസംരമ്ഭതമോവൃതാനനാ
തഥാവമുക്തോത്തമമാല്യഭൂഷണാ.
നരേന്ദ്രപത്നീ വിമനാ ബഭൂവ സാ
തമോവൃതാ ദ്യൌരിവ മഗ്നതാരകാ৷৷2.9.66৷৷

Thus queen Kaikeyi's face enveloped by the darkness of violent anger and her body stripped of all valuable ornaments, she lay restless, looking like the dark sky without stars.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ അയോധ്യാകാണ്ഡേ നവമസ്സര്ഗഃ৷৷

Thus ends of the ninth sarga of Ayodhyakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.