Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 57. The legend of Thrisanku.

 

[Trisanku decided to perform a sacrifice to ascend to heaven with the physical body -- refused by Vasishta, Trisanku approaches his sons and seeks their help.]

ततस्सन्तप्तहृदय: स्मरन्निग्रहमात्मन:।
विनिश्श्वस्य विनिश्श्वस्य कृतवैरो महत्मना।।1.57.1।।

स दक्षिणां दिशं गत्वा महिष्या सह राघव ।
तताप परमं घोरं विश्वामित्रो महत्तप:।।1.57.2।।

फलमूलाशनो दान्तश्चकार सुमहत्तप:।

अथास्य जज्ञिरे पुत्रास्सत्यधर्मपरायणा:।
हविष्यन्दो मधुष्यन्दो दृढनेत्रो महारथ:।।1.57.3।।

पूर्णे वर्षसहस्रे तु ब्रह्मा लोकपितामह:।
अब्रवीन्मधुरं वाक्यं विश्वामित्रं तपोधनम्।।1.57.4।।

चिता राजर्षिलोकास्ते तपसा कुशिकात्मज।
अनेन तपसा त्वां तु राजर्षिरिति विद्महे।।1.57.5।।

एवमुक्त्वा महातेजा जगाम सह दैवतै:।
त्रिविष्टपं ब्रह्मलोकं लोकानां परमेश्वर:।।1.57.6।।

विश्वामित्रोऽपि तच्छ्रुत्वा ह्रिया किञ्चिदवाङ्मुख:।
दु:खेन महताऽऽविष्टस्समन्युरिदमब्रवीत् ।।1.57.7।।

तपश्च सुमहत्तप्तं राजर्षिरिति मां विदु:।
देवास्सर्षिगणास्सर्वे नास्ति मन्ये तप:फलम्।।1.57.8।।

इति निश्चित्य मनसा भूय एव महातपा:।
तपश्चकार काकुत्स्थ परमं परमात्मवान्।।1.57.9।।

एतस्मिन्नेव काले तु सत्यवादी जितेन्द्रिय:।
त्रिशङ्कुरिति विख्यात इक्ष्वाकुकुलवर्धन:।।1.57.10।।

तस्य बुद्धिस्समुत्पन्ना यजेयमिति राघव ।
गच्छेयं स्वशरीरेण देवानां परमां गतिम्।।1.57.11।।

स वसिष्ठं समाहूय कथयामास चिन्तितम्।
अशक्यमिति चाप्युक्तो वसिष्ठेन महात्मना।।1.57.12।।

प्रत्याख्यातो वसिष्ठेन स ययौदक्षिणां दिशम्।
ततस्तत्कर्मसिद्ध्यर्थं पुत्रां स्तस्य गतो नृप:।।1.57.13।।

वासिष्ठा दीर्घतपसस्तपो यत्र हि तेपिरे।
त्रिशंङ्कुस्सुमहातेजा श्शतं परमभास्वरम्।।1.57.14।।

वसिष्ठपुत्रान् ददृशे तप्यमानान् यशस्विन:।

सोऽभिगम्य महात्मनस्सर्वानेव गुरोस्सुतान्।।1.57.15।।
अभिवाद्यानुपूर्व्येण ह्रिया किञ्चिदवाङ्मुख:।

अब्रवीत्सुमहाभगान्सर्वानेव कृताञ्जलि:।।1.57.16।।

शरणं व: प्रपद्येऽहं शरण्यान् शरणागत:।
प्रत्याख्यातोऽस्मि भद्रं वो वसिष्ठेन महात्मना।।1.57.17।।

यष्टुकामो महायज्ञं तदनुज्ञातुमर्हथ।
गुरुपुत्रानहं सर्वान्नमस्कृत्य प्रसादये।।1.57.18।।

शिरसा प्रणतो याचे ब्राह्मणान् तपसि स्थितान्।
ते मां भवन्तस्सिद्ध्यर्थं याजयन्तु समाहिता:।।1.57.19।।
सशरीरो यथाऽहं हि देवलोकमवाप्नुयाम्।

प्रत्याख्यातो वसिष्ठेन गतिमन्यां तपोधना:।।1.57.20।।
गुरुपुत्रानृते सर्वान्नाहं पश्यामि काञ्चन।

इक्ष्वाकूणां हि सर्वेषां पुरोधा: परमा गति:।।1.57.21।।
पुरोधसस्तु विद्वांसस्तारयन्ति सदा नृपान्।
तस्मादनन्तरं सर्वे भवन्तो दैवतं मम।।1.57.22।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे सप्तपञ्चाशस्सर्ग:।।

[Trisanku decided to perform a sacrifice to ascend to heaven with the physical body -- refused by Vasishta, Trisanku approaches his sons and seeks their help.]

തതസ്സന്തപ്തഹൃദയ: സ്മരന്നിഗ്രഹമാത്മന:.
വിനിശ്ശ്വസ്യ വിനിശ്ശ്വസ്യ കൃതവൈരോ മഹത്മനാ৷৷1.57.1৷৷

സ ദക്ഷിണാം ദിശം ഗത്വാ മഹിഷ്യാ സഹ രാഘവ! .
തതാപ പരമം ഘോരം വിശ്വാമിത്രോ മഹത്തപ:৷৷1.57.2৷৷

ഫലമൂലാശനോ ദാന്തശ്ചകാര സുമഹത്തപ:.

"O Descendant of Raghu (Rama) having created enmity between himself and the magnanimous Vasishta, Viswamitra recollecting the disgrace and repeatedly sighing with a distressed heart went with his eldest wife towards southern quarter to perform rigorous penance. Subsisting on fruits and roots and his senses underfull control he performed the most rigid austerities.

അഥാസ്യ ജജ്ഞിരേ പുത്രാസ്സത്യധര്മപരായണാ:.
ഹവിഷ്യന്ദോ മധുഷ്യന്ദോ ദൃഢനേത്രോ മഹാരഥ:৷৷1.57.3৷৷

After some time, four sons, Havishyanda, Madhushyanda, Drudhanetra and Maharatha, who (later) wer wedded to truth and duty, were born."

പൂര്ണേ വര്ഷസഹസ്രേ തു ബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹ:.
അബ്രവീന്മധുരം വാക്യം വിശ്വാമിത്രം തപോധനമ്৷৷1.57.4৷৷

A thousand years passed. The Grandsire of the worlds, Brahma, appeared. He spoke to Viswamitra, the great ascetic, these pleasant words:

ചിതാ രാജര്ഷിലോകാസ്തേ തപസാ കുശികാത്മജ!.
അനേന തപസാ ത്വാം തു രാജര്ഷിരിതി വിദ്മഹേ৷৷1.57.5৷৷

"O Son of Kushika! with your austerities you have won the worlds of the rajarshis. On account of your austerities, you are acknowledged a rajarshi".

ഏവമുക്ത്വാ മഹാതേജാ ജഗാമ സഹ ദൈവതൈ:.
ത്രിവിഷ്ടപം ബ്രഹ്മലോകം ലോകാനാം പരമേശ്വര:৷৷1.57.6৷৷

Having said this the glorious (Brahma), supreme lord of the worlds, left for his abode
in Brahmaloka, in heaven accompanied by the gods.

വിശ്വാമിത്രോപി തച്ഛ്രുത്വാ ഹ്രിയാ കിഞ്ചിദവാങ്മുഖ:.
ദു:ഖേന മഹതാവിഷ്ടസ്സമന്യുരിദമബ്രവീത് ৷৷1.57.7৷৷

On hearing this Viswamitra hanging down his face a little with shame and anger and grief said:

തപശ്ച സുമഹത്തപ്തം രാജര്ഷിരിതി മാം വിദു:.
ദേവാസ്സര്ഷിഗണാസ്സര്വേ നാസ്തി മന്യേ തപ:ഫലമ്৷৷1.57.8৷৷

"I have performed intense austerities. Yet rishis and devatas have recognised me only as a rajarshi. I think my penance has yielded fruit.

ഇതി നിശ്ചിത്യ മനസാ ഭൂയ ഏവ മഹാതപാ:.
തപശ്ചകാര കാകുത്സ്ഥ പരമം പരമാത്മവാന്৷৷1.57.9৷৷

"O Descendant of Kakustha (Rama)! this celebrated intellectual having decided in his mind once again performed greater austerities.

ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു സത്യവാദീ ജിതേന്ദ്രിയ:.
ത്രിശങ്കുരിതി വിഖ്യാത ഇക്ഷ്വാകുകുലവര്ധന:৷৷1.57.10৷৷

At this time there lived a celebrated king, renowned in the Ikshvakus race, named Trisanku, who was truthful and self restrained.

തസ്യ ബുദ്ധിസ്സമുത്പന്നാ യജേയമിതി രാഘവ! .
ഗച്ഛേയം സ്വശരീരേണ ദേവാനാം പരമാം ഗതിമ്৷৷1.57.11৷৷

"O Son of the Raghus (Rama)! a thought arose in his mind to enter heaven with his physical body by performing a sacrifice.

സ വസിഷ്ഠം സമാഹൂയ കഥയാമാസ ചിന്തിതമ്.
അശക്യമിതി ചാപ്യുക്തോ വസിഷ്ഠേന മഹാത്മനാ৷৷1.57.12৷৷

Summoning Vasishta he (Trisahnku) communicated his intention, but the great Vasishta said it was not possible.

പ്രത്യാഖ്യാതോ വസിഷ്ഠേന സ യയൌദക്ഷിണാം ദിശമ്.
തതസ്തത്കര്മസിദ്ധ്യര്ഥം പുത്രാം സ്തസ്യ ഗതോ നൃപ:৷৷1.57.13৷৷

Refused by Vasishta, the king went south in order to fulfil his purpose and approached Vasishta's sons.

വാസിഷ്ഠാ ദീര്ഘതപസസ്തപോ യത്ര ഹി തേപിരേ.
ത്രിശംങ്കുസ്സുമഹാതേജാ ശ്ശതം പരമഭാസ്വരമ്৷৷1.57.14৷৷

വസിഷ്ഠപുത്രാന് ദദൃശേ തപ്യമാനാന് യശസ്വിന:.

Most brilliant Trisanku approached the sons of Vasishta in the place where they had been performing austerities for a long time. There he saw the famous, exceedingly effulgent sons of Vasishta one hundred in number practising penance.

സോഭിഗമ്യ മഹാത്മനസ്സര്വാനേവ ഗുരോസ്സുതാന്৷৷1.57.15৷৷

അഭിവാദ്യാനുപൂര്വ്യേണ ഹ്രിയാ കിഞ്ചിദവാങ്മുഖ:.
അബ്രവീത്സുമഹാഭഗാന്സര്വാനേവ കൃതാഞ്ജലി:৷৷1.57.16৷৷

The king, having approached all the illustrious sons of his spiritual guide, paid obeisance to them in order of seniority. Bowing down his face in humility and with folded palms, he addressed all those distinguished sons of Vasishta saying:

ശരണം വ: പ്രപദ്യേഹം ശരണ്യാന് ശരണാഗത:.
പ്രത്യാഖ്യാതോസ്മി ഭദ്രം വോ വസിഷ്ഠേന മഹാത്മനാ৷৷1.57.17৷৷

O protectors of those who seek refuge in you, protect me. Wish you well. I have been refused by the great Vasishta.

യഷ്ടുകാമോ മഹായജ്ഞം തദനുജ്ഞാതുമര്ഹഥ.
ഗുരുപുത്രാനഹം സര്വാന്നമസ്കൃത്യ പ്രസാദയേ৷৷1.57.18৷৷

'I wish to perform a great sacrifice. You are worthy enough to tender your consent. I pay homage to all the sons of my spiritual guide oblige.

ശിരസാ പ്രണതോ യാചേ ബ്രാഹ്മണാന് തപസി സ്ഥിതാന്.
തേ മാം ഭവന്തസ്സിദ്ധ്യര്ഥം യാജയന്തു സമാഹിതാ:৷৷1.57.19৷৷

സശരീരോ യഥാഹം ഹി ദേവലോകമവാപ്നുയാമ്.

You, brahmins are established in austerity. I bow to you. I beg all of you to direct me with composed minds to direct me in order to attain heaven in physical form'.

പ്രത്യാഖ്യാതോ വസിഷ്ഠേന ഗതിമന്യാം തപോധനാ:৷৷1.57.20৷৷
ഗുരുപുത്രാനൃതേ സര്വാന്നാഹം പശ്യാമി കാഞ്ചന.

O Ascetocs! after having been rejected by Vasishta. I do not see any way other than the sons of my spiritual guide to help me achieve my purpose.

ഇക്ഷ്വാകൂണാം ഹി സര്വേഷാം പുരോധാ: പരമാ ഗതി:৷৷1.57.21৷৷

പുരോധസസ്തു വിദ്വാംസസ്താരയന്തി സദാ നൃപാന്.
തസ്മാദനന്തരം സര്വേ ഭവന്തോ ദൈവതം മമ৷৷1.57.22৷৷

For all the descendants of Ikshvakus the spiritual preceptor is the supreme resort for salvation. Learned spiritual preceptors have always liberated kings. Hence you are all gods to me only next to Vasishta".

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേ സപ്തപഞ്ചാശസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the fiftyseventh sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic
composed by sage Valmiki.