Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 56. Vasishta destroys the weapons employed by Viswamitra with his Brahmadanda

 

[Vasishta destroys the weapons employed by Viswamitra with his Brahmadanda -- Viswamitra undertakes austerities to acquire brahminhood.]

एवमुक्तो वसिष्ठेन विश्वामित्रो महाबल:।
आग्नेयमस्त्रमुत्क्षिप्य तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्।।1.56.1।।

ब्रह्मदण्डं समुत्क्षिप्य कालदण्डमिवाऽपरम्।
वसिष्ठो भगवान् क्रोधादिदं वचनमब्रवीत्।।1.56.2।।

क्षत्रबन्धो स्थितोस्म्येष यद्बलं तद्विदर्शय।
नाशयाम्यद्य ते दर्पं शस्त्रस्य तव गाधिज।।1.56.3।।

क्व च ते क्षत्रियबलं क्व च ब्रह्मबलं महत्।
पश्य ब्रह्मबलं दिव्यं मम क्षत्रियपांसन।।1.56.4।।

तस्यास्त्रं गाधिपुत्रस्य घोरमाग्नेयमुद्यतम्।
ब्रह्मदण्डेन तच्छान्तमग्नेर्वेग इवाम्भसा।।1.56.5।।

वारुणं चैव रौद्रं च ऐन्द्रं पाशुपतं तथा।
ऐषीकं चापि चिक्षेप कुपितो गाधिनन्दन:।।1.56.6।।

मानवं मोहनं चैव गान्धर्वं स्वापनं तथा।
जृम्भणं मादनं चैव संतापनविलापने।।1.56.7।।

शोषणं दारणं चैव वज्रमस्त्रं सुदुर्जयम्।
ब्रह्मपाशं कालपाशं वारुणं पाशमेव च।।1.56.8।।

पैनाकास्त्रं च दयितं शुष्कार्द्रे अशनी उभे।
दण्डास्त्रमथ पैशाचं क्रौञ्चमस्त्रं तथैव च।।1.56.9।।

धर्मचक्रं कालचक्रं विष्णुचक्रं तथैव च।
वायव्यं मथनं चैव अस्त्रं हयशिरस्तथा।।1.56.10।।

शक्तिद्वयं च चिक्षेप कङ्कालं मुसलं तथा। 560
वैद्याधरं महास्त्रं च कालास्त्रमथ दारुणम्।।1.56.11।।

त्रिशूलमस्त्रं घोरं च कापालमथ कङ्कणम्।
एतान्यस्त्राणि चिक्षेप सर्वाणि रघुनन्दन।।1.56.12।।

वसिष्ठे जपतां श्रेष्ठे तदद्भुतमिवाभवत्।

तानि सर्वाणि दण्डेन ग्रसते ब्रह्मणस्सुत:।।1.56.13।।
तेषु शान्तेषु ब्रह्मास्त्रं क्षिप्तवान् गाधिनन्दन:।

तदस्त्रमुद्यतं दृष्ट्वा देवास्साग्निपुरोगमा:।।1.56.14।।

देवर्षयश्च सम्भ्रान्तागन्धर्वास्समहोरगा:।
त्रैलोक्यमासीत्सन्तप्तं ब्रह्मास्त्रे समुदीरिते।।1.56.15।

तदप्यस्त्रं महाघोरं ब्रह्मं ब्राह्मेण तेजसा ।
वसिष्ठो ग्रसते सर्वं ब्रह्मदण्डेन राघव।।1.56.16।।

ब्रह्मास्त्रं ग्रसमानस्य वसिष्ठस्य महात्मन:।
त्रैलोक्यमोहनं रौद्रं रूपमासीत्सुदारुणम्।।1.56.17।।

रोमकूपेषु सर्वेषु वसिष्ठस्य महात्मन:।
मरीच्य इव निष्पेतुरग्नेर्धूमाकुलार्चिष:।।1.56.18।।

प्राज्वलद्ब्रह्मदण्डश्च वसिष्ठस्य करोद्यत:।
विधूम इव कालाग्निर्यमदण्ड इवापर:।।1.56.19।।

ततोऽस्तुवन् मुनिगणा वसिष्ठं जपतां वरम्।
अमोघं ते बलं ब्रह्मन् तेजो धारय तेजसा।।1.56.20।।

निगृहीतस्त्वया ब्रह्मन् विश्वामित्रो महातपा:।
प्रसीद जपतां श्रेष्ठ लोकास्सन्तु गतव्यथा:।।1.56.21।।

एवमुक्तो महातेजाश्शमं चक्रे महातपा:।
विश्वामित्रोऽपि निकृतो विनिश्वस्येदमब्रवीत्।।1.56.22।।

धिग्बलं क्षत्रियबलं ब्रह्मतेजो बलं बलम्।
एकेन ब्रह्मदण्डेन सर्वास्त्राणि हतानि मे।।1.56.23।।

तदेतत्समवेक्ष्याहं प्रसन्नेन्द्रियमानस:।
तपो महत्समास्थास्ये यद्वै ब्रह्मत्वकारणम्।।1.56.24।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे षट्पञ्चाशस्सर्ग:।।

[Vasishta destroys the weapons employed by Viswamitra with his Brahmadanda -- Viswamitra undertakes austerities to acquire brahminhood.]

ഏവമുക്തോ വസിഷ്ഠേന വിശ്വാമിത്രോ മഹാബല:.
ആഗ്നേയമസ്ത്രമുത്ക്ഷിപ്യ തിഷ്ഠ തിഷ്ഠേതി ചാബ്രവീത്৷৷1.56.1৷৷

Thus said Vasishta. Mighty Viswamitra lifted up agneya astra (shaft of fire) and discharging it said, 'stay, stay'.

ബ്രഹ്മദണ്ഡം സമുത്ക്ഷിപ്യ കാലദണ്ഡമിവാപരമ്.
വസിഷ്ഠോ ഭഗവാന് ക്രോധാദിദം വചനമബ്രവീത്৷৷1.56.2৷৷

Venerable Vasishta, in fury lifted the Brahmadanda which was like another rod of death. And spoke these words:

ക്ഷത്രബന്ധോ സ്ഥിതോസ്മ്യേഷ യദ്ബലം തദ്വിദര്ശയ.
നാശയാമ്യദ്യ തേ ദര്പം ശസ്ത്രസ്യ തവ ഗാധിജ!৷৷1.56.3৷৷

"O wicked kshatriya! O son of Gadhi! here I stand. Show me your strength and the pride of your arms. I will destroy them now.

ക്വ ച തേ ക്ഷത്രിയബലം ക്വ ച ബ്രഹ്മബലം മഹത്.
പശ്യ ബ്രഹ്മബലം ദിവ്യം മമ ക്ഷത്രിയപാംസന!৷৷1.56.4৷৷

O mean kshatriya! where does your energy of a kshatriya stand in comparison with the great energy of Brahma? Behold my Brahmabala (Brahman's energy)".

തസ്യാസ്ത്രം ഗാധിപുത്രസ്യ ഘോരമാഗ്നേയമുദ്യതമ്.
ബ്രഹ്മദണ്ഡേന തച്ഛാന്തമഗ്നേര്വേഗ ഇവാമ്ഭസാ৷৷1.56.5৷৷

The Brahmadanda (released by Vasishta) put down the dreadful agneya astra released by Gadhi's son just like the force of fire is extinguished by water.

വാരുണം ചൈവ രൌദ്രം ച ഐന്ദ്രം പാശുപതം തഥാ.
ഐഷീകം ചാപി ചിക്ഷേപ കുപിതോ ഗാധിനന്ദന:৷৷1.56.6৷৷

The incensed son of Gadhi employed varuna, raudra, aindra, pasupata and aishika weapons.

മാനവം മോഹനം ചൈവ ഗാന്ധര്വം സ്വാപനം തഥാ.
ജൃമ്ഭണം മാദനം ചൈവ സംതാപനവിലാപനേ৷৷1.56.7৷৷

ശോഷണം ദാരണം ചൈവ വജ്രമസ്ത്രം സുദുര്ജയമ്.
ബ്രഹ്മപാശം കാലപാശം വാരുണം പാശമേവ ച৷৷1.56.8৷৷

പൈനാകാസ്ത്രം ച ദയിതം ശുഷ്കാര്ദ്രേ അശനീ ഉഭേ.
ദണ്ഡാസ്ത്രമഥ പൈശാചം ക്രൌഞ്ചമസ്ത്രം തഥൈവ ച৷৷1.56.9৷৷

ധര്മചക്രം കാലചക്രം വിഷ്ണുചക്രം തഥൈവ ച.
വായവ്യം മഥനം ചൈവ അസ്ത്രം ഹയശിരസ്തഥാ৷৷1.56.10৷৷

ശക്തിദ്വയം ച ചിക്ഷേപ കങ്കാലം മുസലം തഥാ. 560
വൈദ്യാധരം മഹാസ്ത്രം ച കാലാസ്ത്രമഥ ദാരുണമ്৷৷1.56.11৷৷

ത്രിശൂലമസ്ത്രം ഘോരം ച കാപാലമഥ കങ്കണമ്.
ഏതാന്യസ്ത്രാണി ചിക്ഷേപ സര്വാണി രഘുനന്ദന৷৷1.56.12৷৷

വസിഷ്ഠേ ജപതാം ശ്രേഷ്ഠേ തദദ്ഭുതമിവാഭവത്.

"O Descendent of Raghu! Viswamitra employed weapons like manava, mohana, gandharva, swapana, jrimbhana, madana, santapana, vilapana, shoshana, darana, vajra weapons, Brahma, kala and varuna pasas, the favourite painaka, daita, shushka, ardra vajras, danda, paisacha, krauncha, weapons, dharmachakra, kalachakra, vishnuchakras, vayavya, mathana, hayasira weapons, kanakala, musala powers,
vaidyadhara, kalatrishula, kapala, kankana weapons discharged against Vasishta the best of ascetics. All this became aweful.

താനി സര്വാണി ദണ്ഡേന ഗ്രസതേ ബ്രഹ്മണസ്സുത:৷৷1.56.13৷৷
തേഷു ശാന്തേഷു ബ്രഹ്മാസ്ത്രം ക്ഷിപ്തവാന് ഗാധിനന്ദന:.

Vasishta son of Brahma, swallowed all those weapons with his staff. When those weapons were humbled, son of Gadhi employed Brahmastra.

തദസ്ത്രമുദ്യതം ദൃഷ്ട്വാ ദേവാസ്സാഗ്നിപുരോഗമാ:৷৷1.56.14৷৷

ദേവര്ഷയശ്ച സമ്ഭ്രാന്താഗന്ധര്വാസ്സമഹോരഗാ:.
ത്രൈലോക്യമാസീത്സന്തപ്തം ബ്രഹ്മാസ്ത്രേ സമുദീരിതേ৷৷1.56.15.

All the devatas, with Agni in the forefront, divine rishis, great uragas and gandharvas were agitated seeing the Brahmastra raised. When Brahmastra was discharged, the three worlds became distressed.

തദപ്യസ്ത്രം മഹാഘോരം ബ്രഹ്മം ബ്രാഹ്മേണ തേജസാ .
വസിഷ്ഠോ ഗ്രസതേ സര്വം ബ്രഹ്മദണ്ഡേന രാഘവ!৷৷1.56.16৷৷

O Descendant of Raghu! Vasishta who possessed the energy of Brahma swallowed that very dreadful Brahmastra entirely with the help of Brahmadanda.

ബ്രഹ്മാസ്ത്രം ഗ്രസമാനസ്യ വസിഷ്ഠസ്യ മഹാത്മന:.
ത്രൈലോക്യമോഹനം രൌദ്രം രൂപമാസീത്സുദാരുണമ്৷৷1.56.17৷৷

While swallowing Brahmastra the great Vasishta looked fierce and terrible causing the three worlds to faint.

രോമകൂപേഷു സര്വേഷു വസിഷ്ഠസ്യ മഹാത്മന:.
മരീച്യ ഇവ നിഷ്പേതുരഗ്നേര്ധൂമാകുലാര്ചിഷ:৷৷1.56.18৷৷

From every pore of the great Vasishta's body flames resembling rays of light with smoke emerged.

പ്രാജ്വലദ്ബ്രഹ്മദണ്ഡശ്ച വസിഷ്ഠസ്യ കരോദ്യത:.
വിധൂമ ഇവ കാലാഗ്നിര്യമദണ്ഡ ഇവാപര:৷৷1.56.19৷৷

The staff of Brahma in Vasishta's hand, resembling smokeless fire at the end of the dissolution of the worlds inflamed like another rod of death.

തതോസ്തുവന് മുനിഗണാ വസിഷ്ഠം ജപതാം വരമ്.
അമോഘം തേ ബലം ബ്രഹ്മന് തേജോ ധാരയ തേജസാ৷৷1.56.20৷৷

Then hosts of saints praised Vasishta, the best among sages, saying "O! Brahmin, your energy is infallible, hold your energy by your enegy".

നിഗൃഹീതസ്ത്വയാ ബ്രഹ്മന്! വിശ്വാമിത്രോ മഹാതപാ:.
പ്രസീദ ജപതാം ശ്രേഷ്ഠ! ലോകാസ്സന്തു ഗതവ്യഥാ:৷৷1.56.21৷৷

'O Brahman! great ascetic Viswamitra was controlled by you. O Best of ascetics! be
pleased and let the worlds be delivered from distress'.

ഏവമുക്തോ മഹാതേജാശ്ശമം ചക്രേ മഹാതപാ:.
വിശ്വാമിത്രോപി നികൃതോ വിനിശ്വസ്യേദമബ്രവീത്৷৷1.56.22৷৷

At this, Vasishta the most brilliant ascetic became quiet. The humiliated Viswamitra heaved a sigh and spoke these words:

ധിഗ്ബലം ക്ഷത്രിയബലം ബ്രഹ്മതേജോ ബലം ബലമ്.
ഏകേന ബ്രഹ്മദണ്ഡേന സര്വാസ്ത്രാണി ഹതാനി മേ৷৷1.56.23৷৷

Shame! Where is the might of a kshatriya? The energy of a brahmin is the real energy. The staff of Brahma has singly destroyed all my weapons".

തദേതത്സമവേക്ഷ്യാഹം പ്രസന്നേന്ദ്രിയമാനസ:.
തപോ മഹത്സമാസ്ഥാസ്യേ യദ്വൈ ബ്രഹ്മത്വകാരണമ്৷৷1.56.24৷৷

"Now I have realised the reason. With clear mind and senses, I shall undertake intense penance which will earn me brahminhood".

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേ ഷട്പഞ്ചാശസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the fiftysixth sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.