Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 20. Dasharatha's dissent to spare Rama to Vishwamitra to gurad his ritual

 

[On king Dasaratha's refusal to accede to his request, Viswamitra gets enraged.]

തച്ഛ്രുത്വാ രാജശാര്ദൂലോ വിശ്വാമിത്രസ്യ ഭാഷിതമ്.മുഹൂര്തമിവ നിസ്സംജ്ഞസ്സംജ്ഞാവാനിദമബ്രവീത്৷৷1.20.1৷৷

On hearing Viswamitra, words the tiger among kings (Dasaratha) lost his senses for a moment and on regaining his consciousness spoke this way.

ഊനഷോഡശവര്ഷോ മേ രാമോ രാജീവലോചന:.
ന യുദ്ധയോഗ്യതാമസ്യ പശ്യാമി സഹ രാക്ഷസൈ:৷৷1.20.2৷৷

"My lotus-eyed son Rama is less than sixteen. I do not think he has ability to fight with the rakshasas in a battle.

ഇയമക്ഷൌഹിണീ പൂര്ണാ യസ്യാഹം പതിരീശ്വര:.
അനയാ സംവൃതോ ഗത്വാ യോദ്ധാഹം തൈര്നിശാചരൈ:৷৷1.20.3৷৷

Here is the whole akshauhini (army) of which I am the lord and sustainer.
Accompanied by the akshauhini I shall engage those rakshsasas in the battle.

ഇമേ ശൂരാശ്ച വിക്രാന്താ ഭൃത്യാ മേസ്ത്രവിശാരദാ:.
യോഗ്യാ രക്ഷോഗണൈര്യോദ്ധും ന രാമം നേതുമര്ഹസി৷৷1.20.4৷৷

These servants of mine are warriors, valiant, powerful and courageous, skilled in the
use of weapons and fit to engage multitude of rakshasas in battle. It is not proper to take Rama with you.

അഹമേവ ധനുഷ്പാണിര്ഗോപ്താ സമരമൂര്ധനി.
യാവത്പ്രാണാന്ധരിഷ്യാമി താവദ്യോത്സ്യേ നിശാചരൈ:৷৷1.20.5৷৷

Wielding bow in hand I will protect the sacrifice. As long as my life sustains, I will engage the rakshasas in the battle.

നിര്വിഘ്നാ വ്രതചര്യാ സാ ഭവിഷ്യതി സുരക്ഷിതാ.
അഹം തത്രാഗമിഷ്യാമി ന രാമം നേതുമര്ഹസി৷৷1.20.6৷৷

I shall go there, protect the sacrifice and see that it is conducted without obstacles. It
is not proper to take Rama with you.

ബാലോ ഹ്യകൃതവിദ്യശ്ച ന ച വേത്തി ബലാബലമ്.
ന ചാസ്ത്രബലസംയുക്തോ ന ച യുദ്ധവിശാരദ:৷৷1.20.7৷৷
ന ചാസൌ രക്ഷസാം യോഗ്യ: കൂടയുദ്ധാ ഹി തേ ധ്രുവമ് .

Rama is still a child, he is not learned in the science of warfare,he does not know the strength and weakness of enemies. He has not acquired as yet the strength of using weapons and is not proficient in warfare. You know certainly those rakshasas are deceitful in battle. And hence he is not qualified to oppose them in the battle succesfully.

വിപ്രയുക്തോ ഹി രാമേണ മുഹൂര്തമപി നോത്സഹേ৷৷1.20.8৷৷
ജീവിതും മുനിശാര്ദൂല! ന രാമം നേതുമര്ഹസി.

Separated from Rama, I do not like to live even for a moment. O tiger among ascetics, it is not proper to take Rama with you.

യദി വാ രാഘവം ബ്രഹ്മന്നേതുമിച്ഛസി സുവ്രത!৷৷1.20.9৷৷
ചതുരങ്ഗസമായുക്തം മയാ ച സഹിതം നയ.

O sage of great vows, O brahman! if at all you intend to take Rama with you, take me also along with my army.

ഷഷ്ടിര്വര്ഷസഹസ്രാണി ജാതസ്യ മമ കൌശിക!৷৷1.20.10৷৷
ദു:ഖേനോത്പാദിതശ്ചായം ന രാമം നേതുമര്ഹസി.

O scion of of Kusika family, sixty thousand years have passed since I was born. Rama was born to me after a great deal of suffering. It is not proper to take him with you.

ചതുര്ണാമാത്മജാനാം ഹി പ്രീതി:പരമികാ മമ৷৷1.20.11৷৷
ജ്യേഷ്ഠം ധര്മപ്രധാനം ച ന രാമം നേതുമര്ഹസി.

My love for Rama among all my four sons is supreme.It is not proper for you to take Rama, the eldest son whose prime qualification is his virtue.

കിംവീര്യാ രാക്ഷസാസ്തേ ച കസ്യ പുത്രാശ്ച തേ ച കേ৷৷1.20.12৷৷
കഥം പ്രമാണാ: കേ ചൈതാന്രക്ഷന്തി മുനിപുങ്ഗവ!.

O best of sages, how powerful are those rakshsas? Whose sons are they? Who are they and how huge is their body? Who are protecting them?

കഥം ച പ്രതികര്തവ്യം തേഷാം രാമേണ രക്ഷസാമ്৷৷1.20.13৷৷
മാമകൈര്വാ ബലൈര്ബ്രഹ്മന്മയാ വാ കൂടയോധിനാമ്.3-

O brahman, how to rebuff those deceitful warriors either through Rama or through my army or through me?

സര്വം മേ ശംസ ഭഗവന്കഥം തേഷാം മയാ രണേ৷৷1.20.14৷৷
സ്ഥാതവ്യം ദുഷ്ടഭാവാനാം വീര്യോത്സിക്താ ഹി രാക്ഷസാ:.4
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ വിശ്വാമിത്രോഭ്യഭാഷത৷৷1.20.15৷৷

O venerable one, how to fight those wicked-natured ones in the battle and stay aginst them? For rakshasas are proud of their prowess". Having heard the words of Dasaratha, Viswamitra said:

പൌലസ്ത്യവംശപ്രഭവോ രാവണോ നാമ രാക്ഷസ:.
സ ബ്രഹ്മണാ ദത്തവരസ്ത്രൈലോക്യം ബാധതേ ഭൃശമ്৷৷1.20.16৷৷

മഹാബലോ മഹാവീര്യോ രാക്ഷസൈര്ബഹുഭിര്വൃത:.

ശ്രൂയതേ ഹി മഹാവീര്യോ രാവണോ രാക്ഷസാധിപ:৷৷1.20.17৷৷
സാക്ഷാദ്വൈശ്രവണഭ്രാതാ പുത്രോ വിശ്രവസോ മുനേ:.

Ravana, king of rakshasas, is the brother of Kubera and son of ascetic Visravana. He is said to possess great prowess.

യദാ സ്വയം ന യജ്ഞസ്യ വിഘ്നകര്താ മഹാബല:৷৷1.20.18৷৷
തേന സഞ്ചോദിതൌ ദ്വൌ തു രാക്ഷസൌ വൈ മഹാബലൌ.
മാരീചശ്ച സുബാഹുശ്ച യജ്ഞവിഘ്നം കരിഷ്യത:৷৷1.20.19৷৷

Although endowed with great strength, Ravana, by himself, never created impediments to the sacrifice. But two rakshasas by name Maricha and Subahu are incited by him to cause obstacles".

ഇത്യുക്തോ മുനിനാ തേന രാജോവാച മുനിം തദാ.
ന ഹി ശക്തോസ്മി സങ്ഗ്രാമേ സ്ഥാതും തസ്യ ദുരാത്മന:৷৷1.20.20৷৷

Informed in this manner by sage Viswamitra, king Dasaratha addressed the sage, saying, "I am not competent enough to stand before those evil-minded rakshasas in the batlle".

സ ത്വം പ്രസാദം ധര്മജ്ഞ! കുരുഷ്വ മമ പുത്രകേ.
മമ ചൈവാല്പഭാഗ്യസ്യ ദൈവതം ഹി ഭവാന്ഗുരു:৷৷1.20.21৷৷

"You are the knower of righteousness. Extend your favour to my little son and also to me for I am so who is unfortunate. You are verily my spiritual preceptor and god.

ദേവദാനവഗന്ധര്വാ യക്ഷാ:പതഗപന്നഗാ:.
ന ശക്താ രാവണം സോഢും കിം പുനര്മാനവാ യുധി৷৷1.20.22৷৷

Gods, danavas, gandharvas, yakshas, birds and great serpents cannot withstand Ravana in battle. What are men to him? (They are no match to him).

സ ഹി വീര്യവതാം വീര്യമാദത്തേ യുധി രാക്ഷസ:.
തേന ചാഹം ന ശക്തോസ്മി സംയോദ്ധും തസ്യ വാ ബലൈ:৷৷1.20.23৷৷
സബലോ വാ മുനിശ്രേഷ്ഠ സഹിതോ വാ മമാത്മജൈ:.

That rakshasa pulls out warriors' prowess in the battle. O foremost of ascetics! Either with forces or with my sons it is not possible for me to engage him or his forces in battle.

കഥമപ്യമരപ്രഖ്യം സങ്ഗ്രാമാണാമകോവിദമ്.
ബാലം മേ തനയം ബ്രഹ്മന് നൈവ ദാസ്യാമി പുത്രകമ്৷৷1.20.24৷৷

O brahman! although my son resembles the celestials he is not experienced in warfare. On no account shall I spare him.

അഥ കാലോപമൌ യുധ്ദേ സുതൌ സുന്ദോപസുന്ദയോ:৷৷1.20.25৷৷
യജ്ഞവിഘ്നകരൌ തൌ തേ നൈവ ദാസ്യാമി പുത്രകമ്.

Further the sons of Sunda and Upasunda by name Maricha and Subahu are causing obstacles to your sacrifice. They resemble the god of death, Yama. I shall never part with my son.

മാരീചശ്ച സുബാഹുശ്ച വീര്യവന്തൌ സുശിക്ഷിതൌ.
തയോരന്യതരേണാഹം യോധ്ദാ സ്യാം സസുഹൃദ്ഗണ:৷৷1.20.26৷৷

Maricha and Subahu not only possess prowess but also are experienced in warfare. Together with my group of friends I can combat with one of the two".

ഇതി നരപതിജല്പനാദ്ദ്വിജേന്ദ്രം
കുശികസുതം സുമഹാന്വിവേശ മന്യു:.
സുഹുത ഇവ മഖേഗ്നിരാജ്യസിക്ത
സ്സമഭവദുജ്ജ്വലിതോ മഹര്ഷിവഹ്നി:৷৷1.20.27৷৷

Having heard the statements of the king the son of Kusika, Viswamitra who was like Indra among the ascetics was seized by great anger. As though fire in the form of maharshi blazed like the sacrificial fire into which oblations of clarified butter have been poured.

Thus ends the twentieth sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.

तच्छ्रुत्वा राजशार्दूलो विश्वामित्रस्य भाषितम्।
मुहूर्तमिव निस्संज्ञस्संज्ञावानिदमब्रवीत्।।1.20.1।।

ऊनषोडशवर्षो मे रामो राजीवलोचन:।
न युद्धयोग्यतामस्य पश्यामि सह राक्षसै:।।1.20.2।।

इयमक्षौहिणी पूर्णा यस्याहं पतिरीश्वर:।
अनया संवृतो गत्वा योद्धाऽहं तैर्निशाचरै:।।1.20.3।।

इमे शूराश्च विक्रान्ता भृत्या मेऽस्त्रविशारदा:।
योग्या रक्षोगणैर्योद्धुं न रामं नेतुमर्हसि।।1.20.4।।

अहमेव धनुष्पाणिर्गोप्ता समरमूर्धनि।
यावत्प्राणान्धरिष्यामि तावद्योत्स्ये निशाचरै:।।1.20.5।।

निर्विघ्ना व्रतचर्या सा भविष्यति सुरक्षिता।
अहं तत्रागमिष्यामि न रामं नेतुमर्हसि।।1.20.6।।

बालो ह्यकृतविद्यश्च न च वेत्ति बलाबलम्।
न चास्त्रबलसंयुक्तो न च युद्धविशारद:।।1.20.7।।
न चासौ रक्षसां योग्य: कूटयुद्धा हि ते ध्रुवम् ।

विप्रयुक्तो हि रामेण मुहूर्तमपि नोत्सहे।।1.20.8।।
जीवितुं मुनिशार्दूल न रामं नेतुमर्हसि।

यदि वा राघवं ब्रह्मन्नेतुमिच्छसि सुव्रत।।1.20.9।।
चतुरङ्गसमायुक्तं मया च सहितं नय।

षष्टिर्वर्षसहस्राणि जातस्य मम कौशिक।।1.20.10।।
दु:खेनोत्पादितश्चायं न रामं नेतुमर्हसि।

चतुर्णामात्मजानां हि प्रीति:परमिका मम।।1.20.11।।
ज्येष्ठं धर्मप्रधानं च न रामं नेतुमर्हसि।

किंवीर्या राक्षसास्ते च कस्य पुत्राश्च ते च के।।1.20.12।।
कथं प्रमाणा: के चैतान्रक्षन्ति मुनिपुङ्गव।

कथं च प्रतिकर्तव्यं तेषां रामेण रक्षसाम्।।1.20.13।।
मामकैर्वा बलैर्ब्रह्मन्मया वा कूटयोधिनाम्।3

सर्वं मे शंस भगवन्कथं तेषां मया रणे।।1.20.14।।
स्थातव्यं दुष्टभावानां वीर्योत्सिक्ता हि राक्षसा:।4
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा विश्वामित्रोऽभ्यभाषत।।1.20.15।।

पौलस्त्यवंशप्रभवो रावणो नाम राक्षस:।
स ब्रह्मणा दत्तवरस्त्रैलोक्यं बाधते भृशम्।।1.20.16।।

महाबलो महावीर्यो राक्षसैर्बहुभिर्वृत:।

श्रूयते हि महावीर्यो रावणो राक्षसाधिप:।।1.20.17।।
साक्षाद्वैश्रवणभ्राता पुत्रो विश्रवसो मुने:।

यदा स्वयं न यज्ञस्य विघ्नकर्ता महाबल:।।1.20.18।।

तेन सञ्चोदितौ द्वौ तु राक्षसौ वै महाबलौ।
मारीचश्च सुबाहुश्च यज्ञविघ्नं करिष्यत:।।1.20.19।।

इत्युक्तो मुनिना तेन राजोवाच मुनिं तदा।
न हि शक्तोऽस्मि सङ्ग्रामे स्थातुं तस्य दुरात्मन:।।1.20.20।।

स त्वं प्रसादं धर्मज्ञ कुरुष्व मम पुत्रके।
मम चैवाल्पभाग्यस्य दैवतं हि भवान्गुरु:।।1.20.21।।

देवदानवगन्धर्वा यक्षा:पतगपन्नगा:।
न शक्ता रावणं सोढुं किं पुनर्मानवा युधि।।1.20.22।।

स हि वीर्यवतां वीर्यमादत्ते युधि राक्षस:।
तेन चाहं न शक्तोऽस्मि संयोद्धुं तस्य वा बलै:।।1.20.23।।
सबलो वा मुनिश्रेष्ठ सहितो वा ममात्मजै:।

कथमप्यमरप्रख्यं सङ्ग्रामाणामकोविदम्।
बालं मे तनयं ब्रह्मन् नैव दास्यामि पुत्रकम्।।1.20.24।।

अथ कालोपमौ युध्दे सुतौ सुन्दोपसुन्दयो:।।1.20.25।।
यज्ञविघ्नकरौ तौ ते नैव दास्यामि पुत्रकम्।

मारीचश्च सुबाहुश्च वीर्यवन्तौ सुशिक्षितौ।
तयोरन्यतरेणाहं योध्दा स्यां ससुहृद्गण:।।1.20.26।।

इति नरपतिजल्पनाद्द्विजेन्द्रं
कुशिकसुतं सुमहान्विवेश मन्यु:।
सुहुत इव मखेऽग्निराज्यसिक्त
स्समभवदुज्ज्वलितो महर्षिवह्नि:।।1.20.27।।