Valmiki Ramayana, Ayodhyakanda, Sarga 11. Kaikeyi's evil boons.

 

[Kaikeyi reminds king Dasaratha about the boons--seeks consecration of Bharata as princeregent and exile of Rama to the forest.]

तं मन्मथशरैर्विद्धमं कामवेगवशानुगम्।
उवाच पृथिवीपालं कैकेयी दारुणं वचः।।2.11.1।।

नास्मि विप्रकृतादेव केनचिन्नावमानिता।
अभिप्रायस्तु मे कश्चित्तमिच्छामि त्वया कृतम्।।2.11.2।।

प्रतिज्ञां प्रतिजानीष्व यदि त्वं कर्तुमिच्छसि।
अथ तद्व्याहरिष्यामि यदभिप्रार्थितं मया।।2.11.3।।

तामुवाच महातेजाः कैकेयीमीषदुत्स्मितः।
कामी हस्तेन संगृह्य मूर्धजेषु शुचिस्मिताम्।।2.11.4।।

आवलिप्ते न जानासि त्वत्तः प्रियतरो मम।
मनुजो मनुजव्याघ्राद्रामादन्यो न विद्यते।।2.11.5।।

तेनाजय्येन मुख्येन राघवेण महात्मना।
शपे ते जीवनार्हेण ब्रूहि यन्मनसेच्छासि।।2.11.6।।

यं मुहूर्तमपश्यंस्तु न जीवेयमहं ध्रुवम्।
तेन रामेण कैकेयि शपे ते वचनक्रियाम्।।2.11.7।।

आत्मना वात्मजैश्चान्यैर्वृणेयं मनुजर्षभम्।
तेन रामेण कैकेयि शपे ते वचनक्रियाम्।।2.11.8।।

भद्रे हृदयमप्येतदनुमृशोद्धरस्व मे।
एतत्समीक्ष्य कैकेयि ब्रूहि यत्साधु मन्यसे।।2.11.9।।

बलमात्मनि जानन्ती न मां शङ्कितुमर्हसि।
करिष्यामि तव प्रीतिं सुकृतेनापि ते शपे।।2.11.10।।

सा तदर्थमना देवी तमभिप्रायमागतम्।
निर्माध्यस्थ्याच्च हर्षाच्च बभाषे दुर्वचं वचः।।2.11.11।।

तेन वाक्येन संहृष्टा तमभिप्रायमागतम्।
व्याजहार महाघोरमभ्यागतमिवान्तकम्।।2.11.12।।

यथा क्रमे शपसि वरं मम ददासि च।
तच्छृण्वन्तु त्रयस्त्रिंशद्देवास्साग्निपुरोगमाः।।2.11.13।।

चन्द्रादित्यौ नभश्चैव ग्रहा रात्र्यहनी दिशः।
जगच्च पृथिवी चेयं सगन्धर्वा सराक्षसा।।2.11.14।।

निशाचराणि भूतानि गृहेषु गृहदेवता।
यानि चान्यानि भूतानि जानीयुर्भाषितं तव।।2.11.15।।

सत्यसन्धो महातेजाः धर्मज्ञः सुसमाहितः।
वरं मम ददात्येष तन्मे श्रृण्वन्तु दैवताः।।2.11.16।।

इति देवी महेष्वासं परिगृह्याभिशस्य च।
ततः परमुवाचेदं वरदं काममोहितम्।।2.11.17।।

स्मर राजन् पुरावृत्तं तस्मिन् दैवासुरे रणे।
तत्र चाच्यावयच्छत्रुस्तव जीवितमन्तरा।।2.11.18।।

तत्र चापि मया देव यत्त्वं समभिरक्षितः।
जाग्रत्या यतमानायास्ततो मे प्राददा वरौ।।2.11.19।।

तौ तु दत्तौ वरौ देव निक्षेपौ मृगयाम्यहम्।
तथैव पृथिवीपाल सकाशे सत्यसङ्गर।।2.11.20।।

तत् प्रतिश्रुत्य धर्मेण न चेद्दास्यसि मे वरम्।
अद्यैव हि प्रहास्यामि जीवितं त्वद्विमानिता।।2.11.21।।

वाङ्मात्रेण तदा राजा कैकेय्या स्ववशे कृतः।
प्रचस्कन्द विनाशाय पाशं मृग इवात्मनः।।2.11.22।।

ततः परमुवाचेदं वरदं काममोहितम्।
वरौ यौ मे त्वया देव तदा दत्तौ महीपते।।2.11.23।।

तौ तावदहमद्यैव वक्ष्यामि शृणु मे वचः।

अभिषेकसमारम्भो राघवस्योपकल्पितः।।2.11.24।।
अनेनैवाभिषेकेण भरतो मेऽभिषिच्यताम्।

यो द्वितीयो वरो देव दत्तः प्रीतेन मे त्वया।।2.11.25।।
तदा दैवासुरे युद्धे तस्य कालोऽयमागत।

नव प़ञ्च च वर्षाणि दण्डकारण्यमाश्रितः।।2.11.26।।
चीराजिनजटाधारी रामो भवतु तापसः।

भरतो भजतामद्य यौवराज्यमकण्टकम्।।2.11.27।।

एष मे परमः कामो दत्तमेव वरं वृणे।
अद्य चैव हि पश्येयं प्रयान्तं राघवं वनम्।।2.11.28।।

स राजराजः भव सत्यसङ्गरः
कुलं च शीलं च हि रक्ष जन्म च।
परत्रवासे हि वदन्त्यनुत्तमं
तपोधनास्सत्यवचो हितं नृणाम्।।2.11.29।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे एकादशस्सर्गः।।

[Kaikeyi reminds king Dasaratha about the boons--seeks consecration of Bharata as prince-regent and exile of Rama to the forest.]

തം മന്മഥശരൈര്വിദ്ധമം കാമവേഗവശാനുഗമ്.
ഉവാച പൃഥിവീപാലം കൈകേയീ ദാരുണം വചഃ৷৷2.11.1৷৷

To the ruler of the earth (the king), struck by the darts of Kamadeva and overtaken by passion Kaikeyi spoke (these) dreadful words.

നാസ്മി വിപ്രകൃതാദേവ കേനചിന്നാവമാനിതാ.
അഭിപ്രായസ്തു മേ കശ്ചിത്തമിച്ഛാമി ത്വയാ കൃതമ്৷৷2.11.2৷৷

O king! I have neither been offended nor disregarded by any one, but I have a purpose which you should fulfil.

പ്രതിജ്ഞാം പ്രതിജാനീഷ്വ യദി ത്വം കര്തുമിച്ഛസി.
അഥ തദ്വ്യാഹരിഷ്യാമി യദഭിപ്രാര്ഥിതം മയാ৷৷2.11.3৷৷

If you are inclined to accomplish my desire, then promise me that you will fulfil them. Thereafter I shall reveal it to you.

താമുവാച മഹാതേജാഃ കൈകേയീമീഷദുത്സ്മിതഃ.
കാമീ ഹസ്തേന സംഗൃഹ്യ മൂര്ധജേഷു ശുചിസ്മിതാമ്৷৷2.11.4৷৷

The mighty king steeped in passion gently held Kaikeyi's hair in his hands and with a clear, bright smile said:

ആവലിപ്തേ ന ജാനാസി ത്വത്തഃ പ്രിയതരോ മമ.
മനുജോ മനുജവ്യാഘ്രാദ്രാമാദന്യോ ന വിദ്യതേ৷৷2.11.5৷৷

O proud lady, don't you know there exists for me no woman dearer than you and no man other than Rama who is the best among men.

തേനാജയ്യേന മുഖ്യേന രാഘവേണ മഹാത്മനാ.
ശപേ തേ ജീവനാര്ഹേണ ബ്രൂഹി യന്മനസേച്ഛാസി৷৷2.11.6৷৷

I swear in the name of the scion of the Raghu dynasty, the invincible, broad-minded
Rama, the best among men worthy of long life. Tell me what you have in mind.

യം മുഹൂര്തമപശ്യംസ്തു ന ജീവേയമഹം ധ്രുവമ്.

തേന രാമേണ കൈകേയി! ശപേ തേ വചനക്രിയാമ്৷৷2.11.7৷৷

O Kaikeyi, in the name of Rama without seeing whom I, for sure, cannot live a momment, I swear I will fulfil your desire.

ആത്മനാ വാത്മജൈശ്ചാന്യൈര്വൃണേയം മനുജര്ഷഭമ്.
തേന രാമേണ കൈകേയി! ശപേ തേ വചനക്രിയാമ്৷৷2.11.8৷৷

O Kaikeyi! I wish the best among men Rama well.Even at the expense of my life or the lives of the rest of my sons I swear in his name I shall fulfil your wish.

ഭദ്രേ ഹൃദയമപ്യേതദനുമൃശോദ്ധരസ്വ മേ.
ഏതത്സമീക്ഷ്യ കൈകേയി! ബ്രൂഹി യത്സാധു മന്യസേ৷৷2.11.9৷৷

O gentle lady! my heart is sinking. Touch my heart and deliver me from distress. O Kaikeyi considering all this, tell me what you think is good.

ബലമാത്മനി ജാനന്തീ ന മാം ശങ്കിതുമര്ഹസി.
കരിഷ്യാമി തവ പ്രീതിം സുകൃതേനാപി തേ ശപേ৷৷2.11.10৷৷

You know fully the authority you wield over me. Therefore, it does not behove you to doubt me. I swear on my acquired merits that I shall do whatever pleases you.

സാ തദര്ഥമനാ ദേവീ തമഭിപ്രായമാഗതമ്.
നിര്മാധ്യസ്ഥ്യാച്ച ഹര്ഷാച്ച ബഭാഷേ ദുര്വചം വചഃ৷৷2.11.11৷৷

Bent upon her interests, the queen cheered and expressed in unutterable words her premeditated wish which had no alternative.

തേന വാക്യേന സംഹൃഷ്ടാ തമഭിപ്രായമാഗതമ്.
വ്യാജഹാര മഹാഘോരമഭ്യാഗതമിവാന്തകമ്৷৷2.11.12৷৷

Delighted by the words (of the king), Kaikeyi disclosed him her highly dreadful wish which entered her mind like a sudden visitation of death:

യഥാ ക്രമേ ശപസി വരം മമ ദദാസി ച.
തച്ഛൃണ്വന്തു ത്രയസ്ത്രിംശദ്ദേവാസ്സാഗ്നിപുരോഗമാഃ৷৷2.11.13৷৷

You are repeatedly swearing to grant me boons. Let the thirtythree crore gods headed by the fire-god, listen.

ചന്ദ്രാദിത്യൌ നഭശ്ചൈവ ഗ്രഹാ രാത്ര്യഹനീ ദിശഃ.
ജഗച്ച പൃഥിവീ ചേയം സഗന്ധര്വാ സരാക്ഷസാ৷৷2.11.14৷৷

നിശാചരാണി ഭൂതാനി ഗൃഹേഷു ഗൃഹദേവതാ!.
യാനി ചാന്യാനി ഭൂതാനി ജാനീയുര്ഭാഷിതം തവ৷৷2.11.15৷৷

Let the Moon and the Sun, the sky, the planets, night and day, the (ten) quarters the world, gandharvas, rakshasas, this earth, the nocturnal spirits all beings, family deities of every house and all other beings listen to your words of promise.

സത്യസന്ധോ മഹാതേജാഃ ധര്മജ്ഞഃ സുസമാഹിതഃ.
വരം മമ ദദാത്യേഷ തന്മേ ശ്രൃണ്വന്തു ദൈവതാഃ৷৷2.11.16৷৷

King Dasaratha who is true to his vows, heroic and knows the ways of righteousness is granting me boons with a well-composed mind. Let all the gods stand witness to this (declared Kaikeyi).

ഇതി ദേവീ മഹേഷ്വാസം പരിഗൃഹ്യാഭിശസ്യ ച.
തതഃ പരമുവാചേദം വരദം കാമമോഹിതമ്৷৷2.11.17৷৷

Clasping the great archer, the infatuated king, conferer of boons and flattering him (to the top of her bent), the queen said:

സ്മര രാജന് പുരാവൃത്തം തസ്മിന് ദൈവാസുരേ രണേ.
തത്ര ചാച്യാവയച്ഛത്രുസ്തവ ജീവിതമന്തരാ৷৷2.11.18৷৷

O king, recall the event that happened long ago in the war between gods and asuras where the enemy destroyed all your forces except your life.

തത്ര ചാപി മയാ ദേവ യത്ത്വം സമഭിരക്ഷിതഃ.
ജാഗ്രത്യാ യതമാനായാസ്തതോ മേ പ്രാദദാ വരൌ৷৷2.11.19৷৷

O king, I rescued you there. Since I was alert to protect you, you granted me two
boons.

തൌ തു ദത്തൌ വരൌ ദേവ നിക്ഷേപൌ മൃഗയാമ്യഹമ്.
തഥൈവ പൃഥിവീപാല സകാശേ സത്യസങ്ഗര৷৷2.11.20৷৷

O protector of the earth, O king, honest in keeping promises, I (now) seek those two boons which were reserved as deposits.

തത് പ്രതിശ്രുത്യ ധര്മേണ ന ചേദ്ദാസ്യസി മേ വരമ്.
അദ്യൈവ ഹി പ്രഹാസ്യാമി ജീവിതം ത്വദ്വിമാനിതാ৷৷2.11.21৷৷

The boons you have vowed to give shall rightfully be given to me. If not, disgraced by you I shall give up my life right away.

വാങ്മാത്രേണ തദാ രാജാ കൈകേയ്യാ സ്വവശേ കൃതഃ.
പ്രചസ്കന്ദ വിനാശായ പാശം മൃഗ ഇവാത്മനഃ৷৷2.11.22৷৷

The king now came under the control of Kaikeyi by his own words like a deer that jumps into the trap for its own destruction.

തതഃ പരമുവാചേദം വരദം കാമമോഹിതമ്.
വരൌ യൌ മേ ത്വയാ ദേവ! തദാ ദത്തൌ മഹീപതേ৷৷2.11.23৷৷

തൌ താവദഹമദ്യൈവ വക്ഷ്യാമി ശൃണു മേ വചഃ.

Thereafter, she said to the infatuated king who had promised to confer her boons, O lord of the earth, O king, right now I shall speak to you about the two boons granted by you. Listen to my words.

അഭിഷേകസമാരമ്ഭോ രാഘവസ്യോപകല്പിതഃ৷৷2.11.24৷৷
അനേനൈവാഭിഷേകേണ ഭരതോ മേഭിഷിച്യതാമ്.

Preparations for Rama's consecration have been made. With these very materials for installation, my son Bharata should be consecrated.

യോ ദ്വിതീയോ വരോ ദേവ ദത്തഃ പ്രീതേന മേ ത്വയാ৷৷2.11.25৷৷
തദാ ദൈവാസുരേ യുദ്ധേ തസ്യ കാലോയമാഗത.

Then in the war between gods and asuras, O lord!, pleased with me you have
promised a second boon and the time has come to grant it.

നവ പ്ച ച വര്ഷാണി ദണ്ഡകാരണ്യമാശ്രിതഃ৷৷2.11.26৷৷
ചീരാജിനജടാധാരീ രാമോ ഭവതു താപസഃ.

Consigned to the Dandaka forest for fourteen years, clad in bark and deer skin and wearing matted hair, Rama shall live like an ascetic.

ഭരതോ ഭജതാമദ്യ യൌവരാജ്യമകണ്ടകമ്৷৷2.11.27৷৷

ഏഷ മേ പരമഃ കാമോ ദത്തമേവ വരം വൃണേ.
അദ്യ ചൈവ ഹി പശ്യേയം പ്രയാന്തം രാഘവം വനമ്৷৷2.11.28৷৷

Let Bharata be prince-regent without any rivals. This is my great desire. I am asking for an already granted boon. Let me see Rama's departure to the forest today itself.

സ രാജരാജഃ ഭവ സത്യസങ്ഗരഃ
കുലം ച ശീലം ച ഹി രക്ഷ ജന്മ ച.
പരത്രവാസേ ഹി വദന്ത്യനുത്തമം
തപോധനാസ്സത്യവചോ ഹിതം നൃണാമ്৷৷2.11.29৷৷

O king of kings, by being true to your vow, protect your race, character and lineage. Those sages whose ascetism is their wealth maintain that there is no merit superior to truthfulness which can confer man a place in the other world.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ അയോധ്യാകാണ്ഡേ ഏകാദശസ്സര്ഗഃ৷৷

Thus ends the eleventh sarga of Ayodhyakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.