Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 49. Rama releases Ahalya from her curse Gautama and Ahalya extend hospitality to Rama

 

[The Devatas restore the virility of Indra--Rama releases Ahalya from her curse Gautama and Ahalya extend hospitality to Rama.]

अफलस्तु ततश्शक्रो देवानग्निपुरोगमान्।
अब्रवीत्त्रस्तवदनस्सर्षिस्सङ्घान् सचारणान्।।1.49.1।।

कुर्वता तपसो विघ्नं गौतमस्य महात्मन:।
क्रोधमुत्पाद्य हि मया सुरकार्यमिदं कृतम्।।1.49.2।।

अफलोऽस्मि कृतस्तेन क्रोधात्सा च निराकृता।
शापमोक्षेण महता तपोऽस्यापहृतं मया।।1.49.3।।

तस्मात्सुरवरास्सर्वे सर्षिस्सङ्घास्सचारणा: ।
सुरसाह्यकरं सर्वे सफलं कर्तुमर्हथ।।1.49.4।।

शतक्रतोर्वचश्श्रुत्वा देवास्साग्निपुरोगमा:।
पितृदेवानुपेत्याहु स्सह सर्वैर्मरुद्गणै:।।1.49.5।।

अयं मेषस्सवृषणश्शक्रो ह्यवृषण: कृत:।
मेषस्य वृषणौ गृह्य शक्रायाऽशु प्रयच्छथ।।1.49.6।।

अफलस्तु कृतो मेष: परां तुष्टिं प्रदास्यति।
भवतां हर्षणार्थाय ये च दास्यन्ति मानवा:।।1.49.7।।

अग्नेस्तु वचनं श्रुत्वा पितृदेवास्समागता:।
उत्पाट्य मेषवृषणौ सहस्राक्षे न्यवेशयन्।।1.49.8।।

तदा प्रभृति काकुत्स्थ पितृदेवास्समागता:।
अफलान् भुञ्जते मेषान् फलैस्तेषामयोजयन्।।1.49.9।।

इन्द्रस्तु मेषवृषणस्तदाप्रभृति राघव।
गौतमस्य प्रभावेन तपसश्च महात्मन:।।1.49.10।।

तदागच्छ महातेज आश्रमं पुण्यकर्मण:।
तारयैनां महाभागामहल्यां देवरूपिणीम्।।1.49.11।।

विश्वामित्रवचश्श्रुत्वा राघवस्सहलक्ष्मण:।
विश्वामित्रं पुरस्कृत्य तमाश्रममथाविशत्।।1.49.12।।

ददर्श च महाभागां तपसा द्योतितप्रभाम्।
लोकैरपि समागम्य दुर्निरीक्ष्यां सुरासुरै:।।1.49.13।।

प्रयत्नान्निर्मितां धात्रा दिव्यां मायामयीमिव।
स तुषारावृतां साभ्रां पूर्णचन्द्रप्रभामिव।।1.49.14।।
मध्येंऽभसो दुराधर्षां दीप्तां सूर्यप्रभामिव।

सा हि गौतमवाक्येन दुर्निरीक्ष्या बभूव ह।।1.49.15।।
त्रयाणामपि लोकानां यावद्रामस्य दर्शनम्।

शापस्यान्तमुपागम्य तेषां दर्शनमागता।।1.49.16।।
राघवौ तु ततस्तस्या: पादौ जगृहतुस्तदा।

स्मरन्ती गौमवच: प्रतिजग्राह सा च तौ।।1.49.17।।
पाद्यमर्घ्यं तथाऽऽतिथ्यं चकार सुसमाहिता।
प्रतिजग्राह काकुत्स्थो विधिदृष्टेन कर्मणा।।1.49.18।।

पुष्पवृष्टिर्महत्यासीद्देवदुन्दुभिनिस्वनै:।
गन्धर्वाप्सरसां चैव महानासीत्समागम:।।1.49.19।।

साधु साध्विति देवास्तामहल्यां समपूजयन्।
तपोबलविशुद्धाङ्गी गौतमस्य वशानुगाम्।।1.49.20।।

गौतमोऽपि महातेजा अहल्यासहितस्सुखी।
रामं सम्पूज्य विधिवत्तपस्तेपे महातपा:।।1.49.21।।

रामोऽपि परमां पूजां गौतमस्य महामुने:।
सकाशाद्विधिवत्प्राप्य जगाम मिथिलां तत:।।1.49.22।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे एकोनपञ्चाशस्सर्गः।।

[The Devatas restore the virility of Indra--Rama releases Ahalya from her curse- Gautama and Ahalya extend hospitality to Rama.]

അഫലസ്തു തതശ്ശക്രോ ദേവാനഗ്നിപുരോഗമാന്.
അബ്രവീത്ത്രസ്തവദനസ്സര്ഷിസ്സങ്ഘാന് സചാരണാന്৷৷1.49.1৷৷

Deprived of testicles, Indra with a frightened face addressed hordes of rishis and charanas with agni in the forefront.

കുര്വതാ തപസോ വിഘ്നം ഗൌതമസ്യ മഹാത്മന:.
ക്രോധമുത്പാദ്യ ഹി മയാ സുരകാര്യമിദം കൃതമ്৷৷1.49.2৷৷

'I have accomplished the objective of the devatas by creating obstacles to Gautama's austerities, evoking in consequence the wrath of the magnanimous sage'.

അഫലോസ്മി കൃതസ്തേന ക്രോധാത്സാ ച നിരാകൃതാ.
ശാപമോക്ഷേണ മഹതാ തപോസ്യാപഹൃതം മയാ৷৷1.49.3৷৷

'By his (Gautama's) wrath I have been deprived of my testicles. She (Ahalya) has been deserted by him. He has lost his ascetic energy through the pronouncement of this great curse'.

തസ്മാത്സുരവരാസ്സര്വേ സര്ഷിസ്സങ്ഘാസ്സചാരണാ:! .
സുരസാഹ്യകരം സര്വേ സഫലം കര്തുമര്ഹഥ৷৷1.49.4৷৷

'For that reason, O rishis, charanas and great devatas! it is your duty to restore my testicles for the benefit I have given you'.

ശതക്രതോര്വചശ്ശ്രുത്വാ ദേവാസ്സാഗ്നിപുരോഗമാ:.
പിതൃദേവാനുപേത്യാഹു സ്സഹ സര്വൈര്മരുദ്ഗണൈ:৷৷1.49.5৷৷

'Hearing Indra, all the devatas accompanied by maruts. Lead by the Fire-god devatas approached and said':

അയം മേഷസ്സവൃഷണശ്ശക്രോ ഹ്യവൃഷണ: കൃത:.
മേഷസ്യ വൃഷണൌ ഗൃഹ്യ ശക്രായാശു പ്രയച്ഛഥ৷৷1.49.6৷৷

'This ram (which has received the share of your sacrificial offerings) has testicles. As
Indra has been deprived of his own take these testicles immediately and graft them on to Indra'.

അഫലസ്തു കൃതോ മേഷ: പരാം തുഷ്ടിം പ്രദാസ്യതി.
ഭവതാം ഹര്ഷണാര്ഥായ യേ ച ദാസ്യന്തി മാനവാ:৷৷1.49.7৷৷

അഗ്നേസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ പിതൃദേവാസ്സമാഗതാ:.
ഉത്പാട്യ മേഷവൃഷണൌ സഹസ്രാക്ഷേ ന്യവേശയന്৷৷1.49.8৷৷

Hearing the words of the Fire-god the pitrudevatas assembled, uprooted the testicles of the ram and grafted them on to Indra.

തദാ പ്രഭൃതി കാകുത്സ്ഥ! പിതൃദേവാസ്സമാഗതാ:.
അഫലാന് ഭുഞ്ജതേ മേഷാന് ഫലൈസ്തേഷാമയോജയന്৷৷1.49.9৷৷

"O Son of the Kakutsthas! from then on the pitrudevatas have been accepting rams without testicles as offerings in a sacrifice, with ram's testicles fitted on to Indra.

ഇന്ദ്രസ്തു മേഷവൃഷണസ്തദാപ്രഭൃതി രാഘവ!.
ഗൌതമസ്യ പ്രഭാവേന തപസശ്ച മഹാത്മന:৷৷1.49.10৷৷

O Son of the Raghus! illustrious Gautama's power of ascetism was such that thenceforth Indra possessed the testicles of a ram.

തദാഗച്ഛ മഹാതേജ ആശ്രമം പുണ്യകര്മണ:.
താരയൈനാം മഹാഭാഗാമഹല്യാം ദേവരൂപിണീമ്৷৷1.49.11৷৷

"Most brilliant Rama! therefore enter the hermitage of the pious (Gautama) and liberate this fortunate Ahalya of divine appearance (from the curse)."

വിശ്വാമിത്രവചശ്ശ്രുത്വാ രാഘവസ്സഹലക്ഷ്മണ:.
വിശ്വാമിത്രം പുരസ്കൃത്യ തമാശ്രമമഥാവിശത്৷৷1.49.12৷৷

In response to the words of Viswamitra Rama and Lakshmana entered the hermitage, Viswamitra in front.

ദദര്ശ ച മഹാഭാഗാം തപസാ ദ്യോതിതപ്രഭാമ്.
ലോകൈരപി സമാഗമ്യ ദുര്നിരീക്ഷ്യാം സുരാസുരൈ:৷৷1.49.13৷৷

പ്രയത്നാന്നിര്മിതാം ധാത്രാ ദിവ്യാം മായാമയീമിവ.
സ തുഷാരാവൃതാം സാഭ്രാം പൂര്ണചന്ദ്രപ്രഭാമിവ৷৷1.49.14৷৷

മധ്യേംഭസോ ദുരാധര്ഷാം ദീപ്താം സൂര്യപ്രഭാമിവ.

Rama beheld the highly fortunate Ahalya, shining brilliantly with the power of her asceticism. She could not be seen even by men, suras or asuras joined together. She looked divine and illusory as if created with special efforts by Brahma. Though not clearly visible, she was shining bright like the light of the full Moon muffled by mists in the sky and like the inviolable light of the Sun reflected in the water.

സാ ഹി ഗൌതമവാക്യേന ദുര്നിരീക്ഷ്യാ ബഭൂവ ഹ৷৷1.49.15৷৷
ത്രയാണാമപി ലോകാനാം യാവദ്രാമസ്യ ദര്ശനമ്.

By the words of Gautama, she became invisible to the three worlds till the appearance of Rama.

ശാപസ്യാന്തമുപാഗമ്യ തേഷാം ദര്ശനമാഗതാ৷৷1.49.16৷৷
രാഘവൌ തു തതസ്തസ്യാ: പാദൌ ജഗൃഹതുസ്തദാ.

With the expiry of the period of the curse, the Raghavas (Rama and Lakshmana) speared and she became perceptible when Rama touched her feet.

സ്മരന്തീ ഗൌതമവച: പ്രതിജഗ്രാഹ സാ ച തൌ৷৷1.49.17৷৷

പാദ്യമര്ഘ്യം തഥാതിഥ്യം ചകാര സുസമാഹിതാ.
പ്രതിജഗ്രാഹ കാകുത്സ്ഥോ വിധിദൃഷ്ടേന കര്മണാ৷৷1.49.18৷৷

Recalling the words of Gautama, she received them with water to wash their feet and offerings made with due devotion Rama accepted her hospitality extended in accordance tradition.

Amidst sounds of celestial kettle-drums, devatas showered flowers, gandharvas sang and apsarasa danced. There was a great assemblage (of divinities).

സാധു സാധ്വിതി ദേവാസ്താമഹല്യാം സമപൂജയന്.
തപോബലവിശുദ്ധാങ്ഗീ ഗൌതമസ്യ വശാനുഗാമ്৷৷1.49.20৷৷

On seeing Ahalya, her body purified by the power of penance at Gautama's command, the devatas worshipfully exclaimed, 'Excellent, Excellent!'

ഗൌതമോപി മഹാതേജാ അഹല്യാസഹിതസ്സുഖീ.
രാമം സമ്പൂജ്യ വിധിവത്തപസ്തേപേ മഹാതപാ:৷৷1.49.21৷৷

Brilliant Gautam, the great ascetic, along with Ahalya, worshipped Rama according to tradition, with delight and continued with his austerities.

രാമോപി പരമാം പൂജാം ഗൌതമസ്യ മഹാമുനേ:.
സകാശാദ്വിധിവത്പ്രാപ്യ ജഗാമ മിഥിലാം തത:৷৷1.49.22৷৷

Having received due hospitality from the great ascetic Gautama Rama also set out towards Mithila.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ 

ബാലകാണ്ഡേ ഏകോനപഞ്ചാശസ്സര്ഗഃ৷৷

Thus ends the fortyninth sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic
composed by sage Valmiki.