Valmiki Ramayana, Balakanda, Sarga 33. Legend of Brahmadatta

[Kusanabha praises his daughters for the courage and tolerance shown towards the Wind-god the birth of Brahmadatta and his marriage with the daughters of Kusanabha.]

तस्य तद्वचनं श्रुत्वा कुशनाभस्य धीमत:।
शिरोभिश्चरणौ स्पृष्ट्वा कन्याशतमभाषत।।1.33.1।।

वायुस्सर्वात्मको राजन् प्रधर्षयितुमिच्छति।
अशुभं मार्गमास्थाय न धर्मं प्रत्यवेक्षते।।1.33.2।।

पितृमत्यस्स्म भद्रं ते स्वच्छन्दे न वयं स्थिता:।
पितरं नो वृणीष्व त्वं यदि नो दास्यते तव।।1.33.3।।

तेन पापानुबन्धेन वचनं न प्रतीच्छता।
एवं ब्रुवन्त्यस्सर्वास्स्म वायुना निहता भृशम्।।1.33.4।।

तासां तद्वचनं श्रुत्वा राजा परमधार्मिक:।
प्रत्युवाच महातेजा: कन्याशतमनुत्तमम्।।1.33.5।।

क्षान्तं क्षमावतां पुत्र्य: कर्तव्यं सुमहत्कृतम्।
ऐकमत्यमुपागम्य कुलं चावेक्षितं मम।।1.33.6।।

अलङ्कारो हि नारीणां क्षमा तु पुरुषस्य वा।

दुष्करं तच्च यत् क्षान्तं त्रिदशेषु विशेषत:।।1.33.7।।
यादृशी व: क्षमा पुत्र्यस्सर्वासामविशेषत:।

क्षमा दानं क्षमा यज्ञः क्षमा सत्यं हि पुत्रिका:।।1.33.8।।
क्षमा यश: क्षमा धर्म: क्षमया निष्ठितं जगत्।

विसृज्य कन्या: काकुत्स्थ राजा त्रिदशविक्रम:।।1.33.9।।

मन्त्रज्ञो मन्त्रयामास प्रदानं सह मन्त्रिभि:।
देशकालौ प्रदानस्य सदृशे प्रतिपादनम्।।1.33.10।।

एतस्मिन्नेव काले तु चूली नाम महातपा:।
ऊर्ध्वरेताश्शुभाचारो ब्राह्मं तप उपागमत्।।1.33.11।।

तप्यन्तं तमृषिं तत्र गन्धर्वी पर्युपासते।
सोमदा नाम भद्रं ते ऊर्मिला तनया तदा।।1.33.12।।

सा च तं प्रणता भूत्वा शुश्रूषणपरायणा।
उवास काले धर्मिष्ठा तस्यास्तुष्टोऽभवद्गुरु:।।1.33.13।।

स च तां कालयोगेन प्रोवाच रघुनन्दन।
परितुष्टोऽस्मि भद्रं ते किं करोमि तव प्रियम्।।1.33.14।।

परितुष्टं मुनिं ज्ञात्वा गन्धर्वी मधुरस्वरा।
उवाच परमप्रीता वाक्यज्ञा वाक्यकोविदम्।।1.33.15।।

लक्ष्म्या समुदितो ब्राह्म्या ब्रह्मभूतो महातपा:।
ब्राह्मेण तपसा युक्तं पुत्रमिच्छामि धार्मिक।।1.33.16।।

अपतिश्चास्मि भद्रं ते भार्या चास्मि न कस्यचित्।
ब्राह्मेणोपगतायाश्च दातुमर्हसि मे सुतम्।।1.33.17।।

तस्या: प्रसन्नो ब्रह्मर्षिर्ददौ पुत्रमनुत्तमम्।
ब्रह्मदत्त इति ख्यातं मानसं चूलिनस्सुतम्।।1.33.18।।

स राजा सौमदेयस्तु पुरीमध्यवसत्तदा।
कांपिल्यां परया लक्ष्म्या देवराजो यथा दिवम्।।1.33.19।।

स बुद्धिं कृतवान् राजा कुशनाभस्सुधार्मिक:।
ब्रह्मदत्ताय काकुत्स्थ दातुं कन्याशतं तदा।।1.33.20।।

तमाहूय महातेजा ब्रह्मदत्तं महीपति:।
ददौ कन्याशतं राजा सुप्रीतेनान्तरात्मना।।1.33.21।।

यथाक्रमं तत: पाणीन् जग्राह रघुनन्दन।
ब्रह्मदत्तो महीपालस्तासां देवपतिर्यथा।।1.33.22।।

स्पृष्टमात्रे तत: पाणौ विकुब्जा विगतज्वरा:।
युक्ता: परमया लक्ष्म्या बभु: कन्याशतं तदा।।1.33.23।।ृ32

स दृष्ट्वा वायुना मुक्ता: कुशनाभो महीपति:।
बभूव परमप्रीतो हर्षं लेभे पुन:पुन:।।1.33.24।।

कृतोद्वाहं तु राजानं ब्रह्मदत्तं महीपति:।
सदारं प्रेषयामास सोपाध्यायगणं तदा।।1.33.25।।

सोमदाऽपि सुसंहृष्टा पुत्रस्य सदृशीं क्रियाम्।
यथान्यायं च गन्धर्वी स्नुषास्ता: प्रत्यनन्दत।।1.33.26।।

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डेण्डे त्रयस्त्रिंशस्सर्ग:।।

[Kusanabha praises his daughters for the courage and tolerance shown towards the Wind-god the birth of Brahmadatta and his marriage with the daughters of Kusanabha.]

തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ കുശനാഭസ്യ ധീമത:.
ശിരോഭിശ്ചരണൌ സ്പൃഷ്ട്വാ കന്യാശതമഭാഷത৷৷1.33.1৷৷

On hearing the words of sagacious Kusanabha, his hundred daughters touched his feet with their heads and said:

വായുസ്സര്വാത്മകോ രാജന്! പ്രധര്ഷയിതുമിച്ഛതി.
അശുഭം മാര്ഗമാസ്ഥായ ന ധര്മം പ്രത്യവേക്ഷതേ৷৷1.33.2৷৷

"O king, the all-pervading Wind-god, having taken recourse to foul means intended to outrage our modesty without and moral compunction.

പിതൃമത്യസ്സ്മ ഭദ്രം തേ സ്വച്ഛന്ദേ ന വയം സ്ഥിതാ:.
പിതരം നോ വൃണീഷ്വ ത്വം യദി നോ ദാസ്യതേ തവ৷৷1.33.3৷৷

We have our father who is dear to us. Hence we do not have freedom to choose. You may ask our father if he is willing to give us (in marriage)

തേന പാപാനുബന്ധേന വചനം ന പ്രതീച്ഛതാ.
ഏവം ബ്രുവന്ത്യസ്സര്വാസ്സ്മ വായുനാ നിഹതാ ഭൃശമ്৷৷1.33.4৷৷

As all of us were speaking thus, the sinful Wind-god, disregarding our words repeatedly assaulted us.

താസാം തദ്വചനം ശ്രുത്വാ രാജാ പരമധാര്മിക:.
പ്രത്യുവാച മഹാതേജാ: കന്യാശതമനുത്തമമ്৷৷1.33.5৷৷

The deeply religious and highly powerful king, having heard those words of his one hundred exceptional daughters, replied:

ക്ഷാന്തം ക്ഷമാവതാം പുത്ര്യ: കര്തവ്യം സുമഹത്കൃതമ്.
ഐകമത്യമുപാഗമ്യ കുലം ചാവേക്ഷിതം മമ৷৷1.33.6৷৷

"O daughters! you have done a great act of forgiveness of which only the tolerant are capable. By taking a united stand, you have protected the honour of my dynasty.

അലങ്കാരോ ഹി നാരീണാം ക്ഷമാ തു പുരുഷസ്യ വാ.
ദുഷ്കരം തച്ച യത് ക്ഷാന്തം ത്രിദശേഷു വിശേഷത:৷৷1.33.7৷৷

യാദൃശീ വ: ക്ഷമാ പുത്ര്യസ്സര്വാസാമവിശേഷത:.

Whether for women or men forgiveness is an ornament. It is difficult even for gods. For you, daughters, to show it without any difference of opinion is especially hard.

ക്ഷമാ ദാനം ക്ഷമാ യജ്ഞഃ ക്ഷമാ സത്യം ഹി പുത്രികാ:৷৷1.33.8৷৷
ക്ഷമാ യശ: ക്ഷമാ ധര്മ: ക്ഷമയാ നിഷ്ഠിതം ജഗത്.

"Forbearance is charity, forbearance is sacrifice, forbearance is truth, forbearance is glory and forbearance is virtue. O daughters, the universe is supported by forbearance".

വിസൃജ്യ കന്യാ: കാകുത്സ്ഥ! രാജാ ത്രിദശവിക്രമ:৷৷1.33.9৷৷

മന്ത്രജ്ഞോ മന്ത്രയാമാസ പ്രദാനം സഹ മന്ത്രിഭി:.
ദേശകാലൌ പ്രദാനസ്യ സദൃശേ പ്രതിപാദനമ്৷৷1.33.10৷৷

"O Rama! after sending away his daughters, the king endowed with the power of the celestials and well-versed in the art of counselling, consulted his ministers about a suitable person for marriage of his daughters at proper time and place.

ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ചൂലീ നാമ മഹാതപാ:.
ഊര്ധ്വരേതാശ്ശുഭാചാരോ ബ്രാഹ്മം തപ ഉപാഗമത്৷৷1.33.11৷৷

At that time a great and virtuous ascetic named Chuli living in celebacy was performing austerities in pursuit of the knowledge of Brahman.

തപ്യന്തം തമൃഷിം തത്ര ഗന്ധര്വീ പര്യുപാസതേ.
സോമദാ നാമ ഭദ്രം തേ ഊര്മിലാ തനയാ തദാ৷৷1.33.12৷৷

When he was performing austerities, a nymph named Somada, daughter of Urmila, used to serve him. Prosperity to you!

സാ ച തം പ്രണതാ ഭൂത്വാ ശുശ്രൂഷണപരായണാ.
ഉവാസ കാലേ ധര്മിഷ്ഠാ തസ്യാസ്തുഷ്ടോഭവദ്ഗുരു:৷৷1.33.13৷৷

Somada rendered her services with devotion and humility. There she lived a religious life. In the might time her spiritual guide was satisfied with her services.

സ ച താം കാലയോഗേന പ്രോവാച രഘുനന്ദന.
പരിതുഷ്ടോസ്മി ഭദ്രം തേ കിം കരോമി തവ പ്രിയമ്৷৷1.33.14৷৷

When her services came to a fruition with the passage of time, maharshi Chuli, spoke to her: 'I am pleased with you. What favour shall I do for you? May you be prosperous!'

പരിതുഷ്ടം മുനിം ജ്ഞാത്വാ ഗന്ധര്വീ മധുരസ്വരാ.
ഉവാച പരമപ്രീതാ വാക്യജ്ഞാ വാക്യകോവിദമ്৷৷1.33.15৷৷

Having perceived that the sage was satisfied, the gandharva who was skilled in speech said exceedingly delighted to the sage in a sweet voice.

ലക്ഷ്മ്യാ സമുദിതോ ബ്രാഹ്മ്യാ ബ്രഹ്മഭൂതോ മഹാതപാ:.
ബ്രാഹ്മേണ തപസാ യുക്തം പുത്രമിച്ഛാമി ധാര്മിക৷৷1.33.16৷৷

Bestowed with the great asceticism and brilliance of a brahmin, you look like Brahma. O righteous one, I desire a son endowed with the ascetic virtues of a brahmin.

അപതിശ്ചാസ്മി ഭദ്രം തേ ഭാര്യാ ചാസ്മി ന കസ്യചിത്.
ബ്രാഹ്മേണോപഗതായാശ്ച ദാതുമര്ഹസി മേ സുതമ്৷৷1.33.17৷৷

I am without a husband, my sire. I am not a wife to any one. Since I have taken refuge in you, you are competent to bestow on me a son with the power of your penance".

തസ്യാ: പ്രസന്നോ ബ്രഹ്മര്ഷിര്ദദൌ പുത്രമനുത്തമമ്.
ബ്രഹ്മദത്ത ഇതി ഖ്യാതം മാനസം ചൂലിനസ്സുതമ്৷৷1.33.18৷৷

Pleased with her, brahmarshi Chuli gave her an excellent son to be well-known as Brahmadatta born through the will of his mind.

സ രാജാ സൌമദേയസ്തു പുരീമധ്യവസത്തദാ.
കാംപില്യാം പരയാ ലക്ഷ്മ്യാ ദേവരാജോ യഥാ ദിവമ്৷৷1.33.19৷৷

Then king Brahmadatta, son of Somada, lived in the city of Kampilya with great
prosperity like Indra in heaven

സ ബുദ്ധിം കൃതവാന് രാജാ കുശനാഭസ്സുധാര്മിക:.
ബ്രഹ്മദത്തായ കാകുത്സ്ഥ! ദാതും കന്യാശതം തദാ৷৷1.33.20৷৷

O Rama, then the highly righteous king Kusanabha decided to give his hundred daughters to Brahmadatta".

തമാഹൂയ മഹാതേജാ ബ്രഹ്മദത്തം മഹീപതി:.
ദദൌ കന്യാശതം രാജാ സുപ്രീതേനാന്തരാത്മനാ৷৷1.33.21৷৷

The lord of the earth, highly powerful king Kusanabha invited Brahmadatta, and gave his hundred daughters in marriage to him with a heart highly pleased.

യഥാക്രമം തത: പാണീന് ജഗ്രാഹ രഘുനന്ദന.
ബ്രഹ്മദത്തോ മഹീപാലസ്താസാം ദേവപതിര്യഥാ৷৷1.33.22৷৷

O son of Raghu's dynasty! that king Brahmadatta resembling Indra received the hands of those maidens' in due order.

സ്പൃഷ്ടമാത്രേ തത: പാണൌ വികുബ്ജാ വിഗതജ്വരാ:.
യുക്താ: പരമയാ ലക്ഷ്മ്യാ ബഭു: കന്യാശതം തദാ৷৷1.33.23৷৷ൃ32

Thereafter, with the mere touch of his hand, the hundred daughters were cured of their hump- back and freed from anguish. They assumed great beauty.

സ ദൃഷ്ട്വാ വായുനാ മുക്താ: കുശനാഭോ മഹീപതി:.
ബഭൂവ പരമപ്രീതോ ഹര്ഷം ലേഭേ പുന:പുന:৷৷1.33.24৷৷

King Kusanabha, having seen his daughters released from disfigurement caused by the Wind-god was immensely pleased. He experienced waves of delight.

കൃതോദ്വാഹം തു രാജാനം ബ്രഹ്മദത്തം മഹീപതി:.
സദാരം പ്രേഷയാമാസ സോപാധ്യായഗണം തദാ৷৷1.33.25৷৷

Then the king along with his queens performed the marriage of his daughters in the assembly of priests and sent them with Brahmadatta (to his kingdom).

സോമദാപി സുസംഹൃഷ്ടാ പുത്രസ്യ സദൃശീം ക്രിയാമ്.
യഥാന്യായം ച ഗന്ധര്വീ സ്നുഷാസ്താ: പ്രത്യനന്ദത৷৷1.33.26৷৷

Somada the gandharvi was exeedingly delighted with her daughters-in-law and praised her son for his right action.

ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ ബാലകാണ്ഡേണ്ഡേ ത്രയസ്ത്രിംശസ്സര്ഗ:৷৷

Thus ends the thirtythird sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.