Valmiki Ramayana, Ayodhyakanda, Sarga 3. Dasaratha requests Vasistha and Vamadeva to make preparations for installation of Rama

 

[Dasaratha requests Vasistha and Vamadeva to make preparations for installation of Rama-- Orders for procurement of necessary materials--Sumantra brings Rama to the assembly--Dasaratha counsels Rama.]

तेषामञ्जलिपद्मानि प्रगृहीतानि सर्वशः।
प्रतिगृह्याब्रवीद्राजा तेभ्यः प्रियहितं वचः।।2.3.1।।

अहोऽस्मि परमप्रीतः प्रभावश्चातुलो मम।
यन्मे ज्येष्ठं प्रियं पुत्रं यौवराज्यस्थमिच्छथ।।2.3.2।।

इति प्रत्यर्च्य तान्राजा ब्राह्मणानिदमब्रवीत्।
वसिष्ठं वामदेवं च तेषामेवोपशृण्वताम्।।2.3.3।।

चैत्रश्श्रीमानयं मासः पुण्यः पुष्पितकाननः।
यौवराज्याय रामस्य सर्वमेवोपकल्प्यताम्।।2.3.4।।

राज्ञस्तूपरते वाक्ये जनघोषो महानभूत्।

शनैस्तस्मिन्प्रशान्ते च जनघोषे जनाधिपः।।2.3.5।।
वसिष्ठं मुनिशार्दूलं राजा वचनमब्रवीत्।

अभिषेकाय रामस्य यत्कर्म सपरिच्छदम्।।2.3.6।।
तदद्य भगवन् सर्वमाज्ञापयितु मर्हसि।

तच्छ्रुत्वा भूमिपालस्य वसिष्ठो द्विजसत्तमः।।2.3.7।।

आदिदेशाग्रतो राज्ञ स्स्थितान्युक्तान् कृताञ्जलीन्।

सुवर्णादीनि रत्नानि बलीन् सर्वौषधीरपि।।2.3.8।।

शुक्लमाल्यांश्च लाजांश्च पृथक्च मधुसर्पिषी।
अहतानि च वासांसि रथं सर्वायुधान्यपि।।2.3.9।।

चतुरङ्गबलं चैव गजं च शुभलक्षणम्।
चामरव्यजने श्वेते ध्वजं छत्रं च पाण्डुरम्।।2.3.10।।

शतं च शातकुम्भानां कुम्भानाग्निवर्चसाम्।

हिरण्यशृङ्गमृषभं समग्रं व्याघ्रचर्म च।।2.3.11।।
उपस्थापयत प्रातरग्न्यगारं महीपतेः।

यच्चान्यत्किञ्चिदेष्टव्यं तत्सर्वमुपकल्प्यताम्।।2.3.12।।

अन्तःपुरस्य द्वाराणि सर्वस्य नगरस्य च।
चन्दनस्रग्भिरर्च्यन्तां धूपैश्च घ्राणहारिभिः।।2.3.13।।

प्रशस्तमन्नं गुणवद्दधिक्षीरोपसेचनम्।
द्विजानां शतसाहस्रे यत्प्रकाममलं भवेत्।।2.3.14।।

सत्कृत्य द्विजमुख्यानां श्वःप्रभाते प्रदीयताम्।
घृतं दधि च लाजाश्च दक्षिणाश्चापि पुष्कलाः।।2.3.15।।

सूर्येऽभ्युदितमात्रे श्वो भविता स्वस्तिवाचनम्।
ब्राह्मणाश्च निमन्त्र्यन्तां कल्प्यन्तामासनानि च।।2.3.16।।

आबध्यन्तां पताकाश्च राजमार्गश्च सिंच्यताम्।
सर्वे च तालावचरा गणिकाश्च स्वलङ्कृताः।।2.3.17।।
कक्ष्यां द्वितीयामासाद्य तिष्ठन्तु नृपवेश्मनः।

देवायतनचैत्येषुसान्नभक्षा स्सदक्षिणाः।।2.3.18।।
उपस्थापयितव्या स्स्युर्माल्ययोग्याः पृथक्पृथक्।

दीर्घासिबद्धा योधाश्च सन्नद्धा मृष्टवाससः।।2.3.19।।
महाराजाङ्गणं सर्वे प्रविशन्तु महोदयम्।

एवं व्यादिश्य विप्रौ तौ क्रियास्तत्र सुनिष्ठितौ।।2.3.20।।
चक्रतुश्चैव यच्छेषं पार्थिवाय निवेद्य च।

कृतमित्येव चाब्रूतां अभिगम्य जगत्पतिम्।।2.3.21।।
यथोक्तवचनं प्रीतौ हर्षयुक्तौ द्विजर्षभौ।

ततस्सुमन्त्रं द्युतिमान्राजा वचनमब्रवीत्।
रामः कृतात्मा भवता शीघ्रमानीयतामिति।।2.3.22।।

स तथेति प्रतिज्ञाय सुमन्त्रो राजशासनात्।।2.3.23।।
रामं तत्रानयाञ्चक्रे रथेन रथिनां वरम्।

अथ तत्र समासीना स्तदा दशरथं नृपम्।।2.3.24।।
प्राच्योदीच्याः प्रतीच्याश्च दाक्षिणात्याश्च भूमिपाः।

म्लेच्छाश्चार्याश्च ये चान्ये वनशैलान्तवासिनः।।2.3.25।।
उपासाञ्चक्रिरे सर्वे तं देवा इव वासवम्।

तेषां मध्ये स राजर्षिर्मरुतामिव वासवः।।2.3.26।।
प्रासादस्थो रथगतं ददर्शायान्तमात्मजम्।

गन्धर्वराजप्रतिमं लोके विख्यातपौरुषम्।।2.3.27।।
दीर्घबाहुं महासत्त्वं मत्तमातङ्गगामिनम्।

चन्द्रकान्ताननं राममतीव प्रियदर्शनम्।।2.3.28।।
रूपौदार्यगुणैः पुंसां दृष्टिचित्तापहारिणम्।

घर्माभितप्ताः पर्जन्यं ह्लादयन्तमिव प्रजाः।।2.3.29।।
न ततर्प समायान्तं पश्यमानो नराधिपः।

अवतार्य सुमन्त्रस्तं राघवं स्यन्दनोत्तमात्।।2.3.30।।
पितुस्समीपं गच्छन्तं प्राञ्जलिः पृष्ठतोऽन्वगात्।

स तं कैलासशृङ्गाभं प्रासादं नरपुङ्गवः।।2.3.31।।
आरुरोह नृपं द्रष्टुं सह सूतेन राघवः।

स प्राञ्जलिरभिप्रेत्य प्रणतः पितुरन्तिके।।2.3.32।।
नाम स्वं श्रावयन्रामो ववन्दे चरणौ पितुः।

तं दृष्ट्वा प्रणतं पार्श्वे कृताञ्जलिपुटं नृपः।।2.3.33।।
गृह्याञ्जलौ समाकृष्य सस्वजे प्रियमात्मजम्।

तस्मै चाभ्युदितं दिव्यं मणिकाञ्चनभूषितम्।।2.3.34।।
दिदेश राजा रुचिरं रामाय परमासनम्।

तदासनवरं प्राप्य व्यदीपयत राघवः।।2.3.35।।
स्वयैव प्रभया मेरुमुदये विमलो रविः।

तेन विभ्राजता तत्र सा सभाऽभिव्यरोचत।।2.3.36।।
विमलग्रहनक्षत्रा शारदी द्यौरिवेन्दुना।

तं पश्यमानो नृपतिस्तुतोष प्रियमात्मजम्।।2.3.37।।
अलङ्कृतमिवात्मानमादर्शतलसंस्थितम्।

स तं सस्मितमाभाष्य पुत्रं पुत्रवतां वरः।।2.3.38।।
उवाचेदं वचो राजा देवेन्द्रमिव काश्यपः।

ज्येष्ठायामसि मे पत्न्यां सदृश्यां सदृशस्सुतः।।2.3.39।।
उत्पन्नस्त्वं गुणश्रेष्ठो मम रामात्मजः प्रियः।

यतस्त्वया प्रजाश्चेमा स्स्वगुणैरनुरञ्जिताः।।2.3.40।।
तस्मात्त्वं पुष्ययोगेन यौवराज्यमवाप्नुहि।

कामतस्त्वं प्रकृत्यैव विनीतो गुणवानसि।।2.3.41।।
गुणवत्यपि तु स्नेहात्पुत्र वक्ष्यामि ते हितम्।

भूयो विनयमास्थाय भव नित्यं जितेन्द्रियः।।2.3.42।।
कामक्रोधसमुत्थानि त्यजेथा व्यसनानि च।

परोक्षया वर्तमानो वृत्त्या प्रत्यक्षया तथा।।2.3.43।।
अमात्यप्रभृतीस्सर्वाःप्रकृतीश्चानुरञ्जय।

कोष्ठागारायुधागारैःकृत्वा सन्निचयान्बहून्।।2.3.44।।
तुष्टानुरक्तप्रकृतिर्यः पालयति मेदिनीम्।

तस्यनन्दन्ति मित्राणि लब्ध्वाऽमृतमिवामराः।।2.3.45।।
तस्मात्त्वमपि चात्मानं नियम्यैवं समाचर।

तच्छ्रुत्वा सुहृदस्तस्य रामस्य प्रियकारिणः।।2.3.46।।
त्वरिता श्शीघ्रमभ्येत्य कौशल्यायै न्यवेदयन्।

सा हिरण्यं च गाश्चैव रत्नानि विविधानि च।।2.3.47।।
व्यादिदेश प्रियाख्येभ्यः कौशल्या प्रमदोत्तमा।

अथाऽभिवाद्य राजानं रथमारुह्य राघवः।।2.3.48।।
ययौ स्वं द्युतिमद्वेश्म जनौघैः प्रतिपूजितः।

ते चापि पौरा नृपतेर्वचस्त
च्छृत्वा तथा लाभमिवेष्टमाशु।
नरेन्द्रमामन्त्र्य गृहाणि गत्वा
देवान्समानर्चुरतिप्रहृष्टाः।।2.3.49।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे तृतीयस्सर्गः।।

[Dasaratha requests Vasistha and Vamadeva to make preparations for installation of Rama-- Orders for procurement of necessary materials--Sumantra brings Rama to the assembly--Dasaratha counsels Rama.]

തേഷാമഞ്ജലിപദ്മാനി പ്രഗൃഹീതാനി സര്വശഃ.
പ്രതിഗൃഹ്യാബ്രവീദ്രാജാ തേഭ്യഃ പ്രിയഹിതം വചഃ৷৷2.3.1৷৷

The citizens held out their palms folded like lotuses in reverence and urged king Dasaratha in all possible ways (to coronate Rama). He reciprocated their respect with words preasing and beneficial to them:

അഹോസ്മി പരമപ്രീതഃ പ്രഭാവശ്ചാതുലോ മമ.
യന്മേ ജ്യേഷ്ഠം പ്രിയം പുത്രം യൌവരാജ്യസ്ഥമിച്ഛഥ৷৷2.3.2৷৷

I am immensely happy that you have added to my incomparable resilience with your desire to see my beloved eldest son installed heir-apparent.

ഇതി പ്രത്യര്ച്യ താന്രാജാ ബ്രാഹ്മണാനിദമബ്രവീത്.
വസിഷ്ഠം വാമദേവം ച തേഷാമേവോപശൃണ്വതാമ്৷৷2.3.3৷৷

Having honoured them (the invitees) in return for their response, king Dasaratha addressed Vasistha, Vamadeva and other brahmins.

ചൈത്രശ്ശ്രീമാനയം മാസഃ പുണ്യഃ പുഷ്പിതകാനനഃ.
യൌവരാജ്യായ രാമസ്യ സര്വമേവോപകല്പ്യതാമ്৷৷2.3.4৷৷

രാജ്ഞസ്തൂപരതേ വാക്യേ ജനഘോഷോ മഹാനഭൂത്.

This auspicious month of Chaitra is sacred with its blossoming groves. Let all the arrangements be made for the installation of Rama as heir-apparent. On hearing this, all the members of the assembly applauded the king tumultously.

ശനൈസ്തസ്മിന്പ്രശാന്തേ ച ജനഘോഷേ ജനാധിപഃ৷৷2.3.5৷৷
വസിഷ്ഠം മുനിശാര്ദൂലം രാജാ വചനമബ്രവീത്.

With the tumult gradually calmed down, the lord of the people, the king (Dasaratha) spoke this to Vasistha, a tiger among ascetics:

അഭിഷേകായ രാമസ്യ യത്കര്മ സപരിച്ഛദമ്৷৷2.3.6৷৷
തദദ്യ ഭഗവന് സര്വമാജ്ഞാപയിതു മര്ഹസി.

O revered one!, you should issue appropriate orders to keep ready the necessary articles required for the performance of installation ceremony of Rama.

തച്ഛ്രുത്വാ ഭൂമിപാലസ്യ വസിഷ്ഠോ ദ്വിജസത്തമഃ৷৷2.3.7৷৷
ആദിദേശാഗ്രതോ രാജ്ഞ സ്സ്ഥിതാന്യുക്താന് കൃതാഞ്ജലീന്.

Hearing the words of the king, Vasistha, best of the brahmins thus ordered the counsellors who stood in front of the king with folded palms:

സുവര്ണാദീനി രത്നാനി ബലീന് സര്വൌഷധീരപി৷৷2.3.8৷৷
ശുക്ലമാല്യാംശ്ച ലാജാംശ്ച പൃഥക്ച മധുസര്പിഷീ.

അഹതാനി ച വാസാംസി രഥം സര്വായുധാന്യപി৷৷2.3.9৷৷
ചതുരങ്ഗബലം ചൈവ ഗജം ച ശുഭലക്ഷണമ്.

ചാമരവ്യജനേ ശ്വേതേ ധ്വജം ഛത്രം ച പാണ്ഡുരമ്৷৷2.3.10৷৷
ശതം ച ശാതകുമ്ഭാനാം കുമ്ഭാനാഗ്നിവര്ചസാമ്.

ഹിരണ്യശൃങ്ഗമൃഷഭം സമഗ്രം വ്യാഘ്രചര്മ ച৷৷2.3.11৷৷
ഉപസ്ഥാപയത പ്രാതരഗ്ന്യഗാരം മഹീപതേഃ.

By tomorrow early morning arrange in the place set aside for sacred fire in the king's palace gold and other metals, gems, articles of worship, also herbs, garlands
of white flowers, roasted corn, honey and clarified butter in separate containers, fresh clothes, chariot, weapons of every kind, army of four divisions, an elephant possessing auspicious marks, white fans made of Yak's hair, a standard, white parasol, a hundred golden vessels shining like fire, a bull with gold-plated horns and a tiger skin.

യച്ചാന്യത്കിഞ്ചിദേഷ്ടവ്യം തത്സര്വമുപകല്പ്യതാമ്৷৷2.3.12৷৷

അന്തഃപുരസ്യ ദ്വാരാണി സര്വസ്യ നഗരസ്യ ച.
ചന്ദനസ്രഗ്ഭിരര്ച്യന്താം ധൂപൈശ്ച ഘ്രാണഹാരിഭിഃ৷৷2.3.13৷৷

Even the smallest items required be arranged. Let the gates of the inner apartment and of the entire city be decorated with sandalpaste and garlands. Let fragrant incense be burnt for worship.

പ്രശസ്തമന്നം ഗുണവദ്ദധിക്ഷീരോപസേചനമ്.
ദ്വിജാനാം ശതസാഹസ്രേ യത്പ്രകാമമലം ഭവേത്৷৷2.3.14৷৷

Arrange fine rice cooked with milk and curd sufficient for a hundred thousand brahmins to eat to their heart's content.

സത്കൃത്യ ദ്വിജമുഖ്യാനാം ശ്വഃപ്രഭാതേ പ്രദീയതാമ്.
ഘൃതം ദധി ച ലാജാശ്ച ദക്ഷിണാശ്ചാപി പുഷ്കലാഃ৷৷2.3.15৷৷

At dawn tomorrow the best of brahmins be honoured with cooked rice clarified butter, curd, roasted corn and gifts in abundance.

സൂര്യേഭ്യുദിതമാത്രേ ശ്വോ ഭവിതാ സ്വസ്തിവാചനമ്.
ബ്രാഹ്മണാശ്ച നിമന്ത്ര്യന്താം കല്പ്യന്താമാസനാനി ച৷৷2.3.16৷৷

As soon as the Sun rises tomorrow, arrangements be made for Swastivachana (a benedictory utterance). Brahmins be invited and seats provided to them.

ആബധ്യന്താം പതാകാശ്ച രാജമാര്ഗശ്ച സിംച്യതാമ്.
സര്വേ ച താലാവചരാ ഗണികാശ്ച സ്വലങ്കൃതാഃ৷৷2.3.17৷৷
കക്ഷ്യാം ദ്വിതീയാമാസാദ്യ തിഷ്ഠന്തു നൃപവേശ്മനഃ.

Banners be fastened and royal highways be sprinkled with water. All actors and beautifully adorned courtesans should reach the second inner apartment of the king's residence and remain seated there.

ദേവായതനചൈത്യേഷുസാന്നഭക്ഷാ സ്സദക്ഷിണാഃ৷৷2.3.18৷৷
ഉപസ്ഥാപയിതവ്യാ സ്സ്യുര്മാല്യയോഗ്യാഃ പൃഥക്പൃഥക്.

Persons to cater food and other eatables and to hold garlands and gifts be stationed at all temples and other places of worship.

ദീര്ഘാസിബദ്ധാ യോധാശ്ച സന്നദ്ധാ മൃഷ്ടവാസസഃ৷৷2.3.19৷৷
മഹാരാജാങ്ഗണം സര്വേ പ്രവിശന്തു മഹോദയമ്.

Let all the warriors in fresh clothes, armed with long swords and fully alert enter the courtyard of the glorious king.

ഏവം വ്യാദിശ്യ വിപ്രൌ തൌ ക്രിയാസ്തത്ര സുനിഷ്ഠിതൌ৷৷2.3.20৷৷
ചക്രതുശ്ചൈവ യച്ഛേഷം പാര്ഥിവായ നിവേദ്യ ച.

The two highly self-disciplined ascetics (Vasistha and Vamadeva), having ordered the tasks to be performed and whatever remained to be done reported to the king.

കൃതമിത്യേവ ചാബ്രൂതാം അഭിഗമ്യ ജഗത്പതിമ്৷৷2.3.21৷৷
യഥോക്തവചനം പ്രീതൌ ഹര്ഷയുക്തൌ ദ്വിജര്ഷഭൌ.

Satisfied with the arrangements, the two illustrious brahmins(Vasistha and Vamadeva) approached the lord of the earth (Dasaratha) with delight and said All things have been arranged in accordance with your word of command.

തതസ്സുമന്ത്രം ദ്യുതിമാന്രാജാ വചനമബ്രവീത്.
രാമഃ കൃതാത്മാ ഭവതാ ശീഘ്രമാനീയതാമിതി৷৷2.3.22৷৷

Thereafter the glorious king said to Sumantra, Bring immediately the self-possessed Rama.

സ തഥേതി പ്രതിജ്ഞായ സുമന്ത്രോ രാജശാസനാത്৷৷2.3.23৷৷
രാമം തത്രാനയാഞ്ചക്രേ രഥേന രഥിനാം വരമ്.

In response to the king's command Sumantra, the best of charioteers said, 'so be it' and fetched Rama in a chariot.

അഥ തത്ര സമാസീനാ സ്തദാ ദശരഥം നൃപമ്৷৷2.3.24৷৷
പ്രാച്യോദീച്യാഃ പ്രതീച്യാശ്ച ദാക്ഷിണാത്യാശ്ച ഭൂമിപാഃ.

മ്ലേച്ഛാശ്ചാര്യാശ്ച യേ ചാന്യേ വനശൈലാന്തവാസിനഃ৷৷2.3.25৷৷
ഉപാസാഞ്ചക്രിരേ സര്വേ തം ദേവാ ഇവ വാസവമ്.

After Sumantra had gone, the kings from eastern, northern, western, southern non-Aryan and Aryan countries, rulers from forests and mountains paid homage to king Dasaratha, as devatas do to Indra.

തേഷാം മധ്യേ സ രാജര്ഷിര്മരുതാമിവ വാസവഃ৷৷2.3.26৷৷
പ്രാസാദസ്ഥോ രഥഗതം ദദര്ശായാന്തമാത്മജമ്.

The rajarsi, (Dasaratha), seated among the kings like Indra amidst maruts, beheld his son Rama sitting in a chariot and approaching him

ഗന്ധര്വരാജപ്രതിമം ലോകേ വിഖ്യാതപൌരുഷമ്৷৷2.3.27৷৷

ദീര്ഘബാഹും മഹാസത്ത്വം മത്തമാതങ്ഗഗാമിനമ്.
ചന്ദ്രകാന്താനനം രാമമതീവ പ്രിയദര്ശനമ്৷৷2.3.28৷৷

രൂപൌദാര്യഗുണൈഃ പുംസാം ദൃഷ്ടിചിത്താപഹാരിണമ്.
ഘര്മാഭിതപ്താഃ പര്ജന്യം ഹ്ലാദയന്തമിവ പ്രജാഃ৷৷2.3.29৷৷

ന തതര്പ സമായാന്തം പശ്യമാനോ നരാധിപഃ.

Rama appeared as the very image of king of the gandharvas known for his courage in this world. With his long arms, he was extremely handsome with a countenance of the colour of moonstone possessed of immense strength, he walked with the gait of an intoxicated elephant. He captivated the eyes and hearts of men with his beauty and generosity. He looked like Parjanya (rain-god), gladdening men scorched by heat. Even after (intensely) gazing at Rama approaching, the king (Dasaratha) was not satiated.

അവതാര്യ സുമന്ത്രസ്തം രാഘവം സ്യന്ദനോത്തമാത്৷৷2.3.30৷৷
പിതുസ്സമീപം ഗച്ഛന്തം പ്രാഞ്ജലിഃ പൃഷ്ഠതോന്വഗാത്.

Sumantra assisted Rama while alighting from that splendid chariot and followed him with folded palms as Rama was proceeding towards his father.

സ തം കൈലാസശൃങ്ഗാഭം പ്രാസാദം നരപുങ്ഗവഃ৷৷2.3.31৷৷
ആരുരോഹ നൃപം ദ്രഷ്ടും സഹ സൂതേന രാഘവഃ.

Best among men, Rama accompanied by charioteer Sumantra ascended that palace that was lofty as the peak of Kailasa mountain in order to see the king.

സ പ്രാഞ്ജലിരഭിപ്രേത്യ പ്രണതഃ പിതുരന്തികേ৷৷2.3.32৷৷
നാമ സ്വം ശ്രാവയന്രാമോ വവന്ദേ ചരണൌ പിതുഃ.

Rama, approached his father with folded palms and bowed low near him, pronounced his (own) name and touched his father's feet with reverence.

തം ദൃഷ്ട്വാ പ്രണതം പാര്ശ്വേ കൃതാഞ്ജലിപുടം നൃപഃ৷৷2.3.33৷৷
ഗൃഹ്യാഞ്ജലൌ സമാകൃഷ്യ സസ്വജേ പ്രിയമാത്മജമ്.

Seeing his beloved son Rama who was standing by his side with folded hands in supplication, king Dasaratha, held his folded hands and drew him near and embraced him.

തസ്മൈ ചാഭ്യുദിതം ദിവ്യം മണികാഞ്ചനഭൂഷിതമ്৷৷2.3.34৷৷
ദിദേശ രാജാ രുചിരം രാമായ പരമാസനമ്.

The king (Dasaratha) offered Rama a seat on the lofty, glorious throne splendidly decorated with gold and gems.

തദാസനവരം പ്രാപ്യ വ്യദീപയത രാഘവഃ৷৷2.3.35৷৷
സ്വയൈവ പ്രഭയാ മേരുമുദയേ വിമലോ രവിഃ.

The lofty seat Rama occupied was illuminated by him resplenderce like mount Meru in the translucent rays of the morning Sun.

തേന വിഭ്രാജതാ തത്ര സാ സഭാഭിവ്യരോചത৷৷2.3.36৷৷
വിമലഗ്രഹനക്ഷത്രാ ശാരദീ ദ്യൌരിവേന്ദുനാ.

That assembly was illumined by (the presence of) Rama like the Moon dazzling the
clear autumnal sky bespangled with sparkling planets and stars.

തം പശ്യമാനോ നൃപതിസ്തുതോഷ പ്രിയമാത്മജമ്৷৷2.3.37৷৷
അലങ്കൃതമിവാത്മാനമാദര്ശതലസംസ്ഥിതമ്.

The king was delighted to see his beloved son as though he saw his own reflection adorning a mirror.

സ തം സസ്മിതമാഭാഷ്യ പുത്രം പുത്രവതാം വരഃ৷৷2.3.38৷৷
ഉവാചേദം വചോ രാജാ ദേവേന്ദ്രമിവ കാശ്യപഃ.

The best among fathers, he (Dasaratha) said these words to his son with a smile, like Kasyapa addressing Devendra.

ജ്യേഷ്ഠായാമസി മേ പത്ന്യാം സദൃശ്യാം സദൃശസ്സുതഃ৷৷2.3.39৷৷
ഉത്പന്നസ്ത്വം ഗുണശ്രേഷ്ഠോ മമ രാമാത്മജഃ പ്രിയഃ.

A worthy son of my worthy eldest wife, O Rama!, your great virtues have endeared you to me.

യതസ്ത്വയാ പ്രജാശ്ചേമാ സ്സ്വഗുണൈരനുരഞ്ജിതാഃ৷৷2.3.40৷৷
തസ്മാത്ത്വം പുഷ്യയോഗേന യൌവരാജ്യമവാപ്നുഹി.

As you have endeared yourself to these subjects with your virtues, you shall assume the office of heir-apparent when Pushya star is in conjunction with the Moon.

കാമതസ്ത്വം പ്രകൃത്യൈവ വിനീതോ ഗുണവാനസി৷৷2.3.41৷৷
ഗുണവത്യപി തു സ്നേഹാത്പുത്ര വക്ഷ്യാമി തേ ഹിതമ്.

Admittedly gentle by nature, you are gifted with virtues. O son!, even though virtuous, I shall offer you counsel for your good out of affection for you.

ഭൂയോ വിനയമാസ്ഥായ ഭവ നിത്യം ജിതേന്ദ്രിയഃ৷৷2.3.42৷৷
കാമക്രോധസമുത്ഥാനി ത്യജേഥാ വ്യസനാനി ച.

With humility, always keep your senses under control. Keep off all violations arising out of lust and anger.

പരോക്ഷയാ വര്തമാനോ വൃത്ത്യാ പ്രത്യക്ഷയാ തഥാ৷৷2.3.43৷৷
അമാത്യപ്രഭൃതീസ്സര്വാഃപ്രകൃതീശ്ചാനുരഞ്ജയ.

With your behaviour keep the ministers and the people satisfied by means direct or indirect

കോഷ്ഠാഗാരായുധാഗാരൈഃകൃത്വാ സന്നിചയാന്ബഹൂന്৷৷2.3.44৷৷
തുഷ്ടാനുരക്തപ്രകൃതിര്യഃ പാലയതി മേദിനീമ്.

തസ്യനന്ദന്തി മിത്രാണി ലബ്ധ്വാമൃതമിവാമരാഃ৷৷2.3.45৷৷
തസ്മാത്ത്വമപി ചാത്മാനം നിയമ്യൈവം സമാചര.

You shall rule the earth by filling granaries of foodgrains and arsenals and keeping the subjects loyal and contented. The friends of such a person will memain pleased like devatas with nectar. Hence conduct yourself with your mind under control.

തച്ഛ്രുത്വാ സുഹൃദസ്തസ്യ രാമസ്യ പ്രിയകാരിണഃ৷৷2.3.46৷৷
ത്വരിതാ ശ്ശീഘ്രമഭ്യേത്യ കൌശല്യായൈ ന്യവേദയന്.

Having heard this, Rama's friends quickly reported the matter to Kausalya so that
she might be happy.

സാ ഹിരണ്യം ച ഗാശ്ചൈവ രത്നാനി വിവിധാനി ച৷৷2.3.47৷৷
വ്യാദിദേശ പ്രിയാഖ്യേഭ്യഃ കൌശല്യാ പ്രമദോത്തമാ.

The foremost of women, Kausalya ordered gifts of gold, cows and various kinds of
gems to be given to the messengers who brought this good tiding.

അഥാഭിവാദ്യ രാജാനം രഥമാരുഹ്യ രാഘവഃ৷৷2.3.48৷৷
യയൌ സ്വം ദ്യുതിമദ്വേശ്മ ജനൌഘൈഃ പ്രതിപൂജിതഃ.

Having paid his obeisance to the king, Rama ascended the chariot amidst the acclaim of multitudes of men and left for his splendid abod

തേ ചാപി പൌരാ നൃപതേര്വചസ്ത-
ച്ഛൃത്വാ തഥാ ലാഭമിവേഷ്ടമാശു.
നരേന്ദ്രമാമന്ത്ര്യ ഗൃഹാണി ഗത്വാ
ദേവാന്സമാനര്ചുരതിപ്രഹൃഷ്ടാഃ৷৷2.3.49৷৷

On hearing such pronouncement by the king, the citizens also felt they have got something beneficial for themselves. They took leave of the king (Dasaratha) and hastening home, full of joy, began worshipping their gods.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ അയോധ്യാകാണ്ഡേ തൃതീയസ്സര്ഗഃ৷৷

Thus ends the third sarga of Ayodhyakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.