Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 21. Ire of sage Vishvamitra, Vasishta appeases Dasharatha

[On king Dasaratha's refusal to accede to his request, Viswamitra gets enraged.]

തച്ഛ്രുത്വാ വചനം തസ്യ സ്നേഹപര്യാകുലാക്ഷരമ്.
സമന്യു: കൌശികോ വാക്യം പ്രത്യുവാച മഹീപതിമ്৷৷1.21.1৷৷

Out of affection towards his son, his (king Dasaratha's) plea to Viswamitra was full of contradiction. And on hearing the king, enraged Viswamitra replied:

പൂര്വമര്ഥം പ്രതിശ്രുത്യ പ്രതിജ്ഞാം ഹാതുമിച്ഛസി.
രാഘവാണാമയുക്തോയം കുലസ്യാസ്യ വിപര്യയ:৷৷1.21.2৷৷

യദീദം തേ ക്ഷമം രാജന്! ഗമിഷ്യാമി യഥാഗതമ്.
മിഥ്യാപ്രതിജ്ഞ: കാകുത്സ്ഥ! സുഖീഭവ സബാന്ധവ:৷৷1.21.3৷৷

O king, if this act of yours is appropriate to you, I will go back (to the places) where from I came. O scion of the race of kakutstha, you have proved false to your promise. Live happily with your relatives".

തസ്യ രോഷപരീതസ്യ വിശ്വാമിത്രസ്യ ധീമത:.
ചചാല വസുധാ കൃത്സ്നാ വിവേശ ച ഭയം സുരാന്৷৷1.21.4৷৷

At the sight of the wise sage Viswamitra seized of wrath, the entire earth shook and devatas were gripped in fear.

ത്രസ്തരൂപം തു വിജ്ഞായ ജഗത്സര്വം മഹാനൃഷി:.
നൃപതിം സുവ്രതോ ധീരോ വസിഷ്ഠോ വാക്യമബ്രവീത്৷৷1.21.5৷৷

Great Vasishta, an adherent of ascetic practices and steadfast (to duty), seeing that the entire world frightened addressed the king, saying:

ഇക്ഷ്വാകൂണാം കുലേ ജാതസ്സാക്ഷാദ്ധര്മ ഇവാപര:.
ധൃതിമാന് സുവ്രത: ശ്രീമാന്നധര്മം ഹാതുമര്ഹസി৷৷1.21.6৷৷

"Born in the line of Ikshvaku, you are a veritable the second god of righteousness, firm adherent of vows auspicious and virtuous. It is not right on your part to abandon your
promise.

ത്രിഷു ലോകേഷു വിഖ്യാതോ ധര്മാത്മാ ഇതി രാഘവ.
സ്വധര്മം പ്രതിപദ്യസ്വ നാധര്മം വോഢുമര്ഹസി৷৷1.21.7৷৷

O Dasaratha! you are reputed in the three worlds as righteous-minded. Do your own
duty. Do not follow an unjust act which is unworthy of respect.

സംശ്രുത്യൈവം കരിഷ്യാമീത്യകുര്വാണസ്യ രാഘവ.
ഇഷ്ടാപൂര്തവധോ ഭൂയാത്തസ്മാദ്രാമം വിസര്ജയ৷৷1.21.8৷৷

O Dasaratha, a promise made and not kept amounts to destruction of merits earned through previous pieties. Therefore send Rama (with him).

കൃതാസ്ത്രമകൃതാസ്ത്രം വാ നൈനം ശക്ഷ്യന്തി രാക്ഷസാ:.
ഗുപ്തം കുശികപുത്രേണ ജ്വലനേനാമൃതം യഥാ৷৷1.21.9৷৷

Trained or not in the use of arms, as long as Rama is protected by Viswamitra, just as nectar is protected by the flaming fire-god rakshasas will not be able to compete with him.

ഏഷ വിഗ്രഹവാന് ധര്മ ഏഷ വീര്യവതാം വര:.
ഏഷ ബുധ്യാധികോ ലോകേ തപസശ്ച പരായണമ്৷৷1.21.10৷৷

This (Viswamitra) is an embodiment of righteousness and unsurpassed among the powerful. None can excel him in intellect in this world. He is the supreme refuge in
austerity.

ഏഷോസ്ത്രാന് വിവിധാന്വേത്തി ത്രൈലോക്യേ സചരാചരേ.
നൈനമന്യ: പുമാന്വേത്തി ന ച വേത്സ്യന്തി കേചന৷৷1.21.11৷৷

This Viswamitra knows the use of various kinds of weapons which no one knows among the animate and the inanimate in the three worlds. Nor will any one even know in future.

ന ദേവാ നര്ഷയ: കേചിന്നാസുരാ ന ച രാക്ഷസാ:.
ഗന്ധര്വയക്ഷപ്രവരാസ്സകിന്നരമഹോരഗാ:৷৷1.21.12৷৷

No gods nor sages nor asuras in rakshasas nor kinnaras nor mighty serpents nor
gandharvas nor the best of yakshas (will be able to know);

സര്വാസ്ത്രാണി ഭൃശാശ്വസ്യ പുത്രാ: പരമധാര്മികാ:.
കൌശികായ പുരാ ദത്താ യദാ രാജ്യം പ്രശാസതി৷৷1.21.13৷৷

All these weapons were given to Viswamitra by Bhrisasva's highly virtuous sons while
he was ruling the kingdom.

തേപി പുത്രാ ഭൃശാശ്വസ്യ പ്രജാപതിസുതാസുതാ:.
നൈകരൂപാ മഹാവീര്യാ ദീപ്തിമന്തോ ജയാവഹാ:৷৷1.21.14৷৷

Grandsons (daughter's sons) of Prajapati, they (these weapons) are in diverse forms, highly energetic and full of glory they bring victory.

ജയാ ച സുപ്രഭാ ചൈവ ദക്ഷകന്യേ സുമധ്യമേ.
തേ സുവാതേസ്ത്രശസ്ത്രാണി ശതം പരമഭാസ്വരമ്৷৷1.21.15৷৷

Jaya and Suprabha of slender waists are the two daughters of Daksha. They gave birth to one hundred effulgent sons known as astras and shastras.

പഞ്ചാശതം സുതാന് ലേഭേ ജയാ നാമ പരാന് പുരാ.
വധായാസുരസൈന്യാനാമമേയാന് കാമരൂപിണ:৷৷1.21.16৷৷

Formerly Jaya, for the destruction of the army of asuras gave birth to fifty sons by virtue of a boon. They possess immeasurable power of changing forms at will.

സുപ്രഭാജനയച്ചാപി പുത്രാന്പഞ്ചാശതം പുന:.
സംഹാരാന്നാമദുര്ധര്ഷാന് ദുരാക്രാമാന് ബലീയസ:৷৷1.21.17৷৷

Suprabha gave birth to another fifty sons named Samharas who are unassailable, invincible and more powerful.

താനി ചാസ്ത്രാണി വേത്ത്യേഷ യഥാവത്കുശികാത്മജ:.
അപൂര്വാണാം ച ജനനേ ശക്തോ ഭൂയസ്സ ധര്മവിത്৷৷1.21.18৷৷

Viswamitra is well conversant with these weapons. Being virtuous, he is capable of creating new weapons also.

ഏവം വീര്യോ മഹാതേജാ വിശ്വാമിത്രോ മഹായശാഃ.
ന രാമഗമനേ രാജന്! സംശയം കര്തുമര്ഹസി৷৷1.21.19৷৷

Such is the prowess of Viswamitra who is a highly effulgent and highly renowned sage. O King! in sending Rama, you need not entertain any doubt.

തേഷാം നിഗ്രഹണേ ശക്തസ്സ്വയം ച കുശികാത്മജ:.
തവ പുത്രഹിതാര്ഥായ ത്വാമുപേത്യാഭിയാചതേ৷৷1.21.20৷৷

Son of Kusika, even though capable of repressing those rakhsasas by himself, it is for the welfare of your son that he is here requesting you to spare him".

ഇതി മുനിവചനാത്പ്രസന്നചിത്തോ
രഘുവൃഷഭസ്തു മുമോദ ഭാസ്വരാങ്ഗ:.
ഗമനമഭിരുരോച രാഘവസ്യ
പ്രഥിതയശാ: കുശികാത്മജായ ബുധ്യാ৷৷1.21.21৷৷

Satisfied in his mind at the words of the sage (Vasishta), the full one among the Raghus' (Dasaratha) one with wide reputation, his frame shining gave his cheerful
consent to the son of Kusika for Rama's departure.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേ ഏകവിംശസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the twentyfirst sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.

तच्छ्रुत्वा वचनं तस्य स्नेहपर्याकुलाक्षरम्।
समन्यु: कौशिको वाक्यं प्रत्युवाच महीपतिम्।।1.21.1।।

पूर्वमर्थं प्रतिश्रुत्य प्रतिज्ञां हातुमिच्छसि।
राघवाणामयुक्तोऽयं कुलस्यास्य विपर्यय:।।1.21.2।।

यदीदं ते क्षमं राजन् गमिष्यामि यथाऽगतम्।
मिथ्याप्रतिज्ञ: काकुत्स्थ सुखीभव सबान्धव:।।1.21.3।।

तस्य रोषपरीतस्य विश्वामित्रस्य धीमत:।
चचाल वसुधा कृत्स्ना विवेश च भयं सुरान्।।1.21.4।।

त्रस्तरूपं तु विज्ञाय जगत्सर्वं महानृषि:।
नृपतिं सुव्रतो धीरो वसिष्ठो वाक्यमब्रवीत्।।1.21.5।।

इक्ष्वाकूणां कुले जातस्साक्षाद्धर्म इवापर:।
धृतिमान् सुव्रत: श्रीमान्नधर्मं हातुमर्हसि।।1.21.6।।

त्रिषु लोकेषु विख्यातो धर्मात्मा इति राघव।
स्वधर्मं प्रतिपद्यस्व नाधर्मं वोढुमर्हसि।।1.21.7।।

संश्रुत्यैवं करिष्यामीत्यकुर्वाणस्य राघव।
इष्टापूर्तवधो भूयात्तस्माद्रामं विसर्जय।।1.21.8।।

कृतास्त्रमकृतास्त्रं वा नैनं शक्ष्यन्ति राक्षसा:।
गुप्तं कुशिकपुत्रेण ज्वलनेनामृतं यथा।।1.21.9।।

एष विग्रहवान् धर्म एष वीर्यवतां वर:।
एष बुध्याऽधिको लोके तपसश्च परायणम्।।1.21.10।।

एषोऽस्त्रान् विविधान्वेत्ति त्रैलोक्ये सचराचरे।
नैनमन्य: पुमान्वेत्ति न च वेत्स्यन्ति केचन।।1.21.11।।

न देवा नर्षय: केचिन्नासुरा न च राक्षसा:।
गन्धर्वयक्षप्रवरास्सकिन्नरमहोरगा:।।1.21.12।।

सर्वास्त्राणि भृशाश्वस्य पुत्रा: परमधार्मिका:।
कौशिकाय पुरा दत्ता यदा राज्यं प्रशासति।।1.21.13।।

तेऽपि पुत्रा भृशाश्वस्य प्रजापतिसुतासुता:।
नैकरूपा महावीर्या दीप्तिमन्तो जयावहा:।।1.21.14।।

जया च सुप्रभा चैव दक्षकन्ये सुमध्यमे।
ते सुवातेऽस्त्रशस्त्राणि शतं परमभास्वरम्।।1.21.15।।

पञ्चाशतं सुतान् लेभे जया नाम परान् पुरा।
वधायासुरसैन्यानाममेयान् कामरूपिण:।।1.21.16।।

सुप्रभाऽजनयच्चापि पुत्रान्पञ्चाशतं पुन:।
संहारान्नामदुर्धर्षान् दुराक्रामान् बलीयस:।।1.21.17।।

तानि चास्त्राणि वेत्त्येष यथावत्कुशिकात्मज:।
अपूर्वाणां च जनने शक्तो भूयस्स धर्मवित्।।1.21.18।।

एवं वीर्यो महातेजा विश्वामित्रो महायशाः।
न रामगमने राजन् संशयं कर्तुमर्हसि।।1.21.19।।

तेषां निग्रहणे शक्तस्स्वयं च कुशिकात्मज:।
तव पुत्रहितार्थाय त्वामुपेत्याभियाचते।।1.21.20।।

इति मुनिवचनात्प्रसन्नचित्तो
रघुवृषभस्तु मुमोद भास्वराङ्ग:।
गमनमभिरुरोच राघवस्य
प्रथितयशा: कुशिकात्मजाय बुध्या।।1.21.21।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे एकविंशस्सर्ग:।।