Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 31. Viswamitra accompanied by the two princes departs for Mithila

[Viswamitra accompanied by the two princes departs for Mithila they halt on the bank of Sona on their way]

अथ तां रजनीं तत्र कृतार्थौ रामलक्ष्मणौ।
ऊषतुर्मुदितौ वीरौ प्रहृष्टेनान्तरात्मना।।1.31.1।।

प्रभातायां तु शर्वर्यां कृतपौर्वाह्णिकक्रियौ।
विश्वामित्रमृषींश्चान्यान् सहितावभिजग्मतु:।।1.31.2।।

अभिवाद्य मुनिश्रेष्ठं ज्वलन्तमिव पावकम्।
ऊचतुर्मधुरोदारं वाक्यं मधुरभाषिणौ।।1.31.3।।

इमौ स्म मुनिशार्दूल किङ्करौ समुपस्थितौ।
आज्ञापय यथेष्टं वै शासनं करवाव किम्।।1.31.4।।

एवमुक्ता स्ततस्ताभ्यां सर्व एव महर्षय:।
विश्वामित्रं पुरस्कृत्य रामं वचनमब्रुवन्।।1.31.5।।

मैथिलस्य नरश्रेष्ठ जनकस्य भविष्यति।
यज्ञ: परमधर्मिष्ठस्तस्य यास्यामहे वयम्।।1.31.6।।

त्वं चैव नरशार्दूल सहास्माभिर्गमिष्यसि।
अद्भुतं धनुरत्नं च तत्र तद्रष्टुमर्हसि।।1.31.7।।

तद्धि पूर्वं नरश्रेष्ठ दत्तं सदसि दैवतै:।
अप्रमेयबलं घोरं मखे परमभास्वरम्।।1.31.8।।

नास्य देवा न गन्धर्वा नासुरा न च राक्षसा:।
कर्तुमारोपणं शक्ता न कथञ्चन मानुषा:।।1.31.9।।

धनुषस्तस्य वीर्यं तु जिज्ञासन्तो महीक्षित:।
न शेकुरारोपयितुं राजपुत्रा महाबला:।।1.31.10।।

तद्धनुर्नरशार्दूल मैथिलस्य महात्मन:।
तत्र द्रक्ष्यसि काकुत्स्थ यज्ञं चाद्भुतदर्शनम्।।1.31.11।।

तद्धि यज्ञफलं तेन मैथिलेनोत्तमं धनु:।
याचितं नरशार्दूल सुनाभं सर्वदैवतै:।।1.31.12।।

आयागभूतं नृपतेस्तस्य वेश्मनि राघव।
अर्चितं विविधैर्गन्धैर्धूपैश्चागरुगन्धिभि:।।1.31.13।।

एवमुक्त्वा मुनिवर: प्रस्थानमकरोत्तदा।
सर्षिसङ्घ स्सकाकुत्स्थ: आमन्त्र्य वनदेवता:।।1.31.14।।

स्वस्ति वोऽस्तु गमिष्यामि सिद्वस्सिद्धाश्रमादहम्।
उत्तरे जाह्नवीतीरे हिमवन्तं शिलोच्चयम्।।1.31.15।।

प्रदक्षिणं तत: कृत्वा सिद्धाश्रममनुत्तमम्।
उत्तरां दिशमुद्दिश्य प्रस्थातुमुपचक्रमे।।1.31.16।।

तं प्रयान्तं मुनिवरमन्वयादनुसारिणम्।
शकटीशतमात्रं तु प्रायेण ब्रह्मवादिनाम्।।1.31.17।।

मृगपक्षिगणाश्चैव सिद्धाश्रमनिवासिन:।
अनुजग्मुर्महात्मानं विश्वामित्रं महामुनिम्।।1.31.18।।

निवर्तयामास तत: पक्षिसङ्घान् मृगानपि।

ते गत्वा दूरमध्वानं लम्बमाने दिवाकरे।
वासं चक्रुर्मुनिगणाः शोणाकूले समाहिता:।।1.31.19।।

तेऽस्तं गते दिनकरे स्नात्वा हुतहुताशना:।
विश्वामित्रं पुरस्कृत्य निषेदुरमितौजस:।।1.31.20।।

रामोऽपि सहसौमित्रिर्मुनीं स्तानभिपूज्य च।
अग्रतो निषसादाथ विश्वामित्रस्य धीमत:।।1.31.21।।

अथ रामो महातेजाः विश्वामित्रं महामुनिम्।
पप्रच्छ नरशार्दूल: कौतूहलसमन्वित:।।1.31.22।।

भगवन् कोऽन्वयं देशस्समृद्धवनशोभित:।
श्रोतुमिच्छामि भद्रं ते वक्तुमर्हसि तत्त्वत:।।1.31.23।।

चोदितो रामवाक्येन कथयामास सुव्रत:।

तस्य देशस्य निखिलमृषिमध्ये महातपा:।।1.31.24।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे एकत्रिंशस्सर्ग:।।

[Viswamitra accompanied by the two princes departs for Mithila they halt on the bank of Sona on their way]

അഥ താം രജനീം തത്ര കൃതാര്ഥൌ രാമലക്ഷ്മണൌ.
ഊഷതുര്മുദിതൌ വീരൌ പ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ৷৷1.31.1৷৷

There, with their purpose fulfilled the heroes, Rama and Lakshmana, full of joy in their hearts spent the night.

പ്രഭാതായാം തു ശര്വര്യാം കൃതപൌര്വാഹ്ണികക്രിയൌ.
വിശ്വാമിത്രമൃഷീംശ്ചാന്യാന് സഹിതാവഭിജഗ്മതു:৷৷1.31.2৷৷

As the night dawned, both the brothers performed the morning rites and approached Viswamitra and other rishis.

അഭിവാദ്യ മുനിശ്രേഷ്ഠം ജ്വലന്തമിവ പാവകമ്.
ഊചതുര്മധുരോദാരം വാക്യം മധുരഭാഷിണൌ৷৷1.31.3৷৷

Sweet-tongued, they visited with folded hands the best of ascetics Viswamitra who was shining like a flaming fire and addressed him thus in sweet and generous words:

ഇമൌ സ്മ മുനിശാര്ദൂല കിങ്കരൌ സമുപസ്ഥിതൌ.
ആജ്ഞാപയ യഥേഷ്ടം വൈ ശാസനം കരവാവ കിമ്৷৷1.31.4৷৷

"O tiger among ascetics, we two are at your service. Command whatever you want and we shall execute" it.

ഏവമുക്താ സ്തതസ്താഭ്യാം സര്വ ഏവ മഹര്ഷയ:.
വിശ്വാമിത്രം പുരസ്കൃത്യ രാമം വചനമബ്രുവന്৷৷1.31.5৷৷

Addressed, thus by both of them, Viswamitra ahead of all the sages, spoke to Rama.

മൈഥിലസ്യ നരശ്രേഷ്ഠ! ജനകസ്യ ഭവിഷ്യതി.
യജ്ഞ: പരമധര്മിഷ്ഠസ്തസ്യ യാസ്യാമഹേ വയമ്৷৷1.31.6৷৷

"O foremost of men, Janaka, king of Mithila, is performing a great religious sacrifice. We shall go there.

ത്വം ചൈവ നരശാര്ദൂല! സഹാസ്മാഭിര്ഗമിഷ്യസി.
അദ്ഭുതം ധനുരത്നം ച തത്ര തദ്രഷ്ടുമര്ഹസി৷৷1.31.7৷৷

O tiger among men, come along with us. You ought to see there the wonderful jewel of a bow.

തദ്ധി പൂര്വം നരശ്രേഷ്ഠ! ദത്തം സദസി ദൈവതൈ:.
അപ്രമേയബലം ഘോരം മഖേ പരമഭാസ്വരമ്৷৷1.31.8৷৷

O best among men, this bow of immeasurable energy. dreadful and highly lustrous was bestowed on king Janaka by devatas in a sacrificial assembly in the past.

നാസ്യ ദേവാ ന ഗന്ധര്വാ നാസുരാ ന ച രാക്ഷസാ:.
കര്തുമാരോപണം ശക്താ ന കഥഞ്ചന മാനുഷാ:৷৷1.31.9৷৷

Neither devas, nor gandharvas, nor asuras nor human, are capable of stringing the bow by any means.

ധനുഷസ്തസ്യ വീര്യം തു ജിജ്ഞാസന്തോ മഹീക്ഷിത:.
ന ശേകുരാരോപയിതും രാജപുത്രാ മഹാബലാ:৷৷1.31.10৷৷

Mighty princes and kings have failed to string it, in their attempt to know its strength.

തദ്ധനുര്നരശാര്ദൂല! മൈഥിലസ്യ മഹാത്മന:.
തത്ര ദ്രക്ഷ്യസി കാകുത്സ്ഥ! യജ്ഞം ചാദ്ഭുതദര്ശനമ്৷৷1.31.11৷৷

O best of men, O descendent of Kakustha, there you will see the bow that belongs to the magnanimous king of Mithila and the wonderful sacrifice at that place.

തദ്ധി യജ്ഞഫലം തേന മൈഥിലേനോത്തമം ധനു:.
യാചിതം നരശാര്ദൂല! സുനാഭം സര്വദൈവതൈ:৷৷1.31.12৷৷

O best among men, that excellent bow strong in the middle was offered by king of Mithila, Devarata as well as by all devatas as fruit of the sacrifice.

ആയാഗഭൂതം നൃപതേസ്തസ്യ വേശ്മനി രാഘവ.
അര്ചിതം വിവിധൈര്ഗന്ധൈര്ധൂപൈശ്ചാഗരുഗന്ധിഭി:৷৷1.31.13৷৷

O Rama, that bow is worshipped in the king's palace as principal deity with various kinds of perfumes, sandal paste, incense and fragrant agaru".

ഏവമുക്ത്വാ മുനിവര: പ്രസ്ഥാനമകരോത്തദാ.
സര്ഷിസങ്ഘ സ്സകാകുത്സ്ഥ: ആമന്ത്ര്യ വനദേവതാ:৷৷1.31.14৷৷

Having spoken thus, Viswamitra, the best of ascetics commenced the onward journey along with the Kakutshas and rishis, taking leave of the deities of the forest.

സ്വസ്തി വോസ്തു ഗമിഷ്യാമി സിദ്വസ്സിദ്ധാശ്രമാദഹമ്.
ഉത്തരേ ജാഹ്നവീതീരേ ഹിമവന്തം ശിലോച്ചയമ്৷৷1.31.15৷৷

"(O ascetics of the forest) May you be safe. My purpose has been achieved in this Siddhaashrama. From here I shall go to the Himavanta mountain situated on the
northern bank of Jahnavi" (said Viswamitra).

പ്രദക്ഷിണം തത: കൃത്വാ സിദ്ധാശ്രമമനുത്തമമ്.
ഉത്തരാം ദിശമുദ്ദിശ്യ പ്രസ്ഥാതുമുപചക്രമേ৷৷1.31.16৷৷

Thereafter, circumambulating the supreme Siddhasrama with reverence, they (Viswamitra and the princes) commenced their journey in the northern direction.

തം പ്രയാന്തം മുനിവരമന്വയാദനുസാരിണമ്.
ശകടീശതമാത്രം തു പ്രായേണ ബ്രഹ്മവാദിനാമ്৷৷1.31.17৷৷

As Viswamitra, the best of ascetics set out on his journey, expounders of the Vedas followed him, nearly in one hundred carriages.

മൃഗപക്ഷിഗണാശ്ചൈവ സിദ്ധാശ്രമനിവാസിന:.

അനുജഗ്മുര്മഹാത്മാനം വിശ്വാമിത്രം മഹാമുനിമ്৷৷1.31.18৷৷
നിവര്തയാമാസ തത: പക്ഷിസങ്ഘാന് മൃഗാനപി.

Birds and beasts living in Siddhaashrama also followed the illustrious maharshi
Viswamitra over a long distance until he sent them back.

തേ ഗത്വാ ദൂരമധ്വാനം ലമ്ബമാനേ ദിവാകരേ.
വാസം ചക്രുര്മുനിഗണാഃ ശോണാകൂലേ സമാഹിതാ:৷৷1.31.19৷৷

The sages travelled a long distance and halted on the bank of Sona at sunset.

തേസ്തം ഗതേ ദിനകരേ സ്നാത്വാ ഹുതഹുതാശനാ:.
വിശ്വാമിത്രം പുരസ്കൃത്യ നിഷേദുരമിതൌജസ:৷৷1.31.20৷৷

The sages who possessed great splendour bathed and offered oblations to fire at sunset and sat in front of Viswamitra.

രാമോപി സഹസൌമിത്രിര്മുനീം സ്താനഭിപൂജ്യ ച.
അഗ്രതോ നിഷസാദാഥ വിശ്വാമിത്രസ്യ ധീമത:৷৷1.31.21৷৷

Rama together with Lakshmana having offered respectful salutations to the sages, sat in front of the sagacious Viswamitra.

അഥ രാമോ മഹാതേജാഃ വിശ്വാമിത്രം മഹാമുനിമ്.
പപ്രച്ഛ നരശാര്ദൂല: കൌതൂഹലസമന്വിത:৷৷1.31.22৷৷

Thereafter highly lustrous Rama, the best among men, filled with curiosity enquired of
the great sage Viswamitra:

ഭഗവന് കോന്വയം ദേശസ്സമൃദ്ധവനശോഭിത:.
ശ്രോതുമിച്ഛാമി ഭദ്രം തേ വക്തുമര്ഹസി തത്ത്വത:৷৷1.31.23৷৷

"O worshipful one, what could be the reason for this region shining with luxuriant groves? I wish to hear from you. You can tell me all about this (region). May it be safe for you!"

ചോദിതോ രാമവാക്യേന കഥയാമാസ സുവ്രത:.
തസ്യ ദേശസ്യ നിഖിലമൃഷിമധ്യേ മഹാതപാ:৷৷1.31.24৷৷

A sage of excellent vows and rigid austerities, Viswamitra, urged by the words of Rama, described in the midst of rishis the entire story relating to that region.

ഇത്യാര്ഷേശ്രീമദ്രാമായണേവാല്മീകീയആദികാവ്യേ 

ബാലകാണ്ഡേ ഏകത്രിംശസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the thirtyfirst sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.