Valmiki Ramayana. Balakanda, Sarga 64. Viswamitra curses Rambha.

 

[Viswamitra curses Rambha.]

सुरकार्यमिदं रम्भे कर्तव्यं सुमहत्त्वया।
लोभनं कौशिकस्येह काममोहसमन्वितम्।।1.64.1।।

तथोक्ता साऽप्सरा राम सहस्राक्षेण धीमता।
व्रीडिता प्राञ्जलिर्वाक्यं प्रत्युवाच सुरेश्वरम्।।1.64.2।।

अयं सुरपते घोरो विश्वामित्रो महामुनि:।
घोरमुत्सृजते क्रोधं मयि देव न संशय:।।1.64.3।।

ततो हि मे भयं देव प्रासादं कर्तुमर्हसि।

एवमुक्तस्तया राम रम्भया भीतया तदा।।1.64.4।।
तामुवाच सहस्राक्षो वेपमानां कृताञ्जलिम्।

माभैषी रम्भे भद्रं ते कुरुष्व मम शासनम्।।1.64.5।।

कोकिलो हृदयग्राही माधवे रुचिरद्रुमे।
अहं कन्दर्पसहित स्स्थास्यामि तव पार्श्वत:।।1.64.6।।

त्वं हि रूपं बहुगुणं कृत्वा परमभास्वरम्।
तमृषिं कौशिकं रम्भे भेदयस्व तपस्विनम्।।1.64.7।।

सा श्रुत्वा वचनं तस्य कृत्वा रूपमनुत्तमम्।
लोभयामास ललिता विश्वामित्रं शुचिस्मिता।।1.64.8।।

कोकिलस्य च शुश्राव वल्गु व्याहरत: स्वनम्।
सम्प्रहृष्टेन मनसा तत एनामुदैक्षत।।1.64.9।।

अथ तस्य च शब्देन गीतेनाप्रतिमेन च।
दर्शनेन च रम्भाया मुनिस्सन्देहमागत:।।1.64.10।।

सहस्राक्षस्य तत्कर्म विज्ञाय मुनिपुङ्गव:।
रम्भां क्रोधसमाविष्ट श्शशाप कुशिकात्मज:।।1.64.11।।

यन्मां लोभयसे रम्भे कामक्रोधजयैषिणम्।
दशवर्षसहस्राणि शैली स्थास्यसि दुर्भगे ।।1.64.12।।

ब्राह्मण स्सुमहातेजा स्तपोबलसमन्वित:।
उद्धरिष्यति रम्भे त्वां मत्क्रोधकलुषीकृताम्।।1.64.13।।

एवमुक्त्वा महातेजा विश्वामित्रो महामुनि:।
अशक्नुवन् धारयितुं क्रोधं सन्तापमागत:।।1.64.14।।

तस्य शापेन महता रम्भा शैली तदाऽभवत्।
वचश्शृत्वा च कन्दर्पो महर्षेस्स च निर्गत:।।1.64.15।।

कोपेन स महातेजास्तपोऽपहरणे कृते।
इन्द्रियैरजितै राम न लेभे शान्तिमात्मन:।।1.64.16।।

बभूवास्य मनश्चिन्ता तपोऽपहरणे कृते ।
नैव क्रोधं गमिष्यामि न च वक्ष्ये कथञ्चन।।1.64.17।।

अथवा नोच्छवसिष्यामि संवत्सरशतान्यपि।
अहं विशोषयिष्यामि ह्यात्मानं विजितेन्द्रिय:।।1.64.18।।

तावद्यावद्धि मे प्राप्तं ब्राह्मण्यं तपसाऽऽर्जितम्।
अनुच्छवसन्नभुञ्जान स्तिष्ठेयं शाश्वतीस्समा:।।1.64.19।।

न हि मे तप्यमानस्य क्षयं यास्यन्ति मूर्तय:।

एवं वर्षसहस्रस्य दीक्षां स मुनिपुङ्गव:।।1.64.20।।
चकाराप्रतिमां लोके प्रतिज्ञां रघुनन्दन।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे चतुष्षष्टितमस्सर्ग:।।

[Viswamitra curses Rambha.]

സുരകാര്യമിദം രമ്ഭേ കര്തവ്യം സുമഹത്ത്വയാ.
ലോഭനം കൌശികസ്യേഹ കാമമോഹസമന്വിതമ്৷৷1.64.1৷৷

"O Rambha! you must entice Viswamitra by lust and passion. This important work
must be done by you in the interest of the gods".

തഥോക്താ സാപ്സരാ രാമ സഹസ്രാക്ഷേണ ധീമതാ.
വ്രീഡിതാ പ്രാഞ്ജലിര്വാക്യം പ്രത്യുവാച സുരേശ്വരമ്৷৷1.64.2৷৷

O Rama, to these words of the sagacious, thousand-eyed Lord of the gods (Indra) that apsara with folded hands bashfully replied:

അയം സുരപതേ ഘോരോ വിശ്വാമിത്രോ മഹാമുനി:.
ഘോരമുത്സൃജതേ ക്രോധം മയി ദേവ ന സംശയ:৷৷1.64.3৷৷

തതോ ഹി മേ ഭയം ദേവ പ്രാസാദം കര്തുമര്ഹസി.

'Lord of the devatas! this mighty ascetic Viswamitra is a terrible person. He will ceratinly release on his dreadful anger (curse me). O Lord! this is my apprehension. You should excuse me'.

ഏവമുക്തസ്തയാ രാമ രമ്ഭയാ ഭീതയാ തദാ৷৷1.64.4৷৷
താമുവാച സഹസ്രാക്ഷോ വേപമാനാം കൃതാഞ്ജലിമ്.

O Rama! having heard Rambha trembling in fear and standing with folded palms, Indra spoke:

മാഭൈഷീ രമ്ഭേ ഭദ്രം തേ കുരുഷ്വ മമ ശാസനമ്৷৷1.64.5৷৷

കോകിലോ ഹൃദയഗ്രാഹീ മാധവേ രുചിരദ്രുമേ.
അഹം കന്ദര്പസഹിത സ്സ്ഥാസ്യാമി തവ പാര്ശ്വത:৷৷1.64.6৷৷

'O Rambha! have no fear. Feel safe. Carry out my order. When the trees look so beautiful in spring I shall in captivating the form of a cuckoo, stay by your side in the company of Kamadeva (Cupid).

ത്വം ഹി രൂപം ബഹുഗുണം കൃത്വാ പരമഭാസ്വരമ്.
തമൃഷിം കൌശികം രമ്ഭേ ഭേദയസ്വ തപസ്വിനമ്৷৷1.64.7৷৷

O Rambha! displaying many (romantic) gestures and assuming a fascinating form, distract the mighty ascetic, Kausika (Viswamitra)'.

സാ ശ്രുത്വാ വചനം തസ്യ കൃത്വാ രൂപമനുത്തമമ്.
ലോഭയാമാസ ലലിതാ വിശ്വാമിത്രം ശുചിസ്മിതാ৷৷1.64.8৷৷

At these words (of Indra), Rambha, assumed any form of excellent beauty and with a bright smile set out to allure Viswamitra.

കോകിലസ്യ ച ശുശ്രാവ വല്ഗു വ്യാഹരത: സ്വനമ്.
സമ്പ്രഹൃഷ്ടേന മനസാ തത ഏനാമുദൈക്ഷത৷৷1.64.9৷৷

Excited by the charming warble of the cuckoo, Viswamitra opened his eyes.

അഥ തസ്യ ച ശബ്ദേന ഗീതേനാപ്രതിമേന ച.
ദര്ശനേന ച രമ്ഭായാ മുനിസ്സന്ദേഹമാഗത:৷৷1.64.10৷৷

On hearing the sound of the incomparable song of the cuckoo along with the sight of Rambha, a doubt arose in the mind of the ascetic.

സഹസ്രാക്ഷസ്യ തത്കര്മ വിജ്ഞായ മുനിപുങ്ഗവ:.
രമ്ഭാം ക്രോധസമാവിഷ്ട ശ്ശശാപ കുശികാത്മജ:৷৷1.64.11৷৷

Son of Kushika, the eminent ascetic knew it was the work of Indra. Seized with anger,
he cursed Rambha:

യന്മാം ലോഭയസേ രമ്ഭേ കാമക്രോധജയൈഷിണമ്.
ദശവര്ഷസഹസ്രാണി ശൈലീ സ്ഥാസ്യസി ദുര്ഭഗേ ৷৷1.64.12৷৷

'O luckless Rambha, since you have endeavoured to distract me from my desire to conquer wrath and passion, you shall turn into a rock and remain so for ten thousand years'.

ബ്രാഹ്മണ സ്സുമഹാതേജാ സ്തപോബലസമന്വിത:.
ഉദ്ധരിഷ്യതി രമ്ഭേ ത്വാം മത്ക്രോധകലുഷീകൃതാമ്৷৷1.64.13৷৷

'O Rambha! an effulgent brahmin, endowed with the power of asceticism, will liberate you from this state into which you have fallen on account of my anger'.

ഏവമുക്ത്വാ മഹാതേജാ വിശ്വാമിത്രോ മഹാമുനി:.
അശക്നുവന് ധാരയിതും ക്രോധം സന്താപമാഗത:৷৷1.64.14৷৷

The brilliant Viswamitra, the great ascetic, now experienced remorse for his inability to contain anger.

തസ്യ ശാപേന മഹതാ രമ്ഭാ ശൈലീ തദാഭവത്.
വചശ്ശൃത്വാ ച കന്ദര്പോ മഹര്ഷേസ്സ ച നിര്ഗത:৷৷1.64.15৷৷

This mighty curse, of the great saint transformed Rambha into a rock and sent Kamadeva and Indra to their heels.

കോപേന സ മഹാതേജാസ്തപോപഹരണേ കൃതേ.
ഇന്ദ്രിയൈരജിതൈ രാമ! ന ലേഭേ ശാന്തിമാത്മന:৷৷1.64.16৷৷

"O Rama! highly powerful Viswamitra was deprived of his ascetic merit due to his
anger. He had no peace of mind for his inability to control his senses.

ബഭൂവാസ്യ മനശ്ചിന്താ തപോപഹരണേ കൃതേ .
നൈവ ക്രോധം ഗമിഷ്യാമി ന ച വക്ഷ്യേ കഥഞ്ചന৷৷1.64.17৷৷

Having been deprived of his ascetic merit, he resolved not to lose his temper nor ever breathe a word".

അഥവാ നോച്ഛവസിഷ്യാമി സംവത്സരശതാന്യപി.
അഹം വിശോഷയിഷ്യാമി ഹ്യാത്മാനം വിജിതേന്ദ്രിയ:৷৷1.64.18৷৷

"Further, I shall not even inhale for hundreds of years. I shall conquer my senses and dry up this body.

താവദ്യാവദ്ധി മേ പ്രാപ്തം ബ്രാഹ്മണ്യം തപസാര്ജിതമ്.
അനുച്ഛവസന്നഭുഞ്ജാന സ്തിഷ്ഠേയം ശാശ്വതീസ്സമാ:৷৷1.64.19৷৷
ന ഹി മേ തപ്യമാനസ്യ ക്ഷയം യാസ്യന്തി മൂര്തയ:.

Until brahminhood is obtained by my austerities, I shall stay without breathing or eating for innumerable years. While performing penance, my limbs shall not undergo deterioration".

ഏവം വര്ഷസഹസ്രസ്യ ദീക്ഷാം സ മുനിപുങ്ഗവ:৷৷1.64.20৷৷
ചകാരാപ്രതിമാം ലോകേ പ്രതിജ്ഞാം രഘുനന്ദന!.

"O Descendant of Raghu! in this way that eminent ascetic took an unprecedented vow to practise penance for a thousand years".

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേ ചതുഷ്ഷഷ്ടിതമസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the sixtyfourth sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.