Valmiki Ramayana, Ayodhyakanda, Sarga 38. Rama prays his father to look after his mother with compassion and regard.

 

[Rama prays his father to look after his mother with compassion and regard.]

तस्यां चीरं वसानायां नाथवत्यामनाथवत्।
प्रचुक्रोश जनस्सर्वो धिक्त्वां दशरथं त्विति।।2.38.1।।

तेन तत्र प्रणादेन दुःखितस्स महीपतिः।
चिच्छेद जीविते श्रद्धां धर्मे यशसि चात्मनः।।2.38.2।।

स निःश्वस्योष्णमैक्ष्वाक स्तां भार्यामिदमब्रवीत्।
कैकेयि कुशचीरेण न सीता गन्तुमर्हति।।2.38.3।।

सुकुमारी च बाला च सततं च सुखोचिता।
नेयं वनस्य योग्येति सत्यमाह गुरुर्मम।।2.38.4।।

इयं हि कस्यापकरोति किञ्चि
त्तपस्विनी राजवरस्य कन्या।
या चीरमासाद्य जनस्य मध्ये
स्थिता विसंज्ञाश्रमणीव काचित्।।2.38.5।।

चीराण्यपास्याज्जनकस्य कन्या
नेयं प्रतिज्ञा मम दत्तपूर्वा।
यथासुखं गच्छतु राजपुत्री
वनं समग्रा सह सर्वरत्नैः।।2.38.6।।

अजीवनार्हेण मया नृशंसा
कृता प्रतिज्ञा नियमेन तावत्।
तवया हि बाल्यात् प्रतिपन्नमेतत्
तन्मां दहेद्वेणुमिवात्मपुष्पम्।।2.38.7।।

रामेण यदि ते पापे किञ्चित्कृतमशोभनम्।
अपकारः क इह ते वैदेह्या दर्शितोऽधमे।।2.38.8।।

मृगीवोत्फुल्लनयना मृदुशीला तपस्वीनी।
अपकारं कमिह ते करोति जनकात्मजा।।2.38.9।।

ननु पर्याप्त मेतत्ते पापे रामविवासनम्।
किमेभिः कृपणैर्भूय: पातकैरपि ते कृतैः।।2.38.10।।

प्रतिज्ञातं मया तावत् त्वयोक्तं देवि शृण्वता।
रामं यदभिषेकाय त्वमिहागतमब्रवीः।।2.38.11।।

तत्त्वेतत्समतिक्रम्य निरयं गन्तुमिच्छसि।
मैथिलीमपि या हि त्वमीक्षसे चीरवासिनीम्।।2.38.12।।

इतीव राजा विलपन्महात्मा
शोकस्य नान्तं स ददर्श किञ्चित्।
भृशातुरत्वाच्च पपात भूमौ
तेनैव पुत्रव्यसनेन मग्नः।।2.38.13।।

एवं ब्रुवन्तं पितरं रामस्सम्प्रस्थितो वनम्।
अवाक्छिरसमासीनमिदं वचनमब्रवीत्।।2.38.14।।

यं धार्मिक कौशल्या मम माता यशस्विनी।
वृद्धा चाक्षुद्रशीला च न च त्वां देव गर्हते।।2.38.15।।

मया विहीनां वरद प्रपन्नां शोकसागरम्।
अदृष्टपूर्वव्यसनां भूयस्सम्मन्तुमर्हसि।।2.38.16।।

पुत्रशोकं यथा नर्च्छेत्त्वया पूज्येन पूजिता।
मां हि सञ्चिन्तयन्ती सा त्वयि जीवेत्तपस्विनी।।2.38.17।।

इमां महेंन्द्रोपम जातगर्धिनीं
तथा विधातुं जननीं ममार्हसि।
यथा वनस्थे मयि शोककर्शिता
न जीवितं न्यस्य यमक्षयं व्रजेत्।।2.38.18।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे अष्टत्रिंशस्सर्गः।।

[Rama prays his father to look after his mother with compassion and regard.]

തസ്യാം ചീരം വസാനായാം നാഥവത്യാമനാഥവത്.
പ്രചുക്രോശ ജനസ്സര്വോ ധിക്ത്വാം ദശരഥം ത്വിതി৷৷2.38.1৷৷

Beholding Sita who was wearing a bark garment, like one without a support, though having a husband, all the people cried bitterly exclaiming O Dasaratha, fie on you.

തേന തത്ര പ്രണാദേന ദുഃഖിതസ്സ മഹീപതിഃ.
ചിച്ഛേദ ജീവിതേ ശ്രദ്ധാം ധര്മേ യശസി ചാത്മനഃ৷৷2.38.2৷৷

Hearing that tumult the distressed Dasaratha lost faith in his own life and in his righteousness.

സ നിഃശ്വസ്യോഷ്ണമൈക്ഷ്വാക സ്താം ഭാര്യാമിദമബ്രവീത്.
കൈകേയി കുശചീരേണ ന സീതാ ഗന്തുമര്ഹതി৷৷2.38.3৷৷

The descendant of the Ikshvakus (Dasaratha), heaving hot sighs, said to his wife O
Kaikeyi, Sita does not deserve to go (to the forest) in garment of kusa grass.

സുകുമാരീ ച ബാലാ ച സതതം ച സുഖോചിതാ.
നേയം വനസ്യ യോഗ്യേതി സത്യമാഹ ഗുരുര്മമ৷৷2.38.4৷৷

Sita a delicate, young princess accustomed to comforts is not fit to dwell in the forest. This is what my preceptor has truly spoken.

ഇയം ഹി കസ്യാപകരോതി കിഞ്ചി-
ത്തപസ്വിനീ രാജവരസ്യ കന്യാ.
യാ ചീരമാസാദ്യ ജനസ്യ മധ്യേ
സ്ഥിതാ വിസംജ്ഞാശ്രമണീവ കാചിത്৷৷2.38.5৷৷

Sita, daughter of Janaka, the greatest among kings, stands amidst people wearing bark garment like an ascetic with her senses switched off. To whom and what harm has she done?

ചീരാണ്യപാസ്യാജ്ജനകസ്യ കന്യാ
നേയം പ്രതിജ്ഞാ മമ ദത്തപൂര്വാ.
യഥാസുഖം ഗച്ഛതു രാജപുത്രീ
വനം സമഗ്രാ സഹ സര്വരത്നൈഃ৷৷2.38.6৷৷

Let the daughter of Janaka take off her bark garments. This is not the promise I had made to you earlier. Let the princess happily go to the forest adorned with all jewels and with all other necessities.

അജീവനാര്ഹേണ മയാ നൃശംസാ
കൃതാ പ്രതിജ്ഞാ നിയമേന താവത്.
തവയാ ഹി ബാല്യാത് പ്രതിപന്നമേതത്
തന്മാം ദഹേദ്വേണുമിവാത്മപുഷ്പമ്৷৷2.38.7৷৷

By giving this cruel promise through importunity, I have rendered myself unfit to live. This promise was made as a child's play and it (now) destroys me like a bamboo destroyed by its own flowers.

രാമേണ യദി തേ പാപേ! കിഞ്ചിത്കൃതമശോഭനമ്.
അപകാരഃ ക ഇഹ തേ വൈദേഹ്യാ ദര്ശിതോധമേ!৷৷2.38.8৷৷

O sinful woman! O wretch! Rama might have done something unbecoming to you, but what offence has Sita committed?

മൃഗീവോത്ഫുല്ലനയനാ മൃദുശീലാ തപസ്വീനീ.
അപകാരം കമിഹ തേ കരോതി ജനകാത്മജാ৷৷2.38.9৷৷

What wrong has the daughter of Janaka large-eyed like a doe, so gentle and worthy of compassion done to you?

നനു പര്യാപ്ത മേതത്തേ പാപേ രാമവിവാസനമ്.
കിമേഭിഃ കൃപണൈര്ഭൂയ: പാതകൈരപി തേ കൃതൈഃ৷৷2.38.10৷৷

Rama's exile, O wicked woman, is enough for you. What are you committing further heinous crimes for?

പ്രതിജ്ഞാതം മയാ താവത് ത്വയോക്തം ദേവി! ശൃണ്വതാ.
രാമം യദഭിഷേകായ ത്വമിഹാഗതമബ്രവീഃ৷৷2.38.11৷৷

I have heard you, O Devi! speaking to Rama when he came here in connection with
the coronation. I promised you to that extent only.

തത്ത്വേതത്സമതിക്രമ്യ നിരയം ഗന്തുമിച്ഛസി.
മൈഥിലീമപി യാ ഹി ത്വമീക്ഷസേ ചീരവാസിനീമ്৷৷2.38.12৷৷

Having exceeded all that, you want to behold Sita in bark garment and thereby, wish for hell.

ഇതീവ രാജാ വിലപന്മഹാത്മാ
ശോകസ്യ നാന്തം സ ദദര്ശ കിഞ്ചിത്.
ഭൃശാതുരത്വാച്ച പപാത ഭൂമൌ
തേനൈവ പുത്രവ്യസനേന മഗ്നഃ৷৷2.38.13৷৷

The king could not see any end to his lamentation. Immersed in the grief of separation from his son and deeply tormented, he fell down on the ground.

ഏവം ബ്രുവന്തം പിതരം രാമസ്സമ്പ്രസ്ഥിതോ വനമ്.
അവാക്ഛിരസമാസീനമിദം വചനമബ്രവീത്৷৷2.38.14৷৷

Rama who was about to leave for the forest addressed his father who sat with his head bent once again:

യം ധാര്മിക! കൌശല്യാ മമ മാതാ യശസ്വിനീ.
വൃദ്ധാ ചാക്ഷുദ്രശീലാ ച ന ച ത്വാം ദേവ! ഗര്ഹതേ৷৷2.38.15৷৷

O righteous father! O king! my aged and illustrious mother, Kausalya possesses neither a mean character nor does she blame you.

മയാ വിഹീനാം വരദ പ്രപന്നാം ശോകസാഗരമ്.
അദൃഷ്ടപൂര്വവ്യസനാം ഭൂയസ്സമ്മന്തുമര്ഹസി৷৷2.38.16৷৷

O bestower of boons, separated from me and unaccustomed to suffering, she will be plunged into an unforeseen ocean of sorrow. You should pay her greater attention.

പുത്രശോകം യഥാ നര്ച്ഛേത്ത്വയാ പൂജ്യേന പൂജിതാ.
മാം ഹി സഞ്ചിന്തയന്തീ സാ ത്വയി ജീവേത്തപസ്വിനീ৷৷2.38.17৷৷

Let her not grieve on account of her son. O venerable father, if she, who deserves compassion is honoured by you, she will live.

ഇമാം മഹേംന്ദ്രോപമ! ജാതഗര്ധിനീം
തഥാ വിധാതും ജനനീം മമാര്ഹസി.
യഥാ വനസ്ഥേ മയി ശോകകര്ശിതാ
ന ജീവിതം ന്യസ്യ യമക്ഷയം വ്രജേത്৷৷2.38.18৷৷

You are powerful like Indra.You should act accordingly so that my mother who has a possesive feeling towards her son should not, due to emaciation go to the abode of Yama after my departure for the forest.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ അയോധ്യാകാണ്ഡേ അഷ്ടത്രിംശസ്സര്ഗഃ৷৷

Thus ends the thirtyeighth sarga of Ayodhyakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.