Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 63. Viswamitra obtains the title of Maharshi -- Menaka creates impediments to his penance

 

[Viswamitra obtains the title of Maharshi -- Menaka creates impediments to his penance -- Viswamitra performs intense austerities to obtain the rank of Brahmarshi.]

पूर्णे वर्षसहस्रे तु व्रतस्नातं महामुनिम्।
अभ्यागच्छन् सुरास्सर्वे तप: फलचिकीर्षव:।।1.63.1।।

अब्रवीत्सुमहातेजा ब्रह्मा सुरुचिरं वच:।
ऋषिस्त्वमसि भद्रं ते स्वार्जितै: कर्मभिश्शुभै:।।1.63.2।।

तमेवमुक्त्वा देवेशस्त्रिदिवं पुनरभ्यगात् ।
विश्वामित्रो महातेजा भूयस्तेपे महत्तप:।।1.63.3।।

तत: कालेन महता मेनका परमाऽप्सरा:।
पुष्करेषु नरश्रेष्ठ स्नातुं समुपचक्रमे।।1.63.4।।

तां ददर्श महातेजा मेनकां कुशिकात्मज:।
रूपेणाप्रतिमां तत्र विद्युतं जलदे यथा।।1.63.5।।

दृष्ट्वा कन्दर्पवशगो मुनिस्तामिदमब्रवीत्।

अप्सरस्स्वागतं तेऽस्तु वस चेह ममाश्रमे।।1.63.6।।
अनुगृह्णीष्व भद्रं ते मदनेन सुमोहितम्।

इत्युक्ता सा वरारोहा तत्र वासमथाकरोत्।।1.63.7।।

तस्यां वसन्त्यां वर्षाणि पञ्च पञ्च च राघव ।
विश्वामित्राश्रमे राम सुखेन व्यतिचक्रमु:।।1.63.8।।

अथ काले गते तस्मिन्विश्वामित्रो महामुनि:।
सव्रीड इव सम्वृत्तश्चिन्ताशोकपरायण:।।1.63.9।।

बुद्धिर्मुनेस्समुत्पन्ना सामर्षा रघुनन्दन।
सर्वं सुराणां कर्मैतत्तपोपहरणं महत्।।1.63.10।।

अहोरात्रापदेशेन गतास्संवत्सरा दश।
काममोहाभिभूतस्य विघ्नोऽयं समुपस्थित:।।1.63.11।।

विनिश्श्वसन्मुनिवर: पश्चात्तापेन दु:खित:।
भीतामप्सरसं दृष्ट्वा वेपन्तीं प्राञ्जलिं स्थिताम्।।1.63.12।।

मेनकां मधुरैर्वाक्यैर्विसृज्य कुशिकात्मज:।
उत्तरं पर्वतं राम विश्वामित्रो जगाम ह।।1.63.13।।

स कृत्वा नैष्ठिकीं बुद्धिं जेतुकामो महायशा:।
कौशिकीतीरमासाद्य तपस्तेपे सुदारुणम्।।1.63.14।।

तस्य वर्षसहस्रं तु घोरं तप उपासत:।
उत्तरे पर्वते राम देवतानामभूद्भयम्।।1.63.15।।

आमन्त्रयन् समागम्य सर्वे सर्षिगणा स्सुरा:।
महर्षिशब्दं लभतां साध्वयं कुशिकात्मज:।।1.63.16।।

देवतानां वच श्शृत्वा सर्वलोकपितामह:।
अब्रवीन्मधुरं वाक्यं विश्वामित्रं तपोधनम्।।1.63.17।।

महर्षे स्वागतं वत्स तपसोग्रेण तोषित:।
महत्त्वमृषिमुख्यत्वं ददामि तव कौशिक ।।1.63.18।।

ब्रह्मणस्स वचश्श्रुत्वा सर्वलोकेश्वरस्य ह।
न विषण्णो न सन्तुष्टो विश्वामित्रस्तपोधन:।।1.63.19।।

प्राञ्जलि: प्रणतो भूत्वा सर्वलोकपितामहम्।
प्रत्युवाच ततो वाचं विश्वामित्रो महामुनि:।।1.63.20।।

महर्षिशब्दमतुलं स्वार्जितै: कर्मभिश्शुभै:।
यदि मे भगवानाह ततोऽहं विजितेन्द्रिय:।।1.63.21।।

तमुवाच ततो ब्रह्मा न तावत् त्त्वं जितेन्द्रिय:।
यतस्व मुनिशार्दूल इत्युक्त्वा त्रिदिवं गत:।।1.63.22।।

विप्रस्थितेषु देवेषु विश्वामित्रो महामुनि:।
ऊर्ध्वबाहुर्निरालम्बो वायुभक्षस्तपश्चरन्।।1.63.23।।

घर्मे पञ्चतपा भूत्वा वर्षास्वाकाशसंश्रय:।

शिशिरे सलिलस्थायी रात्र्यहानि तपोधन:।।1.63.24।।
एवं वर्षसहस्रं हि तपो घोरमुपागमत्।

तस्मिन् सन्तप्यमाने तु विश्वामित्रे महामुनौ।।1.63.25।।
सम्भ्रमस्सुमहानासीत्सुराणां वासवस्य च।

रम्भामप्सरसं शक्र स्सह सर्वैर्मरुद्गणै:।
उवाचात्महितं वाक्यमहितं कौशिकस्य च।।1.63.26।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे त्रिषष्टितमस्सर्ग:।।

[Viswamitra obtains the title of Maharshi -- Menaka creates impediments to his penance --- Viswamitra performs intense austerities to obtain the rank of Brahmarshi.]

പൂര്ണേ വര്ഷസഹസ്രേ തു വ്രതസ്നാതം മഹാമുനിമ്.
അഭ്യാഗച്ഛന് സുരാസ്സര്വേ തപ: ഫലചികീര്ഷവ:৷৷1.63.1৷৷

All the gods wanted to bestow the fruits of austerties on the mighty ascetic (Viswamitra). They approached him after a thousand years of penace and his final ritual bath.

അബ്രവീത്സുമഹാതേജാ ബ്രഹ്മാ സുരുചിരം വച:.
ഋഷിസ്ത്വമസി ഭദ്രം തേ സ്വാര്ജിതൈ: കര്മഭിശ്ശുഭൈ:৷৷1.63.2৷৷

Exceedingly effulgent Brahma spoke to him, "You have become a rishi through the self-earned sacred deeds. Fare you well".

തമേവമുക്ത്വാ ദേവേശസ്ത്രിദിവം പുനരഭ്യഗാത് .
വിശ്വാമിത്രോ മഹാതേജാ ഭൂയസ്തേപേ മഹത്തപ:৷৷1.63.3৷৷

Brahma, the lord of the gods, having said this returned to heaven. The brilliant Viswamitra continues his austerities.

തത: കാലേന മഹതാ മേനകാ പരമാപ്സരാ:.
പുഷ്കരേഷു നരശ്രേഷ്ഠ സ്നാതും സമുപചക്രമേ৷৷1.63.4৷৷

"O Foremost of men! after a long lapse of time a chief nymph called Menaka came to bathe at Pushkara.

താം ദദര്ശ മഹാതേജാ മേനകാം കുശികാത്മജ:.
രൂപേണാപ്രതിമാം തത്ര വിദ്യുതം ജലദേ യഥാ৷৷1.63.5৷৷

There the most brilliant son of Kusika Viswamitra saw Menaka whose beauty was incomparable. She looked like lightning in the clouds.

ദൃഷ്ട്വാ കന്ദര്പവശഗോ മുനിസ്താമിദമബ്രവീത്.
അപ്സരസ്സ്വാഗതം തേസ്തു വസ ചേഹ മമാശ്രമേ৷৷1.63.6৷৷

അനുഗൃഹ്ണീഷ്വ ഭദ്രം തേ മദനേന സുമോഹിതമ്.

On seeing her (Menaka) Viswamitra came under the influence of the god of love (fell in love with her). He said, O Apsara! welcome to my hermitage stay here. I am infatuated with you: Oblige me. Wish you well.

ഇത്യുക്താ സാ വരാരോഹാ തത്ര വാസമഥാകരോത്৷৷1.63.7৷৷

തസ്യാം വസന്ത്യാം വര്ഷാണി പഞ്ച പഞ്ച ച രാഘവ !.
വിശ്വാമിത്രാശ്രമേ രാമ സുഖേന വ്യതിചക്രമു:৷৷1.63.8৷৷

"O Descendant of Raghu! while that woman of an exalted race lived in the hermitage of Viswamitra, ten years rolled by happily".

അഥ കാലേ ഗതേ തസ്മിന്വിശ്വാമിത്രോ മഹാമുനി:.
സവ്രീഡ ഇവ സമ്വൃത്തശ്ചിന്താശോകപരായണ:৷৷1.63.9৷৷

As the period passed, Viswamitra the mighty ascetic was filled with grief, anxiety and
remorse.

ബുദ്ധിര്മുനേസ്സമുത്പന്നാ സാമര്ഷാ രഘുനന്ദന!.
സര്വം സുരാണാം കര്മൈതത്തപോപഹരണം മഹത്৷৷1.63.10৷৷

O Delight of the Raghus (Rama)! a sense of indignation filled the mind of the ascetic. 'All this is the conspiracy of the gods to deprive me of my great austerities', he thought.

അഹോരാത്രാപദേശേന ഗതാസ്സംവത്സരാ ദശ.
കാമമോഹാഭിഭൂതസ്യ വിഘ്നോയം സമുപസ്ഥിത:৷৷1.63.11৷৷

Night and day deluded by lust I have wasted ten years. A hindrance has been posed (to my tapas).

വിനിശ്ശ്വസന്മുനിവര: പശ്ചാത്താപേന ദു:ഖിത:.
ഭീതാമപ്സരസം ദൃഷ്ട്വാ വേപന്തീം പ്രാഞ്ജലിം സ്ഥിതാമ്৷৷1.63.12৷৷

മേനകാം മധുരൈര്വാക്യൈര്വിസൃജ്യ കുശികാത്മജ:.
ഉത്തരം പര്വതം രാമ! വിശ്വാമിത്രോ ജഗാമ ഹ৷৷1.63.13৷৷

"O Rama! Viswamitra, the best of ascetics sighed with repentance, distressed with grief. On seeing him, the apsara started trembling in fear. She stood before him with folded palms. (But) with sweet words the son of Kushika left her and proceeded
towards the northern mountains.

സ കൃത്വാ നൈഷ്ഠികീം ബുദ്ധിം ജേതുകാമോ മഹായശാ:.
കൌശികീതീരമാസാദ്യ തപസ്തേപേ സുദാരുണമ്৷৷1.63.14৷৷

Illustrious Viswamitra took a vow of celibacy in order to control his senses. And performed rigid austerities on reaching the bank of river Kausiki

തസ്യ വര്ഷസഹസ്രം തു ഘോരം തപ ഉപാസത:.
ഉത്തരേ പര്വതേ രാമ ദേവതാനാമഭൂദ്ഭയമ്৷৷1.63.15৷৷

O Rama! while he was performing rigorous penance for a thousand years on the northern mountains, the gods were gripped with fear. (lest he should exceed them).

ആമന്ത്രയന് സമാഗമ്യ സര്വേ സര്ഷിഗണാ സ്സുരാ:.
മഹര്ഷിശബ്ദം ലഭതാം സാധ്വയം കുശികാത്മജ:৷৷1.63.16৷৷

After consultations the gods and sages decided that this son of Kushika (Viswamitra) deserved the status of a Maharshi".

ദേവതാനാം വച ശ്ശൃത്വാ സര്വലോകപിതാമഹ:.
അബ്രവീന്മധുരം വാക്യം വിശ്വാമിത്രം തപോധനമ്৷৷1.63.17৷৷

Having heard the gods, the Grandsire of the worlds (Brahma) addressed Viswamitra whose wealth was his ascetism in these sweet words.

മഹര്ഷേ സ്വാഗതം വത്സ തപസോഗ്രേണ തോഷിത:.
മഹത്ത്വമൃഷിമുഖ്യത്വം ദദാമി തവ കൌശിക! ৷৷1.63.18৷৷

"O Maharshi! O Child welcome! Pleased with your intense austerities, O Son of Kushika! I confer upon you the eminent rank of a great rishi (maharshi)".

ബ്രഹ്മണസ്സ വചശ്ശ്രുത്വാ സര്വലോകേശ്വരസ്യ ഹ.
ന വിഷണ്ണോ ന സന്തുഷ്ടോ വിശ്വാമിത്രസ്തപോധന:৷৷1.63.19৷৷

Having heard the words Brahman, the lord of all the worlds, Viswamitra whose wealth was his asceticism was neither dejected nor delighted.

പ്രാഞ്ജലി: പ്രണതോ ഭൂത്വാ സര്വലോകപിതാമഹമ്.
പ്രത്യുവാച തതോ വാചം വിശ്വാമിത്രോ മഹാമുനി:৷৷1.63.20৷৷

Then the mighty ascetic Viswamitra bowed to Brahma, the Grandsire of all the worlds with folded hands and replied:

മഹര്ഷിശബ്ദമതുലം സ്വാര്ജിതൈ: കര്മഭിശ്ശുഭൈ:.
യദി മേ ഭഗവാനാഹ തതോഹം വിജിതേന്ദ്രിയ:৷৷1.63.21৷৷

"O Adorable one, if you have conferred the incomparable title of 'Maharshi' earned by my auspicious deeds, I feel I have conquered the senses."

തമുവാച തതോ ബ്രഹ്മാ ന താവത് ത്ത്വം ജിതേന്ദ്രിയ:.
യതസ്വ മുനിശാര്ദൂല ഇത്യുക്ത്വാ ത്രിദിവം ഗത:৷৷1.63.22৷৷

Then Brahma said to him, 'You have not conquered the senses yet. O Tiger among
ascetics, strive still.' Having said this he went toward heaven.

വിപ്രസ്ഥിതേഷു ദേവേഷു വിശ്വാമിത്രോ മഹാമുനി:.
ഊര്ധ്വബാഹുര്നിരാലമ്ബോ വായുഭക്ഷസ്തപശ്ചരന്৷৷1.63.23৷৷

After the departure of the gods, mighty ascetic Viswamitra raised his arms up, stood without support, subsisting on air, continuing with his austerities.

ഘര്മേ പഞ്ചതപാ ഭൂത്വാ വര്ഷാസ്വാകാശസംശ്രയ:.

ശിശിരേ സലിലസ്ഥായീ രാത്ര്യഹാനി തപോധന:৷৷1.63.24৷৷
ഏവം വര്ഷസഹസ്രം ഹി തപോ ഘോരമുപാഗമത്.

Viswamitra whose wealth was his penance carried on his rigid austerities for a thousand years amidst five fires, in summer, under the open sky in monsoon, and immersed in ater night and day in winter.

തസ്മിന് സന്തപ്യമാനേ തു വിശ്വാമിത്രേ മഹാമുനൌ৷৷1.63.25৷৷
സമ്ഭ്രമസ്സുമഹാനാസീത്സുരാണാം വാസവസ്യ ച.

When the mighty asetic Viswamitra was peforming penance, the gods as well as Indra got deeply perturbed.

രമ്ഭാമപ്സരസം ശക്ര സ്സഹ സര്വൈര്മരുദ്ഗണൈ:.
ഉവാചാത്മഹിതം വാക്യമഹിതം കൌശികസ്യ ച৷৷1.63.26৷৷

Indra along with all the maruts spoke to the celestial nymph Rambha, words that augured well for them and not for kaushika (Viswamitra).

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേ ത്രിഷഷ്ടിതമസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the sixtythird sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.