Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 52. Vasishta orders Kamadhenu to create things necessary for the hospitality to king Viswamitra

 

[Vasishta orders Kamadhenu to create things necessary for the hospitality to king Viswamitra.]

स दृष्ट्वा परमप्रीतो विश्वामित्रो महाबल:।
प्रणतो विनयाद्वीरो वसिष्ठं जपतां वरम्।।1.52.1।।

स्वागतं तव चेत्युक्तो वसिष्ठेन महात्मना।
आसनं चास्य भगवान् वसिष्ठो व्यादिदेश ह।।1.52.2।।

उपविष्टाय च तदा विश्वामित्राय धीमते।
यथान्यायं मुनिवर: फलमूलमुपाहरत्।।1.52.3।।

प्रतिगृह्य तु तां पूजां वसिष्ठाद्राजसत्तम:।
तपोग्निहोत्रशिष्येषु कुशलं पर्यपृच्छत।।1.52.4।।

विश्वामित्रो महातेजा वनस्पतिगणे तथा ।
सर्वत्र कुशलं चाह वसिष्ठो राजसत्तमम्।।1.52.5।।

सुखोपविष्टं राजानं विश्वामित्रं महातपा:।
पप्रच्छ जपतां श्रेष्ठो वसिष्ठो ब्रह्मणस्सुत:।।1.52.6।।

कच्चित्ते कुशलं राजन् कच्चिद्धर्मेण रञ्जयन्।
प्रजा: पालयसे वीर राजवृत्तेन धार्मिक।।1.52.7।।

कच्चित्ते सम्भृता भृत्या: कच्चित्तिष्ठन्ति शासने।
कच्चित्ते विजितास्सर्वे रिपवो रिपुसूदन ।।1.52.8।।

कच्चिद्बलेषु कोशेषु मित्रेषु च परन्तप।
कुशलं ते नरव्याघ्र पुत्रपौत्रे तवानघ ।।1.52.9।।

सर्वत्र कुशलं राजा वसिष्ठं प्रत्युदाहरत्।
विश्वामित्रो महातेजा वसिष्ठं विनयान्वित:।।1.52.10।।

कृत्वोभौ सुचिरं कालं धर्मिष्ठौ ता: कथा: शुभा:।
मुदा परमया युक्तौ प्रीयेतां तौ परस्परम्।।1.52.11।।

ततो वसिष्ठो भगवान् कथाऽन्ते रघुनन्दन ।
विश्वामित्रमिदं वाक्यमुवाच प्रहसन्निव।।1.52.12।।

आतिथ्यं कर्तुमिच्छामि बलस्यास्य महाबल ।
तव चैवाप्रमेयस्य यथार्हं सम्प्रतीच्छ मे।।1.52.13।।

सत्क्रियां तु भवानेतां प्रतीच्छतु मयोद्यताम्।

राजा त्वमतिथिश्रेष्ठ: पूजनीय: प्रयत्नत:।।1.52.14।।

एवमुक्तो वसिष्ठेन विश्वामित्रो महामति:।
कृतमित्यब्रवीद्राजा प्रियवाक्येन मे त्वया।।1.52.15।।

फलमूलेन भगवन् विद्यते यत्तवाश्रमे।
पाद्येनाचमनीयेन भगवद्दर्शनेन च।।1.52.16।।

सर्वथा च महाप्राज्ञ पूजार्हेण सुपूजित:।
गमिष्यामि नमस्तेऽस्तु मैत्रेणेक्षस्व चक्षुषा।।1.52.17।।

एवं ब्रुवन्तं राजानं वसिष्ठ:पुनरेव हि।
न्यमन्त्रयत धर्मात्मा पुन:पुनरुदारधी:।।1.52.18।।

बाढमित्येव गाधेयो वसिष्ठं प्रत्युवाच ह।
यथा प्रियं भगवतस्तथाऽस्तु मुनिपुङ्गव।।1.52.19।।

एवमुक्तो महातेजा वसिष्ठो जपतां वर:।
आजुहाव तत: प्रीत: कल्माषीं धूतकल्मष:।।1.52.20।।

एह्येहि शबले क्षिप्रं श्रृणु चापि वचो मम।
सबलस्यास्य राजर्षे:कर्तुं व्यवसितोऽस्म्यहम्।।1.52.21।।
भोजनेन महार्हेण सत्कारं संविधत्स्व मे।

यस्य यस्य यथाकामं षड्रसेष्वभिपूजितम्।
तत्सर्वं कामधुक्क्षिप्रमभिवर्ष कृते मम।।1.52.22।।

रसेनान्नेन पानेन लेह्यचोष्येण संयुतम्।
अन्नानां निचयं सर्वं सृजस्व शबले त्वर।।1.52.23।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे द्विपञ्चाशस्सर्ग:।

[Vasishta orders Kamadhenu to create things necessary for the hospitality to king Viswamitra.]

സ ദൃഷ്ട്വാ പരമപ്രീതോ വിശ്വാമിത്രോ മഹാബല:.
പ്രണതോ വിനയാദ്വീരോ വസിഷ്ഠം ജപതാം വരമ്৷৷1.52.1৷৷

Overwhelmed with joy the mighty, heroic Viswamitra upon seeing Vasishta, the greatest among ascetics, was and offered respectful salutations.

സ്വാഗതം തവ ചേത്യുക്തോ വസിഷ്ഠേന മഹാത്മനാ.
ആസനം ചാസ്യ ഭഗവാന് വസിഷ്ഠോ വ്യാദിദേശ ഹ৷৷1.52.2৷৷

Adorable Vasishta received Viswamitra with words of welcome and ordered a seat for him.

ഉപവിഷ്ടായ ച തദാ വിശ്വാമിത്രായ ധീമതേ.
യഥാന്യായം മുനിവര: ഫലമൂലമുപാഹരത്৷৷1.52.3৷৷

With the sagacious Viswamitra seated the great ascetic, duly offered him fruits and roots.

പ്രതിഗൃഹ്യ തു താം പൂജാം വസിഷ്ഠാദ്രാജസത്തമ:.
തപോഗ്നിഹോത്രശിഷ്യേഷു കുശലം പര്യപൃച്ഛത৷৷1.52.4৷৷

വിശ്വാമിത്രോ മഹാതേജാ വനസ്പതിഗണേ തഥാ .
സര്വത്ര കുശലം ചാഹ വസിഷ്ഠോ രാജസത്തമമ്৷৷1.52.5৷৷

Foremost among kings, the brilliant Viswamitra, having received hospitality from Vasishta, enquired about his welbeing his austerities, his fire-sacrifices, his disciples and trees (in his hermitage). Vasishta, too, informed him of the welfare of all.

സുഖോപവിഷ്ടം രാജാനം വിശ്വാമിത്രം മഹാതപാ:.
പപ്രച്ഛ ജപതാം ശ്രേഷ്ഠോ വസിഷ്ഠോ ബ്രഹ്മണസ്സുത:৷৷1.52.6৷৷

Vasishta, son of Brahma, the greatest among those who recite prayers and possess rich asceticism enquired of king Viswamitra comfortably seated (before him):

കച്ചിത്തേ കുശലം രാജന് കച്ചിദ്ധര്മേണ രഞ്ജയന്.
പ്രജാ: പാലയസേ വീര രാജവൃത്തേന ധാര്മിക৷৷1.52.7৷৷

"O King, is it all well with you? O righteous one! O heroic one! are you ruling (your subjects) in accordance with the duties enjoined upon the king? Do you rule them in conformity with the code of moralit in order to make them happy.

കച്ചിത്തേ സമ്ഭൃതാ ഭൃത്യാ: കച്ചിത്തിഷ്ഠന്തി ശാസനേ.
കച്ചിത്തേ വിജിതാസ്സര്വേ രിപവോ രിപുസൂദന !৷৷1.52.8৷৷

Are your servants provided well with their requirements? Do they abide by your command? O Destroyer of foes! have all your enemies been conquered ?

കച്ചിദ്ബലേഷു കോശേഷു മിത്രേഷു ച പരന്തപ.
കുശലം തേ നരവ്യാഘ്ര പുത്രപൌത്രേ തവാനഘ !৷৷1.52.9৷৷

O Tormentor of enemies! O Sinless one! O Tiger among men! is it all well with your army, treasury, friends, sons and grandsons?

സര്വത്ര കുശലം രാജാ വസിഷ്ഠം പ്രത്യുദാഹരത്.
വിശ്വാമിത്രോ മഹാതേജാ വസിഷ്ഠം വിനയാന്വിത:৷৷1.52.10৷৷

Highly brilliant king Viswamitra, humbly informed Vasishta that all was well.

കൃത്വോഭൌ സുചിരം കാലം ധര്മിഷ്ഠൌ താ: കഥാ: ശുഭാ:.
മുദാ പരമയാ യുക്തൌ പ്രീയേതാം തൌ പരസ്പരമ്৷৷1.52.11৷৷

Both the righteous personalities dwelt at length on various matters and interesting anecdotes with great delight and derived mutual pleasure.

തതോ വസിഷ്ഠോ ഭഗവാന് കഥാന്തേ രഘുനന്ദന !.
വിശ്വാമിത്രമിദം വാക്യമുവാച പ്രഹസന്നിവ৷৷1.52.12৷৷

O Descendent of Raghu! at the end of the conversation, venerable Vasishta, smiling as
it were said to Viswamitra

ആതിഥ്യം കര്തുമിച്ഛാമി ബലസ്യാസ്യ മഹാബല !.
തവ ചൈവാപ്രമേയസ്യ യഥാര്ഹം സമ്പ്രതീച്ഛ മേ৷৷1.52.13৷৷

O Highy powerful Viswamitra! I wish to offer appropriate hospitality to you and to your incomparable army. Be pleased to accept it.

സത്ക്രിയാം തു ഭവാനേതാം പ്രതീച്ഛതു മയോദ്യതാമ്.
രാജാ ത്വമതിഥിശ്രേഷ്ഠ: പൂജനീയ: പ്രയത്നത:৷৷1.52.14৷৷

Please accept the honour I extend. Being a king, you are a distinguished guest. you deserve to be treated respectfully in all possible ways".

ഏവമുക്തോ വസിഷ്ഠേന വിശ്വാമിത്രോ മഹാമതി:.
കൃതമിത്യബ്രവീദ്രാജാ പ്രിയവാക്യേന മേ ത്വയാ৷৷1.52.15৷৷

To these words of Vasishta, the great intellectual Viswamitra said, "you have spoken pleasing words. This in itself is hospitality for me".

ഫലമൂലേന ഭഗവന് വിദ്യതേ യത്തവാശ്രമേ.
പാദ്യേനാചമനീയേന ഭഗവദ്ദര്ശനേന ച৷৷1.52.16৷৷

സര്വഥാ ച മഹാപ്രാജ്ഞ പൂജാര്ഹേണ സുപൂജിത:.
ഗമിഷ്യാമി നമസ്തേസ്തു മൈത്രേണേക്ഷസ്വ ചക്ഷുഷാ৷৷1.52.17৷৷

"O Worshipful one! O Profoundly wise one! you are worthy of homage. You have excellently honoured me in all possible ways with whatever fruits and roots available in your hermitage, with water for washing feet and for sipping. You have permitted me darshan with your revered self. I shall leave (now). My regards! Look upon me with eyes of friendship".

ഏവം ബ്രുവന്തം രാജാനം വസിഷ്ഠ:പുനരേവ ഹി.
ന്യമന്ത്രയത ധര്മാത്മാ പുന:പുനരുദാരധീ:৷৷1.52.18৷৷

As the king was addressing thus the righteous and generous Vasishta, repeatedly requested him to accept his hospitality.

ബാഢമിത്യേവ ഗാധേയോ വസിഷ്ഠം പ്രത്യുവാച ഹ.
യഥാ പ്രിയം ഭഗവതസ്തഥാസ്തു മുനിപുങ്ഗവ!৷৷1.52.19৷৷

The son of Gadhi said to Vasishta, "O Pre-eminent among sages, be it so, O venerable one! they will be done".

ഏവമുക്തോ മഹാതേജാ വസിഷ്ഠോ ജപതാം വര:.
ആജുഹാവ തത: പ്രീത: കല്മാഷീം ധൂതകല്മഷ:৷৷1.52.20৷৷

Vasishta who was highly brilliant the greatest among those who meditate (on Brahman) and free from sins was pleased. Thereafter he called the speckled cow (Kamadhenu):

ഏഹ്യേഹി ശബലേ ക്ഷിപ്രം ശ്രൃണു ചാപി വചോ മമ.
സബലസ്യാസ്യ രാജര്ഷേ:കര്തും വ്യവസിതോസ്മ്യഹമ്৷৷1.52.21৷৷

ഭോജനേന മഹാര്ഹേണ സത്കാരം സംവിധത്സ്വ മേ.

"O Sabala, come on quick! Listen to my words. I have decided to honour this royal saint and his army with excellent food. Make necessary arrangemets.

യസ്യ യസ്യ യഥാകാമം ഷഡ്രസേഷ്വഭിപൂജിതമ്.
തത്സര്വം കാമധുക്ക്ഷിപ്രമഭിവര്ഷ കൃതേ മമ৷৷1.52.22৷৷

രസേനാന്നേന പാനേന ലേഹ്യചോഷ്യേണ സംയുതമ്.
അന്നാനാം നിചയം സര്വം സൃജസ്വ ശബലേ ത്വര৷৷1.52.23৷৷

O Sabala! create at once all food items consisting of liquids and solids for drinking, tasting and siping."

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേ ദ്വിപഞ്ചാശസ്സര്ഗ:.

Thus ends the fiftysecond sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.