Valmiki Ramayana, Ayodhyakanda, Sarga 7. Manthara informs Kaikeyi about the installation of Rama.

 

[Manthara informs Kaikeyi about the installation of Rama--happy over the news Kaikeyi gifts away her ornaments.]

ज्ञातिदासी यतो जाता कैकेय्यास्तु सहोषिता।
प्रासादं चन्द्रसङ्काशमारुरोह यदृच्छया।।2.7.1।।

सिक्तराजपथां कृत्स्नां प्रकीर्णकुसुमोत्कराम्।
अयोध्यां मन्थरा तस्मात्प्रासादादन्ववैक्षत।।2.7.2।।

पताकाभिर्वरार्हाभिर्ध्वजैश्च समलङ्कृताम्।
वृतां छन्दपथैश्चापि शिरस्स्नातजनैर्वृताम्।।2.7.3।।

माल्यमोदकहस्तैश्च द्विजेन्द्रैरभिनादिताम्।
शुक्लदेवगृहद्वारां सर्ववादित्रनिस्वनाम्।।2.7.4।।

सम्प्रहृष्टजनाकीर्णां ब्रह्मघोषाभिनादिताम्।
प्रहृष्टवरहस्त्यश्वां सम्प्रणर्दितगोवृषाम्।।2.7.5।।

प्रहृष्टमुदितैः पौरैरुच्छ्रितध्वजमालिनीम्।
अयोध्यां मन्थरा दृष्ट्वा परं विस्मयमागता।।2.7.6।।

प्रहर्षोत्फुल्लनयनां पाण्डुरक्षौमवासिनीम्।
अविदूरे स्थितां दृष्ट्वा धात्रीं पप्रच्छ मन्थरा।।2.7.7।।

उत्तमेनाभिसंयुक्ता हर्षेणार्थपरा सती।
राममाता धनं किन्नु जनेभ्यस्सम्प्रयच्छति।।2.7.8।।

अतिमात्रप्रहर्षोऽयं किं जनस्य च शंस मे।
कारयिष्यति किं वापि सम्प्रहृष्टो महीपतिः।।2.7.9।।

विदीर्यमाणा हर्षेण धात्री तु परया मुदा।
आचचक्षेऽथ कुब्जायै भूयसीं राघव श्रियम्।।2.7.10।।

श्वः पुष्येण जितक्रोधं यौवराज्येन राघवम्।
राजा दशरथो राममभिषेचयिताऽनघम्।।2.7.11।।

धात्र्यास्तु वचनं शृत्वा कुब्जा क्षिप्रममर्षिता।
कैलासशिखराकारा त्प्रासादादवरोहत।।2.7.12।।

सा दह्यमाना कोपेन मन्थरा पापदर्शिनी।
शयानामेत्य कैकेयीमिदं वचनमब्रवीत्।।2.7.13।।

उत्तिष्ठ मूढे किं शेषे भयं त्वामभिवर्तते।
उपप्लुतामौघेन किमात्मानं न बुध्यसे।।2.7.14।।

अनिष्टे सुभगाकारे सौभाग्येन विकत्थसे।
चलं हि तव सौभाग्यं नद्यास्स्रोत इवोष्णगे।।2.7.15।।

एवमुक्ता तु कैकेयी रुष्टया परुषं वचः।
कुब्जया पापदर्शिन्या विषादमगमत्परम्।।2.7.16।।

कैकेयी त्वब्रवीत्कुब्जां कच्चित्क्षेमं नु मन्थरे।
विषण्णवदनां हि त्वां लक्षये भृशदुःखिताम्।।2.7.17।।

मन्थरा तु वच श्श्रुत्वा कैकेय्या मधुराक्षरम्।
उवाच क्रोधसंयुक्ता वाक्यं वाक्यविशारदा।।2.7.18।।

सा विषण्णतरा भूत्वा कुब्जा तस्या हितैषिणी।
विषादयन्ती प्रोवाच भेदयन्ती च राघवम्।।2.7.19।।

अक्षय्यं सुमहद्देवि प्रवृत्तं त्वद्विनाशनम्।
रामं दशरथो राजा यौवराज्येऽभिषेक्ष्यति।।2.7.20।।

साऽस्म्यगाधे भये मग्ना दुःखशोकसमन्विता।
दह्यमानाऽनलेनेव त्वद्धितार्थमिहागता।।2.7.21।।

तव दुःखेन कैकेयि मम दुःखं महद्भवेत्।
त्वद्वृद्धौ मम वृद्धिश्च भवेदत्र न संशयः।।2.7.22।।

नराधिपकुले जाता महिषी त्वं महीपतेः।
उग्रत्वं राजधर्माणां कथं देवि न बुध्यसे।।2.7.23।।

धर्मावादी शठो भर्ता श्लक्ष्णवादी च दारुणः।
शुद्धभावे न जानीषे तेनैव मतिसन्धिता।।2.7.24।।

उपस्थितः प्रयुञ्जानस्त्वयि सान्त्वमनर्थकम्।
अर्थेनैवाद्य ते भर्ता कौसल्यां योजयिष्यति।।2.7.25।।

उपवाह्य स दुष्टात्मा भरतं तव बन्धुषु।
काल्ये स्थापयिता रामं राज्ये निहतकण्टके।।2.7.26।।

शत्रुः पतिप्रवादेन मात्रेव हितकाम्यया।
आशीविष इवाङ्केन बाले परिधृतस्त्वया।।2.7.27।।

यथा हि कुर्यात्सर्पो वा शत्रुर्वा प्रत्युपेक्षितः।
राज्ञा दशरथेनाद्य सपुत्रा त्वं तथा कृता।।2.7.28।।

पापेनानृतसान्त्वेन बाले नित्यसुखोचिते।
रामं स्थापयता राज्ये सानुबन्धा हता ह्यसि।।2.7.29।।

सा प्राप्तकालं कैकेयि क्षिप्रं कुरु हितं तव।
त्रायस्व पुत्रमात्मानं मां च विस्मयदर्शने।।2.7.30।।

मन्थाराया वचश्श्रुत्वा शयाना सा शुभानना।
उत्तस्थौ हर्षसम्पूर्णा चन्द्रलेखेव शारदी।।2.7.31।।

अतीव सा तु संहृष्टा कैकेयी विस्मयान्विता।
एकमाभरणं तस्यै कुब्जायै प्रददौ शुभम्।।2.7.32।।

दत्वा त्वाभरणं तस्यै कुब्जायै प्रमदोत्तमा।
कैकेयी मन्थरां दृष्ट्वा पुनरेवाब्रवीदिदम्।।2.7.33।।

इदं तु मन्थरे मह्यमाख्यासि परमं प्रियम्।
एतन्मे प्रियमाख्यातुः किं वा भूयः करोमि ते।।2.7.34।।

रामे वा भरते वाऽहं विशेषं नोपलक्षये।
तस्मात्तुष्टाऽस्मि यद्राजा रामं राज्येऽभिषेक्ष्यति।।2.7.35।।

न मे परं किञ्चिदितस्त्वया पुनः
प्रियं प्रियार्हे सुवचं वचःपरम्।
तथा ह्यवोचस्त्वमतः प्रियोत्तरं
वरं परं ते प्रददामि तं वृणु।।2.7.36।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे सप्तमस्सर्गः।।

[Manthara informs Kaikeyi about the installation of Rama--happy over the news Kaikeyi gifts away her ornaments.]

ജ്ഞാതിദാസീ യതോ ജാതാ കൈകേയ്യാസ്തു സഹോഷിതാ.
പ്രാസാദം ചന്ദ്രസങ്കാശമാരുരോഹ യദൃച്ഛയാ৷৷2.7.1৷৷

The family maid (Manthara) of Kaikeyi who had been living with her since her (Kaikeyi's) birth casually ascended the palace gleaming white like the Moon.

സിക്തരാജപഥാം കൃത്സ്നാം പ്രകീര്ണകുസുമോത്കരാമ്.
അയോധ്യാം മന്ഥരാ തസ്മാത്പ്രാസാദാദന്വവൈക്ഷത৷৷2.7.2৷৷

Manthara beheld from that palace the whole of Ayodhya with its highways sprinkled with water and strewn with a lot of flowers.

പതാകാഭിര്വരാര്ഹാഭിര്ധ്വജൈശ്ച സമലങ്കൃതാമ്.
വൃതാം ഛന്ദപഥൈശ്ചാപി ശിരസ്സ്നാതജനൈര്വൃതാമ്৷৷2.7.3৷৷

മാല്യമോദകഹസ്തൈശ്ച ദ്വിജേന്ദ്രൈരഭിനാദിതാമ്.
ശുക്ലദേവഗൃഹദ്വാരാം സര്വവാദിത്രനിസ്വനാമ്৷৷2.7.4৷৷

സമ്പ്രഹൃഷ്ടജനാകീര്ണാം ബ്രഹ്മഘോഷാഭിനാദിതാമ്.
പ്രഹൃഷ്ടവരഹസ്ത്യശ്വാം സമ്പ്രണര്ദിതഗോവൃഷാമ്৷৷2.7.5৷৷

പ്രഹൃഷ്ടമുദിതൈഃ പൌരൈരുച്ഛ്രിതധ്വജമാലിനീമ്.
അയോധ്യാം മന്ഥരാ ദൃഷ്ട്വാ പരം വിസ്മയമാഗതാ৷৷2.7.6৷৷

The city of Ayodhya was decorated with costly banners and pennants. The labyrinthine roads were crowded with people who had (finished) their head-bath and were wandering at will. The temples with their doors painted white were reverberating with the chanting from the Vedas by the best of brahmins holding garlands and sweetmeats in their hands and with sounds of all kinds of musical instruments. The city was filled with spirited horses and elephants. The bulls were
bellowing and the cows were lowing. The citizens with great joy raised the penants encircling the city of Ayodhya. All this left Manthara astonished.

പ്രഹര്ഷോത്ഫുല്ലനയനാം പാണ്ഡുരക്ഷൌമവാസിനീമ്.
അവിദൂരേ സ്ഥിതാം ദൃഷ്ട്വാ ധാത്രീം പപ്രച്ഛ മന്ഥരാ৷৷2.7.7৷৷

Seeing a royal maid clad in white silk garment and standing not very far with her eyes expanded in delight Manthara enquired:

ഉത്തമേനാഭിസംയുക്താ ഹര്ഷേണാര്ഥപരാ സതീ.
രാമമാതാ ധനം കിന്നു ജനേഭ്യസ്സമ്പ്രയച്ഛതി৷৷2.7.8৷৷

Why is Rama's mother, forever interested in the accumulation of money gifting away her wealth to men with great joy?

അതിമാത്രപ്രഹര്ഷോയം കിം ജനസ്യ ച ശംസ മേ.
കാരയിഷ്യതി കിം വാപി സമ്പ്രഹൃഷ്ടോ മഹീപതിഃ৷৷2.7.9৷৷

Why do the people look exceedingly happy? Tell me, what the king with great delight is proposing to do?

വിദീര്യമാണാ ഹര്ഷേണ ധാത്രീ തു പരയാ മുദാ.
ആചചക്ഷേഥ കുബ്ജായൈ ഭൂയസീം രാഘവ ശ്രിയമ്৷৷2.7.10৷৷

Bursting with great joy, the royal maid related to the hunchback the great fortune
awaiting the son of the Raghus (Rama).

ശ്വഃ പുഷ്യേണ ജിതക്രോധം യൌവരാജ്യേന രാഘവമ്.
രാജാ ദശരഥോ രാമമഭിഷേചയിതാനഘമ്৷৷2.7.11৷৷

Tomorrow under the spell of the Pushya star, king Dasaratha will consecrate blameless Rama born in the race of Raghu as heir-apparent (the maid said).

ധാത്ര്യാസ്തു വചനം ശൃത്വാ കുബ്ജാ ക്ഷിപ്രമമര്ഷിതാ.
കൈലാസശിഖരാകാരാ ത്പ്രാസാദാദവരോഹത৷৷2.7.12৷৷

Having heard these words of the royal maid, the hunchback became furious and speedily descended from that palace resembling the peak of mount Kailasa.

സാ ദഹ്യമാനാ കോപേന മന്ഥരാ പാപദര്ശിനീ.
ശയാനാമേത്യ കൈകേയീമിദം വചനമബ്രവീത്৷৷2.7.13৷৷

The malevolent Manthara on fire with fury reached Kaikeyi lying upon her couch and said:

ഉത്തിഷ്ഠ മൂഢേ കിം ശേഷേ ഭയം ത്വാമഭിവര്തതേ.
ഉപപ്ലുതാമൌഘേന കിമാത്മാനം ന ബുധ്യസേ৷৷2.7.14৷৷

O senseless one, why are you lying down? Get up! A great fear is gripping you. Why don't you realise that you are floating in a sea of perils.

അനിഷ്ടേ സുഭഗാകാരേ സൌഭാഗ്യേന വികത്ഥസേ.
ചലം ഹി തവ സൌഭാഗ്യം നദ്യാസ്സ്രോത ഇവോഷ്ണഗേ৷৷2.7.15৷৷

Though you appear to be your husband's darling, in reality he dislikes you. The good fortune you boast of indeed is unstable like the stream of a river in summer.

ഏവമുക്താ തു കൈകേയീ രുഷ്ടയാ പരുഷം വചഃ.
കുബ്ജയാ പാപദര്ശിന്യാ വിഷാദമഗമത്പരമ്৷৷2.7.16৷৷

At these harsh words of the furious, evil-eyed hunchback Kaikeyi fell into great despondency.

കൈകേയീ ത്വബ്രവീത്കുബ്ജാം കച്ചിത്ക്ഷേമം നു മന്ഥരേ.
വിഷണ്ണവദനാം ഹി ത്വാം ലക്ഷയേ ഭൃശദുഃഖിതാമ്৷৷2.7.17৷৷

Kaikeyi said to the hunchback, O Manthara! isn't all well with you? I can mark it from your dejected face how greatly distressed you feel, indeed!.

മന്ഥരാ തു വച ശ്ശ്രുത്വാ കൈകേയ്യാ മധുരാക്ഷരമ്.
ഉവാച ക്രോധസംയുക്താ വാക്യം വാക്യവിശാരദാ৷৷2.7.18৷৷

Hearing the words of Kaikeyi uttered in a gentle voice, wrathful Manthara skilled in speech, said:

സാ വിഷണ്ണതരാ ഭൂത്വാ കുബ്ജാ തസ്യാ ഹിതൈഷിണീ.
വിഷാദയന്തീ പ്രോവാച ഭേദയന്തീ ച രാഘവമ്৷৷2.7.19৷৷

That hunchback feeling still more depressed in her (Kaikeyi's) interest and intending to cause in her despondency and distance Rama from her spoke out:

അക്ഷയ്യം സുമഹദ്ദേവി പ്രവൃത്തം ത്വദ്വിനാശനമ്.
രാമം ദശരഥോ രാജാ യൌവരാജ്യേഭിഷേക്ഷ്യതി৷৷2.7.20৷৷

O queen!, your end is approaching, and it has no end and it is overwhelming. King Dasaratha is crowning Rama as heir-apparent.

സാസ്മ്യഗാധേ ഭയേ മഗ്നാ ദുഃഖശോകസമന്വിതാ.
ദഹ്യമാനാനലേനേവ ത്വദ്ധിതാര്ഥമിഹാഗതാ৷৷2.7.21৷৷

Plunged in unfathomable fear and stricken with grief and tears I am here seeking your well-being and yet consumed as though by fire.

തവ ദുഃഖേന കൈകേയി മമ ദുഃഖം മഹദ്ഭവേത്.
ത്വദ്വൃദ്ധൌ മമ വൃദ്ധിശ്ച ഭവേദത്ര ന സംശയഃ৷৷2.7.22৷৷

O Kaikeyi, your sorrow will augment my sorrow. Your prosperity would mean my prosperity. There is no doubt about this.

നരാധിപകുലേ ജാതാ മഹിഷീ ത്വം മഹീപതേഃ!.
ഉഗ്രത്വം രാജധര്മാണാം കഥം ദേവി ന ബുധ്യസേ৷৷2.7.23৷৷

O queen, born in the royal family and being a king's consort why don't you realise the ruthless ways of statecraft?

ധര്മാവാദീ ശഠോ ഭര്താ ശ്ലക്ഷ്ണവാദീ ച ദാരുണഃ.
ശുദ്ധഭാവേ ന ജാനീഷേ തേനൈവ മതിസന്ധിതാ৷৷2.7.24৷৷

Your husband speaks morals publicly but in private he is deceitful. He speaks gently but acts cruelly. Because of your innocent nature you are beguiled by him. You do not understand this.

ഉപസ്ഥിതഃ പ്രയുഞ്ജാനസ്ത്വയി സാന്ത്വമനര്ഥകമ്.
അര്ഥേനൈവാദ്യ തേ ഭര്താ കൌസല്യാം യോജയിഷ്യതി৷৷2.7.25৷৷

When your husband approaches you he swears in meaningless, appeasing words. But today he is going to bestow benefit on Kausalya only.

ഉപവാഹ്യ സ ദുഷ്ടാത്മാ ഭരതം തവ ബന്ധുഷു.
കാല്യേ സ്ഥാപയിതാ രാമം രാജ്യേ നിഹതകണ്ടകേ৷৷2.7.26৷৷

That evil-minded one, having sent Bharata away to your relations house, is going to install Rama unhindered in the kingdom at dawn tomorrow

ശത്രുഃ പതിപ്രവാദേന മാത്രേവ ഹിതകാമ്യയാ.
ആശീവിഷ ഇവാങ്കേന ബാലേ പരിധൃതസ്ത്വയാ৷৷2.7.27৷৷

O innocent lady! with the intention of doing good like a mother to your husband who is your enemy, you are holding on your lap a venomous serpent.

യഥാ ഹി കുര്യാത്സര്പോ വാ ശത്രുര്വാ പ്രത്യുപേക്ഷിതഃ.
രാജ്ഞാ ദശരഥേനാദ്യ സപുത്രാ ത്വം തഥാ കൃതാ৷৷2.7.28৷৷

King Dasaratha has done to you and to your son the same thing as a snake or an
enemy would do when ignored.

പാപേനാനൃതസാന്ത്വേന ബാലേ! നിത്യസുഖോചിതേ.
രാമം സ്ഥാപയതാ രാജ്യേ സാനുബന്ധാ ഹതാ ഹ്യസി৷৷2.7.29৷৷

O senseless lady, you are always accustomed to comfort. With deceitful words of appeasement that vicious one (King Dasaratha) is going to install Rama in the kingdom. You along with your son have been surely ruined.

സാ പ്രാപ്തകാലം കൈകേയി ക്ഷിപ്രം കുരു ഹിതം തവ.
ത്രായസ്വ പുത്രമാത്മാനം മാം ച വിസ്മയദര്ശനേ৷৷2.7.30৷৷

O enchanting-eyed Kaikeyi, that appropriate time has come. Act quickly for your own well-being. Save yourself, your son and me too.

മന്ഥാരായാ വചശ്ശ്രുത്വാ ശയാനാ സാ ശുഭാനനാ.
ഉത്തസ്ഥൌ ഹര്ഷസമ്പൂര്ണാ ചന്ദ്രലേഖേവ ശാരദീ৷৷2.7.31৷৷

Hearing the words of Manthara, Kaikeyi of charming countenance lying in her couch rose, full of joy, like the autumnal streak of the Moon's crescent.

അതീവ സാ തു സംഹൃഷ്ടാ കൈകേയീ വിസ്മയാന്വിതാ.
ഏകമാഭരണം തസ്യൈ കുബ്ജായൈ പ്രദദൌ ശുഭമ്৷৷2.7.32৷৷

Filled with immense joy and wonder (at the news), Kaikeyi gifted a beauthful ornament to that hunchback.

ദത്വാ ത്വാഭരണം തസ്യൈ കുബ്ജായൈ പ്രമദോത്തമാ.
കൈകേയീ മന്ഥരാം ദൃഷ്ട്വാ പുനരേവാബ്രവീദിദമ്৷৷2.7.33৷৷

Kaikeyi, the best among the beauties, having given the ornament to Manthara, the hunchback, looked at her and said these words again:

ഇദം തു മന്ഥരേ മഹ്യമാഖ്യാസി പരമം പ്രിയമ്.
ഏതന്മേ പ്രിയമാഖ്യാതുഃ കിം വാ ഭൂയഃ കരോമി തേ৷৷2.7.34৷৷

O Manthara!, the news you have brought me is exceedingly pleasant. What more can I do for you? Here is the gift for one who brings good tidings.

രാമേ വാ ഭരതേ വാഹം വിശേഷം നോപലക്ഷയേ.
തസ്മാത്തുഷ്ടാസ്മി യദ്രാജാ രാമം രാജ്യേഭിഷേക്ഷ്യതി৷৷2.7.35৷৷

I do not see any distinction between Rama and Bharata as such. I am contented with Rama's consecration in the kingdom.

ന മേ പരം കിഞ്ചിദിതസ്ത്വയാ പുനഃ
പ്രിയം പ്രിയാര്ഹേ! സുവചം വചഃപരമ്.

തഥാ ഹ്യവോചസ്ത്വമതഃ പ്രിയോത്തരം
വരം പരം തേ പ്രദദാമി തം വൃണു৷৷2.7.36৷৷

O woman worthy of affection! for me there is nothing greater and dearer than this news. I will grant you another reward better than this. Just ask for it.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ അയോധ്യാകാണ്ഡേ സപ്തമസ്സര്ഗഃ৷৷

Thus ends the seventh sarga of Ayodhyakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.