Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 55. Vishwamitra ruins Vasishtas hermitage.

[Viswamitra's sons and soldiers get destroyed in the clash--Viswamitra performs austerities and acquires divine weapons by pleasing Lord Siva.]

ततस्तानाकुलान् दृष्ट्वा विश्वामित्रास्त्रमोहितान्।
वसिष्ठश्चोदयामास कामधुक् सृज योगत:।।1.55.1।।

तस्याहुम्भारवाज्जाता: काम्भोजा रविसन्निभा:।
ऊधसस्त्वथ सञ्जाता: पप्लवाश्शस्त्रपाणय:।।1.55.2।।

योनिदेशाच्च यवनाश्शकृद्देशाच्छका स्तथा।
रोमकूपेषु च म्लेच्छा हारीतास्सकिरातका:।।1.55.3।।

तैस्तैर्निषूदितं सर्वं विश्वामित्रस्य तत्क्षणात्।
सपदातिगजं साश्वं सरथं रघुनन्दन।।1.55.4।।

दृष्ट्वा निषूदितं सैन्यं वसिष्ठेन महात्मना।
विश्वामित्रसुतानां च शतं नानाविधायुधम्।।1.55.5।।

अभ्यधावत्सुसङ्कृद्धं वसिष्ठं जपतां वरम्।
हुङ्कारेणैव तान् सर्वान् ददाह भगवान् ऋषि:।।1.55.6।।

ते साश्वरथपादाता वसिष्ठेन महात्मना।
भस्मीकृता मुहूर्तेन विश्वामित्रसुता स्तदा।।1.55.7।।

दृष्ट्वा विनाशितान् पुत्रान् बलं च सुमहायशा:।
सव्रीडश्चिन्तयाऽविष्टो विश्वामित्रोऽभवत्तदा।।1.55.8।।

समुद्र इव निर्वेगो भग्नदंष्ट्र इवोरग:।
उपरक्त इवादित्यस्सद्यो निष्प्रभतां गत:।।1.55.9।।

हतपुत्रबलो दीनो लूनपक्ष इव द्विज:।
हतदर्पो हतोत्साहो निर्वेदं समपद्यत।।1.55.10।।

स पुत्रमेकं राज्याय पालयेति नियुज्य च।
पृथिवीं क्षत्रधर्मेण वनमेवान्वपद्यत।।1.55.11।।

स गत्वा हिमवत्पार्श्वं किन्नरोरगसेवितम्।
महादेवप्रसादार्थं तपस्तेपे महातपा:।।1.55.12।।

केनचित्त्वथ कालेन देवेशो वृषभध्वज:।
दर्शयामास वरदो विश्वामित्रं महाबलम्।।1.55.13।।

किमर्थं तप्यसे राजन् ब्रूहि यत्ते विवक्षितम्।
वरदोऽस्मि वरो यस्ते काङ्क्षितस्सोऽभिधीयताम्।।1.55.14।।

एवमुक्तस्तु देवेन विश्वामित्रो महातपा:।
प्रणिपत्य महादेवमिदं वचनमब्रवीत्।।1.55.15।।

यदि तुष्टो महादेव धनुर्वेदो ममानघ।
साङ्गोपाङ्गोपनिषदस्सरहस्य: प्रदीयताम्।।1.55.16।।

यानि देवेषु चास्त्राणि दानवेषु महर्षिषु।
गन्धर्वयक्षरक्षस्सु प्रतिभान्तु ममानघ।।1.55.17।।

तव प्रसादाद्भवतु देवदेवममेप्सितम्।
एवमस्त्विति देवेशो वाक्यमुक्त्वा गतस्तदा।।1.55.18।।

प्राप्य चास्त्राणि राजर्षिर्विश्वामित्रो महाबल:।
दर्पेण महता युक्तो दर्पपूर्णोऽभवत्तदा।।1.55.19।।

विवर्धमानो वीर्येण समुद्र इव पर्वणि।
हतमेव तदा मेने वसिष्ठमृषिसत्तमम्।।1.55.20।।

ततो गत्वाऽऽश्रमपदं मुमोचास्त्राणि पार्थिव:।
यैस्तत्तपोवनं सर्वं निर्दग्धं चास्त्रतेजसा।।1.55.21।।

उदीर्यमाणमस्त्रं तद्विश्वामित्रस्य धीमत:।
दृष्ट्वा विप्रद्रुतास्सर्वे मुनयश्शतशो दिश:।।1.55.22।।

वसिष्ठस्य च ये शिष्यास्तथैव मृगपक्षिण:।
विद्रवन्ति भयाद्भीता नानादिग्भ्यस्सहस्रश:।।1.55.23।।

वसिष्ठस्याश्रमपदं शून्यमासीन्महात्मन:।
मुहूर्तमिव निश्शब्दमासीदिरिणसन्निभम्।।1.55.24।।

वदतो वै वसिष्ठस्य मा भैरिति मुहुर्मुहु:।
नाशयाम्यद्य गाधेयं नीहारमिव भास्कर:।।1.55.25।।

एवमुक्त्वा महातेजा वसिष्ठो जपतां वर:।
विश्वामित्रं तदा वाक्यं सरोषमिदमब्रवीत्।।1.55.26।।

आश्रमं चिरसम्वृद्धं यद्विनाशितवानसि।
दुराचारोऽसि तन्मूढ तस्मात्त्वं न भविष्यसि।।1.55.27।।

इत्युक्त्वा परमक्रुद्धो दण्डमुद्यम्य सत्वर:।
विधूममिव कालाग्निं यमदण्डमिवापरम्।।1.55.28।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे पञ्चपञ्चाशस्सर्ग:।।

[Viswamitra's sons and soldiers get destroyed in the clash--Viswamitra performs austerities and acquires divine weapons by pleasing Lord Siva.]

തതസ്താനാകുലാന് ദൃഷ്ട്വാ വിശ്വാമിത്രാസ്ത്രമോഹിതാന്.
വസിഷ്ഠശ്ചോദയാമാസ കാമധുക് സൃജ യോഗത:৷৷1.55.1৷৷

Thereafter, Vasishta having seen the forces tortured and overpowered by the weapons of Viswamitra said, "O Kamadhenu! create additional forces through your yogic power."

തസ്യാഹുമ്ഭാരവാജ്ജാതാ: കാമ്ഭോജാ രവിസന്നിഭാ:.
ഊധസസ്ത്വഥ സഞ്ജാതാ: പപ്ലവാശ്ശസ്ത്രപാണയ:৷৷1.55.2৷৷

യോനിദേശാച്ച യവനാശ്ശകൃദ്ദേശാച്ഛകാ സ്തഥാ.
രോമകൂപേഷു ച മ്ലേച്ഛാ ഹാരീതാസ്സകിരാതകാ:৷৷1.55.3৷৷

"From her lowing Kambhojas bright like the Sun, from the udder Paplavas, weapons in hand, from the vagina Yavanas, from the anus Sakas, from the roots of the hair Mlecchas along with Kiratas and Haritas were born.

തൈസ്തൈര്നിഷൂദിതം സര്വം വിശ്വാമിത്രസ്യ തത്ക്ഷണാത്.
സപദാതിഗജം സാശ്വം സരഥം രഘുനന്ദന!৷৷1.55.4৷৷

O descendant of the Raghus, Viswamitra's army consisting of infantry, elephants, horses, chariots has been entirely destroyed by them instantly.

ദൃഷ്ട്വാ നിഷൂദിതം സൈന്യം വസിഷ്ഠേന മഹാത്മനാ.
വിശ്വാമിത്രസുതാനാം ച ശതം നാനാവിധായുധമ്৷৷1.55.5৷৷

അഭ്യധാവത്സുസങ്കൃദ്ധം വസിഷ്ഠം ജപതാം വരമ്.
ഹുങ്കാരേണൈവ താന് സര്വാന് ദദാഹ ഭഗവാന് ഋഷി:৷৷1.55.6৷৷

Having seen the army destroyed by the powerful Vasishta, one hundred sons of Viswamitra became extremely furious and armed with various kinds of weapons rushed towards Vasishta, the best among ascetics. Adorable sage Vasishta, reduced them to ashes with just a 'humkara' (the loud 'hum' sound produced with the mouth)

തേ സാശ്വരഥപാദാതാ വസിഷ്ഠേന മഹാത്മനാ.
ഭസ്മീകൃതാ മുഹൂര്തേന വിശ്വാമിത്രസുതാ സ്തദാ৷৷1.55.7৷৷

Then one hundred sons of Viswamitra together with their horses, chariots and foot- soldiers were reduced to ashes in a moment by the powerful Vasishta.

ദൃഷ്ട്വാ വിനാശിതാന് പുത്രാന് ബലം ച സുമഹായശാ:.
സവ്രീഡശ്ചിന്തയാവിഷ്ടോ വിശ്വാമിത്രോഭവത്തദാ৷৷1.55.8৷৷

Seeing his sons and army destroyed the illustrious Viswamitra was filled with shame and anxiety.

സമുദ്ര ഇവ നിര്വേഗോ ഭഗ്നദംഷ്ട്ര ഇവോരഗ:.
ഉപരക്ത ഇവാദിത്യസ്സദ്യോ നിഷ്പ്രഭതാം ഗത:৷৷1.55.9৷৷

Like the ocean without waves or the snake bereft of fangs or the Sun eclipsed by Rahu, suddenly (Viswamitra) looked cheerless and dull.

ഹതപുത്രബലോ ദീനോ ലൂനപക്ഷ ഇവ ദ്വിജ:.
ഹതദര്പോ ഹതോത്സാഹോ നിര്വേദം സമപദ്യത৷৷1.55.10৷৷

Having lost his sons and the army, like a bird with wings clipped, wretched, with pride vanished and confidence shattered Viswamitra fell into despondency.

സ പുത്രമേകം രാജ്യായ പാലയേതി നിയുജ്യ ച.
പൃഥിവീം ക്ഷത്രധര്മേണ വനമേവാന്വപദ്യത৷৷1.55.11৷৷

Viswamitra, having entrusted one of his remaining sons to rule the kingdom in accordance with the kshatriya tradition reached the forest.

സ ഗത്വാ ഹിമവത്പാര്ശ്വം കിന്നരോരഗസേവിതമ്.
മഹാദേവപ്രസാദാര്ഥം തപസ്തേപേ മഹാതപാ:৷৷1.55.12৷৷

Mighty ascetic Viswamitra, reached the slopes of the Himavat mountain inhabited by kinnaras and uragas (serpents) and performed austerities in order to propitiate lord Mahadeva.

കേനചിത്ത്വഥ കാലേന ദേവേശോ വൃഷഭധ്വജ:.
ദര്ശയാമാസ വരദോ വിശ്വാമിത്രം മഹാബലമ്৷৷1.55.13৷৷

After some time, lord of the gods, bestower of boons, Maheswara with the symbol of the bull on the banner appeared before mighty Viswamitra.

കിമര്ഥം തപ്യസേ രാജന് ബ്രൂഹി യത്തേ വിവക്ഷിതമ്.
വരദോസ്മി വരോ യസ്തേ കാങ്ക്ഷിതസ്സോഭിധീയതാമ്৷৷1.55.14৷৷

O King! what are you performing the penance for? Tell me what you want? I am bestower of boons. Speak out you desire (said Lord Siva).

ഏവമുക്തസ്തു ദേവേന വിശ്വാമിത്രോ മഹാതപാ:.
പ്രണിപത്യ മഹാദേവമിദം വചനമബ്രവീത്৷৷1.55.15৷৷

Having heard this from the god, Viswamitra who performed the great austerities prostrated before Mahadeva and said these words.

യദി തുഷ്ടോ മഹാദേവ ധനുര്വേദോ മമാനഘ!.
സാങ്ഗോപാങ്ഗോപനിഷദസ്സരഹസ്യ: പ്രദീയതാമ്৷৷1.55.16৷৷

O Irreproachable one! O Mahadeva! if you are pleased with me, make me an expert in Dhanurveda, the science of archery with all it secrets, angas (branches), upangas (sub-divisions) and Upanishads.

യാനി ദേവേഷു ചാസ്ത്രാണി ദാനവേഷു മഹര്ഷിഷു.
ഗന്ധര്വയക്ഷരക്ഷസ്സു പ്രതിഭാന്തു മമാനഘ৷৷1.55.17৷৷

O Irreproachable one! whatever weapons are known to devatas, danavas, maharshis, gandharvas, yakshas, rakshasas, be revealed to me.

തവ പ്രസാദാദ്ഭവതു ദേവദേവമമേപ്സിതമ്.
ഏവമസ്ത്വിതി ദേവേശോ വാക്യമുക്ത്വാ ഗതസ്തദാ৷৷1.55.18৷৷

O Lord of the gods! by your favour let my desire be fulfilled. Lord Mahadeva having said: 'Be it so' vanished.

പ്രാപ്യ ചാസ്ത്രാണി രാജര്ഷിര്വിശ്വാമിത്രോ മഹാബല:.
ദര്പേണ മഹതാ യുക്തോ ദര്പപൂര്ണോഭവത്തദാ৷৷1.55.19৷৷

Rajarshi Viswamitra endowed with supreme power became very haughty. Having obtained the weapons, his insolence was greatly accentuated.

വിവര്ധമാനോ വീര്യേണ സമുദ്ര ഇവ പര്വണി.
ഹതമേവ തദാ മേനേ വസിഷ്ഠമൃഷിസത്തമമ്৷৷1.55.20৷৷

Like the sea during the full moon, with his increased power (blessed with the invincible strength of the weapons) Viswamitra thought the foremost of ascetics Vasishta was (already) slain. (It shows the height of the king's ignorance and arrogance).

തതോ ഗത്വാശ്രമപദം മുമോചാസ്ത്രാണി പാര്ഥിവ:.
യൈസ്തത്തപോവനം സര്വം നിര്ദഗ്ധം ചാസ്ത്രതേജസാ৷৷1.55.21৷৷

Thereafter king Viswamitra having proceeded towards the hermitage (of Vasishta) and released the weapons by the energy of which the entire forest of the ascetics was burnt down.

ഉദീര്യമാണമസ്ത്രം തദ്വിശ്വാമിത്രസ്യ ധീമത:.
ദൃഷ്ട്വാ വിപ്രദ്രുതാസ്സര്വേ മുനയശ്ശതശോ ദിശ:৷৷1.55.22৷৷

On seeing the weapons discharged by the intelligent Viswamitra saints in hundreds fled in all directions.

വസിഷ്ഠസ്യ ച യേ ശിഷ്യാസ്തഥൈവ മൃഗപക്ഷിണ:.
വിദ്രവന്തി ഭയാദ്ഭീതാ നാനാദിഗ്ഭ്യസ്സഹസ്രശ:৷৷1.55.23৷৷

The disciples of Vasishta as well as animals and birds got terrified by the fear and fled in their thousands in all directions.

വസിഷ്ഠസ്യാശ്രമപദം ശൂന്യമാസീന്മഹാത്മന:.
മുഹൂര്തമിവ നിശ്ശബ്ദമാസീദിരിണസന്നിഭമ്৷৷1.55.24৷৷

The greatsoul Vasishta's hermitage became deserted and silent in an instant like a barren field.

വദതോ വൈ വസിഷ്ഠസ്യ മാ ഭൈരിതി മുഹുര്മുഹു:.
നാശയാമ്യദ്യ ഗാധേയം നീഹാരമിവ ഭാസ്കര:৷৷1.55.25৷৷

Even while Vasistha was repeatedly assuring the saints saying "Do not fear, I will now
destroy Viswamitra, son of Gadhi just as the Sun dispels the morning mist (they fled)".

ഏവമുക്ത്വാ മഹാതേജാ വസിഷ്ഠോ ജപതാം വര:.
വിശ്വാമിത്രം തദാ വാക്യം സരോഷമിദമബ്രവീത്৷৷1.55.26৷৷

The infuriated Vasishta who was highly brilliant, foremost among those who meditate said to Viswamitra:

ആശ്രമം ചിരസമ്വൃദ്ധം യദ്വിനാശിതവാനസി.
ദുരാചാരോസി തന്മൂഢ തസ്മാത്ത്വം ന ഭവിഷ്യസി৷৷1.55.27৷৷

"O Fool! this hermitage has been developed over a long time. Why did you destroy it? On account of your wickedness you will not live long."

ഇത്യുക്ത്വാ പരമക്രുദ്ധോ ദണ്ഡമുദ്യമ്യ സത്വര:.
വിധൂമമിവ കാലാഗ്നിം യമദണ്ഡമിവാപരമ്৷৷1.55.28৷৷

Exceedingly furious Vasishta quickly lifted up his staff which looked like the staff of Yama (the od of death), like smokeless fire at the time of destruction of the worlds.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേ പഞ്ചപഞ്ചാശസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the fiftyfifth sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.