Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 44. King Bhagiratha performs funeral rites of his ancestors.

 

[King Bhagiratha performs funeral rites of his ancestors.]

स गत्वा सागरं राजा गङ्गयाऽनुगतस्तदा ।
प्रविवेश तलं भूमेर्यत्र ते भस्मसात्कृता:।।1.44.1।।

भस्मन्यथाऽप्लुते राम गङ्गायास्सलिलेन वै।
सर्वलोकप्रभुर्ब्रह्मा राजानमिदमब्रवीत्।।1.44.2।।

तारिता नरशार्दूल दिवं याताश्च देववत्।
षष्ठि: पुत्रसहस्राणि सगरस्य महात्मन:।।1.44.3।।

सागरस्य जलं लोके यावत्स्थास्यति पार्थिव।
सगरस्यात्मजास्तावत्स्वर्गे स्थास्यन्ति देववत्।।1.44.4।।

इयं च दुहिता ज्येष्ठा तव गङ्गा भविष्यति ।
त्वत्कृतेन च नाम्नाऽथ लोके स्थास्यति विश्रुता।।1.44.5।।

गङ्गा त्रिपथगा राजन् दिव्या भागीरथीति च।
त्रीन् पथो भावयन्तीति ततस्त्रिपथगा स्मृता।।1.44.6।।

पितामहानां सर्वेषां त्वमत्र मनुजाधिप ।
कुरुष्व सलिलं राजन् प्रतिज्ञामपवर्जय।।1.44.7।।

पूर्वकेण हि ते राजंस्तेनातियशसा तदा।
धर्मिणां प्रवरेणापि नैष प्राप्तो मनोरथ:।।1.44.8।।

तथैवांशुमता तात लोकेऽप्रतिमतेजसा।
गङ्गां प्रार्थयतानेतुं प्रतिज्ञा नापवर्जिता।।1.44.9।।

राजर्षिणा गुणवता महर्षिसमतेजसा।
मत्तुल्यतपसा चैव क्षत्रधर्मस्थितेन च।।1.44.10।।

दिलीपेन महाभाग तव पित्राऽति तेजसा।
पुनर्न शङ्किताऽनेतुं गङ्गां प्रार्थयताऽनघ।।1.44.11।।

सा त्वया समनुक्रान्ता प्रतिज्ञा पुरुषर्षभ।
प्राप्तोऽसि परमं लोके यश: परमसम्मतम्।।1.44.12।।

यच्च गङ्गावतरणं त्वया कृतमरिन्दम।
अनेन च भवान् प्राप्तो धर्मस्यायतनं महत्।।1.44.13।।

प्लावयस्व त्वमात्मानं नरोत्तम सदोचिते।
सलिले पुरुषव्याघ्र शुचि: पुण्यफलो भव।।1.44.14।।

पितामहानां सर्वेषां कुरुष्व सलिलक्रियाम्।
स्वस्ति तेऽस्तु गमिष्यामि स्वं लोकं गम्यतां नृप।।1.44.15।।

भगीरथोऽपि राजर्षि: कृत्वा सलिलमुत्तमम्।
यथाक्रमं यथान्यायं सागराणां महायशा:।।1.44.17।।

कृतोदकश्शुची राजा स्वपुरं प्रविवेश ह।
समृद्धार्थो रघुश्रेष्ठ स्वराज्यं प्रशशास ह।।1.44.18।।

प्रमुमोद ह लोकस्तं नृपमासाद्य राघव।
नष्टशोकस्समृद्धार्थो बभूव विगतज्वर:।।1.44.19।।

एष ते राम गङ्गाया विस्तरोऽभिहितो मया।
स्वस्ति प्राप्नुहि भद्रं ते संध्याकालोऽतिवर्तते।।1.44.20।।

धन्यं यशस्यमायुष्यं पुत्र्यं स्वर्ग्यमतीव च।
यश्श्रावयति विप्रेषु क्षत्रियेष्वितरेषु च।।1.44.21।।

प्रीयन्ते पितरस्तस्य प्रीयन्ते दैवतानि च।

इदमाख्यानमव्यग्रो गङ्गावतरणं शुभम्।।1.44.22।।

यश्शृणोति च काकुत्स्थ सर्वान् कामानवाप्नुयात्।
सर्वे पापा: प्रणश्यन्ति आयु: कीर्तिश्च वर्धते।।1.44.23।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे चतुश्चत्वारिंशस्सर्ग:।।

[King Bhagiratha performs funeral rites of his ancestors.]

സ ഗത്വാ സാഗരം രാജാ ഗങ്ഗയാനുഗതസ്തദാ .
പ്രവിവേശ തലം ഭൂമേര്യത്ര തേ ഭസ്മസാത്കൃതാ:৷৷1.44.1৷৷

Thereupon that king followed by Ganga reached the ocean and entered the lower regions of the earth where the sons of Sagara were found reduced to ashes.

ഭസ്മന്യഥാപ്ലുതേ രാമ ഗങ്ഗായാസ്സലിലേന വൈ.
സര്വലോകപ്രഭുര്ബ്രഹ്മാ രാജാനമിദമബ്രവീത്৷৷1.44.2৷৷

After the ashes were inundated by the waters of Ganga, Brahma, lord of the world, appeared before king Bhagiratha and said:

താരിതാ നരശാര്ദൂല ദിവം യാതാശ്ച ദേവവത്.
ഷഷ്ഠി: പുത്രസഹസ്രാണി സഗരസ്യ മഹാത്മന:৷৷1.44.3৷৷

"O Tiger among men! sixty thousand sons of illustrious Sagara having been liberated, had gone towards heaven like devatas.

സാഗരസ്യ ജലം ലോകേ യാവത്സ്ഥാസ്യതി പാര്ഥിവ!.
സഗരസ്യാത്മജാസ്താവത്സ്വര്ഗേ സ്ഥാസ്യന്തി ദേവവത്৷৷1.44.4৷৷

O King! as long as the waters in the ocean exist in this world, shall the sons of Sagara, live in heavens like gods.

ഇയം ച ദുഹിതാ ജ്യേഷ്ഠാ തവ ഗങ്ഗാ ഭവിഷ്യതി .
ത്വത്കൃതേന ച നാമ്നാഥ ലോകേ സ്ഥാസ്യതി വിശ്രുതാ৷৷1.44.5৷৷

This Ganga will become your eldest daughter and from now on she will be well-known in this world (as Bhagirathi) after your name.

ഗങ്ഗാ ത്രിപഥഗാ രാജന് ദിവ്യാ ഭാഗീരഥീതി ച.
ത്രീന് പഥോ ഭാവയന്തീതി തതസ്ത്രിപഥഗാ സ്മൃതാ৷৷1.44.6৷৷

O King! divine Ganga will be called Tripathaga as well as Bhagirathi. Since she flows in the three worlds (heaven, earth and the lower world: Patala), she will be known as
Tripathaga.

പിതാമഹാനാം സര്വേഷാം ത്വമത്ര മനുജാധിപ! .
കുരുഷ്വ സലിലം രാജന്! പ്രതിജ്ഞാമപവര്ജയ৷৷1.44.7৷৷

O Lord of men! O King! you may offer the waters of Ganga here to all your ancestors and thereby fulfil your vow.

പൂര്വകേണ ഹി തേ രാജംസ്തേനാതിയശസാ തദാ.
ധര്മിണാം പ്രവരേണാപി നൈഷ പ്രാപ്തോ മനോരഥ:৷৷1.44.8৷৷

O King! by the highly renowned ancestors of yours, the foremost among righteous ones (even Sagara) this desire has not been fulfilled.

തഥൈവാംശുമതാ താത! ലോകേപ്രതിമതേജസാ.
ഗങ്ഗാം പ്രാര്ഥയതാനേതും പ്രതിജ്ഞാ നാപവര്ജിതാ৷৷1.44.9৷৷

O Child! similarly though Anshuman possessed unparalleled prowess in this world his prayer to Ganga, his vow could not be fulfilled.

രാജര്ഷിണാ ഗുണവതാ മഹര്ഷിസമതേജസാ.
മത്തുല്യതപസാ ചൈവ ക്ഷത്രധര്മസ്ഥിതേന ച৷৷1.44.10৷৷

ദിലീപേന മഹാഭാഗ! തവ പിത്രാതി തേജസാ.
പുനര്ന ശങ്കിതാനേതും ഗങ്ഗാം പ്രാര്ഥയതാനഘ!৷৷1.44.11৷৷

O Sinless one (Bhagiratha)! O Distinguished one! on the part of Dilipa brilliant your father who had the virtuous of a rajarshi, who was equal to a maharshi in splendour, and to me in austerities and abiding to the duties of a kshatriya it was even not possible to bring Ganga through prayer

സാ ത്വയാ സമനുക്രാന്താ പ്രതിജ്ഞാ പുരുഷര്ഷഭ!.
പ്രാപ്തോസി പരമം ലോകേ യശ: പരമസമ്മതമ്৷৷1.44.12৷৷

O Best among men! you have fulfilled that vow. You have achieved supreme renown
and reverence in this world.

യച്ച ഗങ്ഗാവതരണം ത്വയാ കൃതമരിന്ദമ.
അനേന ച ഭവാന് പ്രാപ്തോ ധര്മസ്യായതനം മഹത്৷৷1.44.13৷৷

O Destroyer of enemies! by bringing about the descent of Ganga, you have secured a great abode in dharma.

പ്ലാവയസ്വ ത്വമാത്മാനം നരോത്തമ! സദോചിതേ.
സലിലേ പുരുഷവ്യാഘ്ര! ശുചി: പുണ്യഫലോ ഭവ৷৷1.44.14৷৷

O Best among men! O Tiger among men! take a dip in the eternally sacred waters, purify yourself and acquire holiness.

പിതാമഹാനാം സര്വേഷാം കുരുഷ്വ സലിലക്രിയാമ്.
സ്വസ്തി തേസ്തു ഗമിഷ്യാമി സ്വം ലോകം ഗമ്യതാം നൃപ!৷৷1.44.15৷৷

O King! perform the rites of all your forefathers with the waters (of Ganga), farewell. I shall return to my world (now). Go back, O King" (said Grandsire)!

ഭഗീരഥോപി രാജര്ഷി: കൃത്വാ സലിലമുത്തമമ്.
യഥാക്രമം യഥാന്യായം സാഗരാണാം മഹായശാ:৷৷1.44.17৷৷

കൃതോദകശ്ശുചീ രാജാ സ്വപുരം പ്രവിവേശ ഹ.
സമൃദ്ധാര്ഥോ രഘുശ്രേഷ്ഠ സ്വരാജ്യം പ്രശശാസ ഹ৷৷1.44.18৷৷

The illustrious rajarshi Bhagiratha, performed the rites of offering the sacred water of Ganga, in accordance with proper order and tradition for the sons of Sagara. Purified with the ablutions entered his own city." O Best of the Raghus! his desire thus fulfilled he continued to rule the kingdom thereafter".

പ്രമുമോദ ഹ ലോകസ്തം നൃപമാസാദ്യ രാഘവ!.
നഷ്ടശോകസ്സമൃദ്ധാര്ഥോ ബഭൂവ വിഗതജ്വര:৷৷1.44.19৷৷

"O Best of the Raghus! the world rejoiced having Bhagiratha as king. With his purpose achieved, he was freed from all mental afflictions and sorrows and thereafter lived happily.

ഏഷ തേ രാമ ഗങ്ഗായാ വിസ്തരോഭിഹിതോ മയാ.
സ്വസ്തി പ്രാപ്നുഹി ഭദ്രം തേ സംധ്യാകാലോതിവര്തതേ৷৷1.44.20৷৷

O Rama! I have related you the story of Ganga in detail. Evening time is passing by (and we shall perform the ablutions) farewell.

ധന്യം യശസ്യമായുഷ്യം പുത്ര്യം സ്വര്ഗ്യമതീവ ച.

യശ്ശ്രാവയതി വിപ്രേഷു ക്ഷത്രിയേഷ്വിതരേഷു ച৷৷1.44.21৷৷
പ്രീയന്തേ പിതരസ്തസ്യ പ്രീയന്തേ ദൈവതാനി ച.

He will be blessed with fame, longevity, progeny and (after death) heaven brahmins One who recites this story of Ganga to the kshatriyas and others, the gods and his forefathers would be pleased with him.

ഇദമാഖ്യാനമവ്യഗ്രോ ഗങ്ഗാവതരണം ശുഭമ്৷৷1.44.22৷৷

യശ്ശൃണോതി ച കാകുത്സ്ഥ സര്വാന് കാമാനവാപ്നുയാത്.
സര്വേ പാപാ: പ്രണശ്യന്തി ആയു: കീര്തിശ്ച വര്ധതേ৷৷1.44.23৷৷

O Son of the Kakusthas! whosoever listens to this auspicious story relating to the descent of Ganga with concentration, all his desires will be achieved, his sins will be destroyed and his longevity and fame will increase".

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേ ചതുശ്ചത്വാരിംശസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the forty fourth sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.