Valmiki Ramayana, Ayodhyakanda, Sarga 51. Lakshmana tells Guha about events which might overtake Ayodhya after Rama's exile.

 

[Lakshmana tells Guha about events which might overtake Ayodhya after Rama's exile]

तं जाग्रतमदम्भेन भ्रातुरर्थाय लक्ष्मणम्।
गुहः सन्तापसन्तप्तो राघवं वाक्यमब्रवीत्।।2.51.1।।

इयं तात सुखा शय्या त्वदर्थमुपकल्पिता।
प्रत्याश्वसिहि साध्वस्यां राजपुत्र यथासुखम्।।2.51.2।।

उचितोऽयं जनस्सर्वः क्लेशानां त्वं सुखोचितः।
गुप्त्यर्थं जागरिष्यामः काकुत्स्थस्य वयं निशाम्।।2.51.3।।

न हि रामात्प्रियतमो ममास्ति भुवि कश्चन।
ब्रवीम्येतदहं सत्यं सत्येनैव च ते शपे।।2.51.4।।

अस्य प्रसादादाशंसे लोकेस्मिन् सुमुहद्यशः।
धर्मावाप्तिं च विपुलामर्थावाप्तिं च केवलम्।।2.51.5।।

सोऽहं प्रियसखं रामं शयानं सह सीतया।
रक्षिष्यामि धनुष्पाणि स्सर्वतो ज्ञातिभि स्सह।।2.51.6।।

न हि मेऽविदितं किञ्चिद्वनेऽस्मिंश्चरतस्सदा।
चतुरङ्गं ह्यपिबलं सुमहत्प्रसहेमहि।।2.51.7।।

लक्ष्मणस्तं तदोवाच रक्ष्यमाणास्त्वयानघ।
नात्र भीता वयं सर्वे धर्ममेवानुपश्यता।।2.51.8।।

कथं दशरथौ भूमौ शयाने सह सीतया।
शक्या निद्रा मया लब्धुं जीवितं वा सुखानि वा।।2.51.9।।

यो न देवासुरैः सर्वैः शक्यः प्रसहितुं युधि।
तं पश्य सुखसंविष्टं तृणेषु सह सीतया।।2.51.10।।

यो मन्त्रतपसा लब्धो विविधैश्च पराश्रमैः।
एको दशरथस्येष्टः पुत्रः सदृशलक्षणः।।2.51.11।।

अस्मिन् प्रव्राजिते राजा न चिरं वर्तयिष्यति।
विधवा मेदिनी नूनं क्षिप्रमेव भविष्यति।।2.51.12।।

विनद्य सुमहानादं श्रमेणोपरताः स्त्रियः।
निर्घोषोपरतं चातो मन्ये राजनिवेशनम्।।2.51.13।।

कौशल्या चैव राजा च तथैव जननी मम।
नाशंसे यदि जीवन्ति सर्वे ते शर्वरीमिमाम्।।2.51.14।।

जीवेदपि हि मे माता शत्रुघ्नस्यान्ववेक्षया।
तद्दुःखं यत्तु कौशल्या वीरसूर्विनशिष्यति।।2.51.15।।

अनुरक्तजनाकीर्णा सुखालोकप्रियावहा।
राजव्यसनसंसृष्टा सा पुरी विनशिष्यति।।2.51.16।।

कथं पुत्रं महात्मानं ज्येष्ठं प्रियमपश्यतः।
शरीरं धारयिष्यन्ति प्राणा राज्ञो महात्मनः।।2.51.17।।

विनष्टे नृपतौ पश्चात्कौसल्या विनशिष्यति।
अनन्तरं च माताऽपि मम नाशमुपैष्यति।।2.51.18।।

अतिक्रान्तमतिक्रान्तमनवाप्य मनोरथम्।
राज्ये राममनिक्षिप्य पिता मे विनशिष्यति।।2.51.19।।

सिद्धार्थाः पितरं वृत्तं तस्मिन्कालेऽप्युपस्थिते।
प्रेतकार्येषु सर्वेषु संस्करिष्यन्ति भूमिपम्।।2.51.20।।

रम्यचत्वरसंस्थानां सुविभक्तमहापथाम्।
हर्म्यप्रासादसम्पन्नाम् गणिकावरशोभिताम्।।2.51.21।।

रथाश्वगजसम्बाधां तूर्यनादविनादिताम्।
सर्वकल्याणसम्पूर्णां हृष्टपुष्टजनाकुलाम्।।2.51.22।।

आरामोद्यानसम्पन्नां समाजोत्सवशालिनीम्।
सुखिता विचरिष्यन्ति राजधानीं पितुर्मम।।2.51.23।।

अपि जीवेद्दशरथो वनवासात्पुनर्वयम्।
प्रत्यागम्य महात्मानमपि पश्येम सुव्रतम्।।2.51.24।।

अपि सत्यप्रतिज्ञेन सार्धं कुशलिना वयम्।
निवृत्ते वनवासेऽस्मिन्नयोध्यां प्रविशेमहि।।2.51.25।।

परिदेवयमानस्य दुखार्तस्य महात्मनः।
तिष्ठतो राजपुत्रस्य शर्वरी साऽत्यवर्तत।।2.51.26।।

तथा हि सत्यं ब्रुवति प्रजाहिते
नरेन्द्रपुत्रे गुरुसौहृदाद्गुहः।
मुमोच बाष्पं व्यसनाभिपीडितो
ज्वरातुरो नाग इव व्यथातुरः।।2.51.27।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये अयोध्यकाण्डे एकपञ्चाश स्सर्गः।।

[Lakshmana tells Guha about events which might overtake Ayodhya after Rama's exile]

തം ജാഗ്രതമദമ്ഭേന ഭ്രാതുരര്ഥായ ലക്ഷ്മണമ്.
ഗുഹഃ സന്താപസന്തപ്തോ രാഘവം വാക്യമബ്രവീത്৷৷2.51.1৷৷

Deeply moved to see Lakshmana, scion of the Raghus, keeping awake all night without any pretence for his brother's sake, Guha spoke.

ഇയം താത സുഖാ ശയ്യാ ത്വദര്ഥമുപകല്പിതാ.
പ്രത്യാശ്വസിഹി സാധ്വസ്യാം രാജപുത്ര! യഥാസുഖമ്৷৷2.51.2৷৷

O dear prince! this comfortable bed has been arranged for you. Rest happily on this bed.

ഉചിതോയം ജനസ്സര്വഃ ക്ലേശാനാം ത്വം സുഖോചിതഃ.
ഗുപ്ത്യര്ഥം ജാഗരിഷ്യാമഃ കാകുത്സ്ഥസ്യ വയം നിശാമ്৷৷2.51.3৷৷

We are used to all kinds of suffering and you, to comfort. We will keep vigil during the night for the protection of Rama, descendant of the Kakutsthas.

ന ഹി രാമാത്പ്രിയതമോ മമാസ്തി ഭുവി കശ്ചന.
ബ്രവീമ്യേതദഹം സത്യം സത്യേനൈവ ച തേ ശപേ৷৷2.51.4৷৷

For me, there is none dearer than Rama in this world. I speak the truth. I swear by truth.

അസ്യ പ്രസാദാദാശംസേ ലോകേസ്മിന് സുമുഹദ്യശഃ.
ധര്മാവാപ്തിം ച വിപുലാമര്ഥാവാപ്തിം ച കേവലമ്৷৷2.51.5৷৷

I am seeking supreme fame in this world through the attainment of dharma and acquisition of abundant artha by the grace of Rama alone.

സോഹം പ്രിയസഖം രാമം ശയാനം സഹ സീതയാ.
രക്ഷിഷ്യാമി ധനുഷ്പാണി സ്സര്വതോ ജ്ഞാതിഭി സ്സഹ৷৷2.51.6৷৷

I along with my kinsmen, bow in hand, will protect my dear friend, Rama with Sita from every side.

ന ഹി മേവിദിതം കിഞ്ചിദ്വനേസ്മിംശ്ചരതസ്സദാ.
ചതുരങ്ഗം ഹ്യപിബലം സുമഹത്പ്രസഹേമഹി৷৷2.51.7৷৷

Wandering about in this forest all the time there is nothing unknown to me (here). We can withstand even a vast army of four divisions.

ലക്ഷ്മണസ്തം തദോവാച രക്ഷ്യമാണാസ്ത്വയാനഘ.
നാത്ര ഭീതാ വയം സര്വേ ധര്മമേവാനുപശ്യതാ৷৷2.51.8৷৷

Lakshmana said to Guha, O sinless one! when all of us are under your righteous protection we have nothing to fear.

കഥം ദശരഥൌ ഭൂമൌ ശയാനേ സഹ സീതയാ.
ശക്യാ നിദ്രാ മയാ ലബ്ധും ജീവിതം വാ സുഖാനി വാ৷৷2.51.9৷৷

When Rama, son of Dasaratha, sleeps on the ground with Sita how can I sleep or
live or enjoy pleasures?

യോ ന ദേവാസുരൈഃ സര്വൈഃ ശക്യഃ പ്രസഹിതും യുധി.
തം പശ്യ സുഖസംവിഷ്ടം തൃണേഷു സഹ സീതയാ৷৷2.51.10৷৷

Look at that Rama whom all the gods and demons cannot face in war sleeps so comfortably on the grass with Sita.

യോ മന്ത്രതപസാ ലബ്ധോ വിവിധൈശ്ച പരാശ്രമൈഃ.
ഏകോ ദശരഥസ്യേഷ്ടഃ പുത്രഃ സദൃശലക്ഷണഃ৷৷2.51.11৷৷

അസ്മിന് പ്രവ്രാജിതേ രാജാ ന ചിരം വര്തയിഷ്യതി.
വിധവാ മേദിനീ നൂനം ക്ഷിപ്രമേവ ഭവിഷ്യതി৷৷2.51.12৷৷

This favourite son of Dasaratha who has similar traits like his father was born after he rigorously practised austerities accompanied by (Vedic) mantras. When he is banished, the king will not live long. Surely this land will soon be widowed.

വിനദ്യ സുമഹാനാദം ശ്രമേണോപരതാഃ സ്ത്രിയഃ.
നിര്ഘോഷോപരതം ചാതോ മന്യേ രാജനിവേശനമ്৷৷2.51.13৷৷

All the women having cried so much must have quietened down out of sheer exhaustion. That is why perhaps the sounds from the royal palace have ceased.

കൌശല്യാ ചൈവ രാജാ ച തഥൈവ ജനനീ മമ.
നാശംസേ യദി ജീവന്തി സര്വേ തേ ശര്വരീമിമാമ്৷৷2.51.14৷৷

I doubt whether all of them -- the king, Kausalya and my mother -- can survive this night.

ജീവേദപി ഹി മേ മാതാ ശത്രുഘ്നസ്യാന്വവേക്ഷയാ.
തദ്ദുഃഖം യത്തു കൌശല്യാ വീരസൂര്വിനശിഷ്യതി৷৷2.51.15৷৷

My mother may live looking forward to Satrughna. But, alas! Kausalya may die, separated from her valiant son.

അനുരക്തജനാകീര്ണാ സുഖാലോകപ്രിയാവഹാ.
രാജവ്യസനസംസൃഷ്ടാ സാ പുരീ വിനശിഷ്യതി৷৷2.51.16৷৷

That city (of Ayodhya) is full of loyal people. It brings them happiness. It is dear to them. It will perish due to the sad demise of the king.

കഥം പുത്രം മഹാത്മാനം ജ്യേഷ്ഠം പ്രിയമപശ്യതഃ.
ശരീരം ധാരയിഷ്യന്തി പ്രാണാ രാജ്ഞോ മഹാത്മനഃ৷৷2.51.17৷৷

How can the noble king survive unable to see his high-souled, beloved, eldest son?

വിനഷ്ടേ നൃപതൌ പശ്ചാത്കൌസല്യാ വിനശിഷ്യതി.
അനന്തരം ച മാതാപി മമ നാശമുപൈഷ്യതി৷৷2.51.18৷৷

Subsequent to the death of the king, Kausalya will die and my mother will follow her.

അതിക്രാന്തമതിക്രാന്തമനവാപ്യ മനോരഥമ്.
രാജ്യേ രാമമനിക്ഷിപ്യ പിതാ മേ വിനശിഷ്യതി৷৷2.51.19৷৷

Past is past (irreversible). My father, brooding over his desire of installing Rama as king unfulfilled, will perish.

സിദ്ധാര്ഥാഃ പിതരം വൃത്തം തസ്മിന്കാലേപ്യുപസ്ഥിതേ.
പ്രേതകാര്യേഷു സര്വേഷു സംസ്കരിഷ്യന്തി ഭൂമിപമ്৷৷2.51.20৷৷

Those who will remain present around the king, my father, at the time of his death and perform the funeral rites have their desires fulfilled (for they could attend the king's obsequies).

രമ്യചത്വരസംസ്ഥാനാം സുവിഭക്തമഹാപഥാമ്.
ഹര്മ്യപ്രാസാദസമ്പന്നാമ് ഗണികാവരശോഭിതാമ്৷৷2.51.21৷৷

രഥാശ്വഗജസമ്ബാധാം തൂര്യനാദവിനാദിതാമ്.
സര്വകല്യാണസമ്പൂര്ണാം ഹൃഷ്ടപുഷ്ടജനാകുലാമ്৷৷2.51.22৷৷

ആരാമോദ്യാനസമ്പന്നാം സമാജോത്സവശാലിനീമ്.
സുഖിതാ വിചരിഷ്യന്തി രാജധാനീം പിതുര്മമ৷৷2.51.23৷৷

They will roam about happily in the capital city of my father with its lovely squares, well-aligned broad highways, its mansions and palaces, full of chariots, elephants, horses. It will be echoing with the sound of trumpets. It will be full of the welfare of all. It will be graced by the fairest of courtesans. Filled with well-nourished and contented people, the city dotted with several pleasure-gardens and parks, will look
splendid with community festivals and fairs.

അപി ജീവേദ്ദശരഥോ വനവാസാത്പുനര്വയമ്.
പ്രത്യാഗമ്യ മഹാത്മാനമപി പശ്യേമ സുവ്രതമ്৷৷2.51.24৷

Will the king be still alive? Will we see the noble king again on our return from exile after the fulfilment of his vows?

അപി സത്യപ്രതിജ്ഞേന സാര്ധം കുശലിനാ വയമ്.
നിവൃത്തേ വനവാസേസ്മിന്നയോധ്യാം പ്രവിശേമഹി৷৷2.51.25৷৷

Will we ever be able, after completion of the exile, to enter the city of Ayodhya along with Rama who is true to his promise?

പരിദേവയമാനസ്യ ദുഖാര്തസ്യ മഹാത്മനഃ.
തിഷ്ഠതോ രാജപുത്രസ്യ ശര്വരീ സാത്യവര്തത৷৷2.51.26৷৷

While that noble prince (Lakshmana), tormented with grief, stood thus wailing, the night passed off.

തഥാ ഹി സത്യം ബ്രുവതി പ്രജാഹിതേ
നരേന്ദ്രപുത്രേ ഗുരുസൌഹൃദാദ്ഗുഹഃ.
മുമോച ബാഷ്പം വ്യസനാഭിപീഡിതോ
ജ്വരാതുരോ നാഗ ഇവ വ്യഥാതുരഃ৷৷2.51.27৷৷

Out of great friendship with Guha, Lakshmana thus told the true story of prince (Rama) in the interest of his subject (Guha). (On hearing it) Guha was deeply afflicted with grief and pain and began shedding tears like an elephant suffering from fever.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ അയോധ്യകാണ്ഡേ ഏകപഞ്ചാശ സ്സര്ഗഃ৷৷

Thus ends the fiftyfirst sarga of Ayodhyakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.