Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 66. King Janaka honours Viswamitra, Rama and Lakshmana--narrates the story about the bow of Mahadeva

 

[King Janaka honours Viswamitra, Rama and Lakshmana--narrates the story about the bow of Mahadeva--declares he would give Sita in marriage to Rama if he strings the bow.]

तत: प्रभाते विमले कृतकर्मा नराधिप:।
विश्वामित्रं महात्मानं आजुहाव सराघवम्।।1.66.1।।

तमर्चयित्वा धर्मात्मा शास्त्रदृष्टेन कर्मणा।
राघवौ च महात्मानौ तदा वाक्यमुवाच ह।।1.66.2।।

भगवन् स्वागतं तेऽस्तु किं करोमि तवानघ।
भवानाज्ञापयतु मामाज्ञाप्यो भवता ह्यहम्।।1.66.3।।

एवमुक्तस्स धर्मात्मा जनकेन महात्मना।
प्रत्युवाच मुनिर्वीरं वाक्यं वाक्यविशारद:।।1.66.4।।

पुत्रौ दशरथस्येमौ क्षत्रियौ लोकविश्रुतौ।
द्रुष्टुकामौ धनु श्श्रेष्ठं यदेतत्वयि तिष्ठति।।1.66.5।।

एतद्दर्शय भद्रं ते कृतकामौ नृपात्मजौ।
दर्शनादस्य धनुषो यथेष्टं प्रतियास्यत:।।1.66.6।।

एवमुक्तस्तु जनक: प्रत्युवाच महामुनिम्।
श्रूयतामस्य धनुषो यदर्थमिह तिष्ठति।।1.66.7।।

देवरात इति ख्यातो निमेष्षष्ठो महीपति:।
न्यासोऽयं तस्य भगवन् हस्ते दत्तो महात्मना।।1.66.8।।

दक्षयज्ञवधे पूर्वं धनुरायम्य वीर्यवान्।
रुद्रस्तु त्रिदशान् रोषात्सलीलमिदमब्रवीत्।।1.66.9।।

यस्माद्भागार्थिनो भागान्नाकल्पयत मे सुरा:।
वराङ्गाणि महार्हाणि धनुषा शातयामि व:।।1.66.10।।

ततो विमनसस्सर्वे देवा वै मुनिपुङ्गव।
प्रसादयन्ति देवेशं तेषां प्रीतोऽभवद्भव:।।1.66.11।।

प्रीतियुक्तस्स सर्वेषां ददौ तेषां महात्मनाम्।

तदेतद्देवदेवस्य धनूरत्नं महात्मन:।
न्यासभूतं तदा न्यस्तमस्माकं पूर्व के विभो।।1.66.12।।

अथ मे कृषत: क्षेत्रं लाङ्गूलादुत्थिता मया।
क्षेत्रं शोधयता लब्धा नाम्ना सीतेति विश्रुता।।1.66.13।।

भूतलादुत्थिता सा तु व्यवर्धत ममात्मजा।
वीर्यशुल्केति मे कन्या स्थापितेयमयोनिजा।।1.66.14।।

भूतलादुत्थितां तां तु वर्धमानां ममात्मजाम्।
वरयामासुरागम्य राजानो मुनिपुंगव।।1.66.15।।

तेषां वरयतां कन्यां सर्वेषां पृथिवीक्षिताम्।
वीर्यशुल्केति भगवन् न ददामि सुतामहम्।।1.66.16।।

ततस्सर्वे नृपतय स्समेत्य मुनिपुंगव।
मिथिलामभ्युपागम्य वीर्यजिज्ञासवस्तदा।।1.66.17।।

तेषां जिज्ञासमानानां वीर्यं धनुरुपाहृतम्।
न शेकुर्ग्रहणे तस्य धनुषस्तोलनेऽपि वा।।1.66.18।।

तेषां वीर्यवतां वीर्यमल्पं ज्ञात्वा महामुने ।
प्रत्याख्याता नृपतयस्तन्निबोध तपोधन।।1.66.19।।

तत: परमकोपेन राजानो नृपपुङ्गव।
न्यरुंधन्मिथिलां सर्वे वीर्यसंदेहमागता:।।1.66.20।।

आत्मानमवधूतं ते विज्ञाय नृपपुङ्गवा:।
रोषेण महताऽऽविष्टा: पीडयन्मिथिलां पुरीम्।।1.66.21।।

ततस्संवत्सरे पूर्णे क्षयं यातानि सर्वश:।
साधनानि मुनिश्रेष्ठ ततोऽहं भृशदु:खित:।।1.66.22।।

ततो देवगणान् सर्वान् तपसाऽहं प्रसादयम्।
ददुश्च परमप्रीता श्चतुरङ्गबलं सुरा:।।1.66.23।।

ततो भग्ना नृपतयो हन्यमाना दिशो ययु:।
अवीर्या वीर्यसन्दिग्धा स्सामात्या: पापकर्मण:।।1.66.24।।

तदेतन्मुनिशार्दूल धनु: परमभास्वरम्।
रामलक्ष्मणयोश्चापि दर्शयिष्यामि सुव्रत।।1.66.25।।

यद्यस्य धनुषो राम: कुर्यादारोपणं मुने।
सुतामयोनिजां सीतां दद्यां दाशरथेरहम्।।1.66.26।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे षट्षष्टितमस्सर्ग:।।

[King Janaka honours Viswamitra, Rama and Lakshmana---narrates the story about the bow of Mahadeva--declares he would give Sita in marriage to Rama if he strings the bow.]

തത: പ്രഭാതേ വിമലേ കൃതകര്മാ നരാധിപ:.
വിശ്വാമിത്രം മഹാത്മാനം ആജുഹാവ സരാഘവമ്৷৷1.66.1৷৷

The day dawned bright and clear when the king (Janaka) performed his daily routine rites and welcomed the great Viswamitra with the two Raghavas (Rama and Lakshmana).

തമര്ചയിത്വാ ധര്മാത്മാ ശാസ്ത്രദൃഷ്ടേന കര്മണാ.
രാഘവൌ ച മഹാത്മാനൌ തദാ വാക്യമുവാച ഹ৷৷1.66.2৷৷

The virtuous Janaka paid respects to Viswamitra and the high-souled Rama and Lakshmana in accordance with the sastras and spoke:

ഭഗവന് സ്വാഗതം തേസ്തു കിം കരോമി തവാനഘ!.
ഭവാനാജ്ഞാപയതു മാമാജ്ഞാപ്യോ ഭവതാ ഹ്യഹമ്৷৷1.66.3৷৷

"Welcome, O Venerable one! O Irreproachable one! what can I do for you? Worthy of being commanded, I seek your orders.

ഏവമുക്തസ്സ ധര്മാത്മാ ജനകേന മഹാത്മനാ.
പ്രത്യുവാച മുനിര്വീരം വാക്യം വാക്യവിശാരദ:৷৷1.66.4৷৷

At the words of the magnanimous Janaka, the virtuous sage well-versed in speech replied to the heroic king:

പുത്രൌ ദശരഥസ്യേമൌ ക്ഷത്രിയൌ ലോകവിശ്രുതൌ.
ദ്രുഷ്ടുകാമൌ ധനു ശ്ശ്രേഷ്ഠം യദേതത്വയി തിഷ്ഠതി৷৷1.66.5৷৷

Dasaratha's sons, (Rama and Lakshmana), kshatriyas renowned in the world are eager to see that great bow in your possession.

ഏതദ്ദര്ശയ ഭദ്രം തേ കൃതകാമൌ നൃപാത്മജൌ.
ദര്ശനാദസ്യ ധനുഷോ യഥേഷ്ടം പ്രതിയാസ്യത:৷৷1.66.6৷৷

Be blessed. Show this great bow to the princes. This is their desire. Once it is fulfilled, they will go back.

ഏവമുക്തസ്തു ജനക: പ്രത്യുവാച മഹാമുനിമ്.
ശ്രൂയതാമസ്യ ധനുഷോ യദര്ഥമിഹ തിഷ്ഠതി৷৷1.66.7৷৷

Thus addressed by the mighty ascetic Janaka replied, "I shall tell you how this bow came to be deposited here".

ദേവരാത ഇതി ഖ്യാതോ നിമേഷ്ഷഷ്ഠോ മഹീപതി:.
ന്യാസോയം തസ്യ ഭഗവന് ഹസ്തേ ദത്തോ മഹാത്മനാ৷৷1.66.8৷৷

"O Adorable one! there was a famous king named Devarata, sixth in line from Nimi. This bow was kept with him in trust by the exalted lord (Shiva).

ദക്ഷയജ്ഞവധേ പൂര്വം ധനുരായമ്യ വീര്യവാന്.
രുദ്രസ്തു ത്രിദശാന് രോഷാത്സലീലമിദമബ്രവീത്৷৷1.66.9৷৷

Earlier at the time of destruction of Daksha's sacrifice, Rudra endowed with great
prowess lifted this bow sportively and spoke to the gods.

യസ്മാദ്ഭാഗാര്ഥിനോ ഭാഗാന്നാകല്പയത മേ സുരാ:!.
വരാങ്ഗാണി മഹാര്ഹാണി ധനുഷാ ശാതയാമി വ:৷৷1.66.10৷৷

'O gods! in your anxiety to partake your share of the sacrifie, you have failed to provide mine in the sacrificial offerings. Therefore, I shall sever your jewelled heads and beautiful limbs with this bow'.

തതോ വിമനസസ്സര്വേ ദേവാ വൈ മുനിപുങ്ഗവ!.
പ്രസാദയന്തി ദേവേശം തേഷാം പ്രീതോഭവദ്ഭവ:৷৷1.66.11৷৷

"O Eminent ascetic! thereafter all the gods with agitated minds propitiated lord of the gods, Siva and he was pleased with them.

പ്രീതിയുക്തസ്സ സര്വേഷാം ദദൌ തേഷാം മഹാത്മനാമ്.

തദേതദ്ദേവദേവസ്യ ധനൂരത്നം മഹാത്മന:.
ന്യാസഭൂതം തദാ ന്യസ്തമസ്മാകം പൂര്വ കേ വിഭോ৷৷1.66.12৷৷

O Lord! that gem of a bow belonging to Siva was given to the great gods who in turn got it deposited in trust with our ancestor.

അഥ മേ കൃഷത: ക്ഷേത്രം ലാങ്ഗൂലാദുത്ഥിതാ മയാ.
ക്ഷേത്രം ശോധയതാ ലബ്ധാ നാമ്നാ സീതേതി വിശ്രുതാ৷৷1.66.13৷৷

Thereupon while I was ploughing and cleaing the (sacrificial) ground, Sita, a well-known name, was lifted up by the blade of the plough. Thus she was obtained by
me.

ഭൂതലാദുത്ഥിതാ സാ തു വ്യവര്ധത മമാത്മജാ.
വീര്യശുല്കേതി മേ കന്യാ സ്ഥാപിതേയമയോനിജാ৷৷1.66.14৷৷

Arisen from the earth and not from a mother's womb, she grew up as my daughter. I made a stipulation that (this shall be the means to win this maiden as a gift) this shall be given in marriage only to the prince whose prowess is fully tried.

ഭൂതലാദുത്ഥിതാം താം തു വര്ധമാനാം മമാത്മജാമ്.
വരയാമാസുരാഗമ്യ രാജാനോ മുനിപുംഗവ!৷৷1.66.15৷৷

O Eminent ascetic! arisen from the earth and reared as my daughter, she has been sought after in marriage by many princes.

തേഷാം വരയതാം കന്യാം സര്വേഷാം പൃഥിവീക്ഷിതാമ്.
വീര്യശുല്കേതി ഭഗവന് ന ദദാമി സുതാമഹമ്৷৷1.66.16৷৷

O Worshipful one! all those monarchs sought this maiden but I did not offer my daughter saying that the 'marriage offer' could be made only through the tried and tested prowess of a suitor.

തതസ്സര്വേ നൃപതയ സ്സമേത്യ മുനിപുംഗവ!.
മിഥിലാമഭ്യുപാഗമ്യ വീര്യജിജ്ഞാസവസ്തദാ৷৷1.66.17৷৷

O Pre-eminent among ascetics! thereafter many kings together came to Mithila to test their prowess.

തേഷാം ജിജ്ഞാസമാനാനാം വീര്യം ധനുരുപാഹൃതമ്.
ന ശേകുര്ഗ്രഹണേ തസ്യ ധനുഷസ്തോലനേപി വാ৷৷1.66.18৷৷

The bow was brought and placed before those who were curious to test their strength
but none was able to grasp or lift the bow.

തേഷാം വീര്യവതാം വീര്യമല്പം ജ്ഞാത്വാ മഹാമുനേ .
പ്രത്യാഖ്യാതാ നൃപതയസ്തന്നിബോധ തപോധന!৷৷1.66.19৷৷

O great ascetic! I knew those mighty kings had little strength, so rejected them.

തത: പരമകോപേന രാജാനോ നൃപപുങ്ഗവ.
ന്യരുംധന്മിഥിലാം സര്വേ വീര്യസംദേഹമാഗതാ:৷৷1.66.20৷৷

O Mighty ascetic, thereafter all the kings doubting their own strength in stringing the bow were inflamed with anger and laid siege on Mithila.

ആത്മാനമവധൂതം തേ വിജ്ഞായ നൃപപുങ്ഗവാ:.
രോഷേണ മഹതാവിഷ്ടാ: പീഡയന്മിഥിലാം പുരീമ്৷৷1.66.21৷৷

Those eminent kings felt humiliated. Inflamed with anger, they tormented the city of Mithila.

തതസ്സംവത്സരേ പൂര്ണേ ക്ഷയം യാതാനി സര്വശ:.
സാധനാനി മുനിശ്രേഷ്ഠ തതോഹം ഭൃശദു:ഖിത:৷৷1.66.22৷৷

O Best among ascetics! thus one year passed. Everywhere in the city all the means of living were exhausted. I felt deeply sad over this situation.

തതോ ദേവഗണാന് സര്വാന് തപസാഹം പ്രസാദയമ്.
ദദുശ്ച പരമപ്രീതാ ശ്ചതുരങ്ഗബലം സുരാ:৷৷1.66.23৷৷

Thereafter, I propitiated the gods by my austerities. Highly pleased, they gave me an army of four divisions (chariots, elephants, horses and infantry ).

തതോ ഭഗ്നാ നൃപതയോ ഹന്യമാനാ ദിശോ യയു:.
അവീര്യാ വീര്യസന്ദിഗ്ധാ സ്സാമാത്യാ: പാപകര്മണ:৷৷1.66.24৷৷

Then those wicked kings who were exhausted were doubtful about their energy. They were beaten and defeated. They fled away along with their ministers in different directions.

തദേതന്മുനിശാര്ദൂല ധനു: പരമഭാസ്വരമ്.
രാമലക്ഷ്മണയോശ്ചാപി ദര്ശയിഷ്യാമി സുവ്രത!৷৷1.66.25৷৷

O Sage! you are a tiger among asceties, you are faithful to your vows, I shall show this effulgent bow to your Rama and Lakshmana .

യദ്യസ്യ ധനുഷോ രാമ: കുര്യാദാരോപണം മുനേ!.
സുതാമയോനിജാം സീതാം ദദ്യാം ദാശരഥേരഹമ്৷৷1.66.26৷৷

O Sage! if Rama could lift and string this bow I shall give my daughter Sita, not born from a woman, to him (son of Dasaratha)".

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേ ഷട്ഷഷ്ടിതമസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the sixtysixth sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.